ABC układu nerwowego, rdzeń kręgowy (opony mózgowia w zestawie GiS)

czy międzymózgowie należy do pnia mózgu?

• czynnościowo tak

• rozwojowo nie

Do obwodowego UN należy

• 12 par nerwów czaszkowych i ich zwoje

• nerwy rdzeniowe 31 par i struktury związane

  • korzenie przednie i tylne nerwów rdzeniowych

  • gałęzie nerwów rdzeniowych

  • sploty nerwowe (w tym: splotów nerwów rdzeniowych)

  • nerwów obwodowych

  • zwojów

w układzie czuciowym wyróżnia się:

• receptory

• włókna/drogi czuciowe

• ośrodki czuciowe:

  • korowe

  • podkorowe (wzgórze)

  • jądra czuciowe (w pniu mózgu i rdzeniu kręgowym)

eksteroreceptory lokalizacja

• zlokalizowane w powłokach ciała

do proprioceptorów oprócz tych oczywistych w w okostnej, torebce stawowej itd. zalicza się

błędnik

z jakim układem związane są enteroreceptory

z autonomicznym (EKSTEROreceptory z somatycznym)

układ ruchowy obejmuje:

1. narząd ruchu

2. neuron ruchowy obwodowy/dolny neuron ruchowy

   1. komórki ruchowe rogów przednich rdzenia kręgowego

   2. komórki jąder ruchowych nerwów czaszkowych

3. neuron ruchowy ośrodkowy/górny neuron ruchowy

   1. komórki ruchowe pól ruchowych kory mózgu wraz z ich neurytami » tworzą drogę piramidową (korowo-rdzeniowa i korowo-jądrowa)

4. układ pozapiramidowy

5. móżdżek

6. twór siatkowaty

7. ośrodki kojarzeniowe (asocjacyjne)

gdzie można znaleźć neurony dwubiegunowe

siatkówka, okolica węchowa jamy nosowej

Receptory związane z układem somatycznym

1. eksteroreceptory (w powłokach ciała)

2. proprioreceptory (czucie głębokie)

   1. również zalicza się tu błędnik

receptory związane z układem autonomicznym

interoreceptory (enteroreceptory, wisceroreceptory) - odbierają bodźce z narządów wew., naczyń

receptory związane ze zmysłami

telereceptory

rodzaje włókien nerwowych w układzie autonomicznym

• dośrodkowe » wiscerosensoryczne

• odśrodkowe » wisceromotoryczne

odruch na rozciąganie

• inaczej miotatyczny, głęboki

• monosynaptyczny odruch mięśni na ich rozciąganie

najczęściej badane odruchy głębokie

• odruch z m. trójgłowego (segmenty C7-C8 rdzenia)

• odruch z m. dwugłowego (C5-C6)

• odruch promieniowy (C5-C6) m. ramienno-promieniowy

• odruch kolanowy (L2-L4) » m. czworogłowy uda (więzadło rzepki)

• odruch skokowy (S1) » m. trójgłowy łydki (ścięgno piętowe Achillesa)

komórki zwojów czuciowych są 

pseudojednobiegunowe

długość włókien układ sympatyczny i parasympatyczny

• układ sympatyczny

  • włókna przedzwojowe krótsze

• układ parasympatyczny

  • włókna przedzwojowe długie, włókna zazwojowe krótkie

ośrodek nadrzędny układu autonomicznego

podwzgórze

ośrodki podrzędne układu autonomicznego

• jądra przywspółczulne nerwów czaszkowych (III, VII, IX, X)

• jądro pośrednio-boczne w rdzeniu kręgowym

• jądro pośrednio-przyśrodkowe w rdzeniu kręgowym

każdy nerw rdzeniowy dzieli się na gałęzie:

• przednia

• tylna

• oponowa

• do każdego nerwu rdzeniowego dochodzi gałąź łącząca szara

• C8-L2 lub L3 oddają dodatkowo gałąź łączącą białą

gałąź łączącą białą oddają

nerwy rdzeniowe od C8-L2/L3

korzenie przednie nerwów rdzeniowych C8-L2/L3 zawierają dodatkowo

• neuryty komórek jądra pośrednio-bocznego rogu bocznego rdzenia kręgowego

korzenie przednie nerwów rdzeniowych S2-S4 zawierają dodatkowo (oprócz włókien ruchowych):

• neuryty komórek jądra pośrednio-przyśrodkowego

jakie włókna zawiera korzeń tylny

• neuryty komórek pseudojednobiegunowych zwoju międzykręgowego (biegnące do rogu tylnego i sznura tylnego rdzenia kręgowego)

gałąź tylna nerwu rdzeniowego unerwia:

• skórę powstałą z dermatomów grzbietowych

• gruczoły skórne

• mięśnie prostujące włosy

• mięśnie powstałe z miotomów grzbietowych (mięśnie przykręgosłupowe)

• mięśniówka naczyń krwionośnych

gałąź tylna nerwu rdzeniowego zawiera włókna:

• czuciowe » dendryty komórek pseudojednobiegunowych zwoju międzykręgowego

• ruchowe » neuryty komórek ruchowych rogu przedniego rdzenia kręgowego

• współczulne pozazwojowe » neuryty komórek zwoju przykręgowego (włókna wisceromotoryczne)

gałąź przednia nerwu rdzeniowego unerwia:

• skórę powstałą z dermatomów brzusznych wraz z gruczołami skórnymi i mięśniami prostującymi włosy

• mięśnie powstałe z miotomów brzusznych

• mięśniówka naczyń krwionośnych

gałąź przednia nerwu rdzeniowego zawiera włókna:

• czuciowe » dendryty komórek pseudojednobiegunowych zwoju międzykręgowego

• ruchowe » neuryty komórek ruchowych rogu przedniego

• współczulne pozazwojowe » neuryty komórek zwoju przykręgowego (włókna wisceromotoryczne)

• gałęzie przednie S2-S4:

  • włókna przywspółczulne przedzwojowe!!

  • gałęzie tylne nawet S2-S4 NIE

sploty nerwów rdzeniowych

połączenia gałęzi przednich nerwów rdzeniowych

gałęzie przednie nerwów rdzeniowych piersiowych

nerwy międzyżebrowe

jakie gałęzie przednie nerwów rdzeniowych nie tworzą splotów

piersiowych

część włókien gałęzi przedniej pierwszego nerwu rdzeniowego piersiowego łączy się z

gałęzią przednią nerwu rdzeniowego szyjnego ósmego, wchodząc w skład splotu ramiennego

gałąź przednia ostatniego nerwu rdzeniowego piersiowego

nerw podżebrowy (subcostal nerve)

jakie włókna zawiera gałąź oponowa (meningeal branch)

• czuciowe (dendryty komórek pseudojednobiegunowych zwoju międzykręgowego)

• współczulne pozazwojowe (neuryty komórek zwoju przykręgowego)

gałąź oponowa (meningeal branch) unerwia głównie

oponę twardą rdzenia kręgowego

sploty nerwów rdzeniowych: (plexus of spinal nerves)

• szyjny (cervical plexus) » gałęzie przednie nerwów rdzeniowych C1-C4

• ramienny (brachial plexus) » gałęzie przednie nerwów rdzeniowych C5-Th1

• lędźwiwoy (lumbar plexus) » L1-L3

• krzyżowy (sacral plexus) » L4-Co1

nerwy obwodowe dzielimy na

• skórne

• mięśniowe

• mieszane

nerwy skórne unerwiają

skórę wraz z gruczołami skórnymi, mięśniami prostującymi włosy i mięśniówką naczyń krwionośnych

Z czego są zbudowane nerwy skórne

• dendryty komórek zwojów międzykręgowych i neurytów komórek zwojów przykręgowych

nerwy mięśniowe unerwiają

mięśnie szkieletowe

Jakie włókna tworzą nerwy mięśniowe

• neuryty komórek ruchowych rogów przednich

  • którym towarzyszą włókna czuciowe » dendryty komórek zwojów międzykręgowych » WIC NIEWŁAŚCIWIE OKREŚLA SIĘ TE NERWY RUCHOWYMI BO MAJĄ WŁÓKNA RUCHOWE I CZUCIOWE

nerwy mieszane (np. nerw przponowy) unerwiają

mięśnie szkieletowe i skórę, a niektóre też blaszki ścienne błon surowiczych

gdzie leżą komórki macierzyste nerwów mieszanych

róg przedni rdzenia kręgowego, w komórkach pseudojednobiegunowych zwojów międzykręgowych i w komórkach zwojów przykręgowych

jądro pośrednio-boczne (intermediolateral nucleus)

• ośrodek układu współczulnego

• w rogu bocznym rdzenia kręgowego C8-L2 lub L3

jądro pośrednio-przyśrodkowe (intermediomedial nucleus)

• jądro krzyżowe przywspółczulne

• S2-S4

jądro pośrednio-boczne uwypukla istotę szarą w obręb sznura bocznego tworząc

róg (słup) boczny

oprócz jądra pośrednio-przyśrodkowego ośrodkami układu przywspółczulnego są:

• jądra przywspółczulne nerwów czaszkowych III, VII, IX i X w pniu mózgu

Gałąź łącząca biała (white ramus communicans)

• gałąź nerwu rdzeniowego biegnąca do najbliższego zwoju przykręgowego (zwoju pnia sympatycznego)

• budują ją neuryty komórek jądra pośrednio-bocznego (włókna współczulne przedzwojowe)

  • którym towarzyszą dendryty komórek zwoju międzykręgowego (czuciowe)

• w zwoju przykręgowym część włókien współczulnych gałęzi białej koczy się synapsami a część idzie tranzytem przez zwój

część włókien gałęzi łączącej białej przechodzą przez zwój przykręgowy tranzytem (bez synapsy) jako:

• włókna międzyzwojowe (interganglionic fibers) do następnego zwoju przykręgowego » dostarczyć włókna współczulne przedzwojowe do tych zwojów przykręgowych, na poziomie których leży jądro pośrednio-boczne

• nerw trzewny (splanchnic nerve) » do zwoju przedkręgowego

dlaczego część włókien gałęzi łączącej białej przechodzą przez zwój przykręgowy jako włókna międzyzwojowe

aby dostarczyć włókna współczulne przedzwojowe do tych zwojów przykręgowych, na poziomie których nie leży jądro pośrednio-boczne

włókna pozazwojowe zwoju przykręgowego dzielimy na:

• długie

  • naczyniowe » sploty okołonaczyniowe w błonie zewnętrznej naczyń

  • narządowe » bezpośrednio do narządów

• krótkie » gałęzie łączące szare

splot szyjno-tętniczy wewnętrzny to jaki rodzaj włókien

włokna sympatyczne pozazwojowe długie naczyniowe

włókna biegnące bezpośrednio do narządów po synapsie w zwoju przykręgowym to jakie włókna

pozazwojowe długie narządowe

włókna pozazwojowe krótkie tworzą 

gałęzie łączące szare

włókna pozazwojowe długie naczyniowe tworzą

sploty okołonaczyniowe w błonie zewnętrznej naczyń

gałąź łącząca szara przebieg

• od zwoju przykręgowego do nerwu rdzeniowego

• włókna rozdzielają się do poszczególnych gałęzi nerwu rdzeniowego (przedniej, tylnej, oponowej)

czy zwojów przykręgowych jest tyle samo co nerwów rdzeniowych?

• NIE

• liczba zwojów przykręgowych jest zwykle mniejsza niż liczba nerwów rdzeniowych związanych z poszczególnymi odcinkami rdzenia kręgowego

• z jednego zwoju przykręgowego wtedy idą gałęzie szare do więcej niż jednego nerwu rdzeniowego (do każdego nerwu rdzeniowego dochodzi gałąź łącząca szara)

pień współczulny

• zespół zwojów przykręgowych leżących po jednej stronie kręgosłupa, połączonych włóknami międzyzwojowymi

• sięga od podstawy czaszki do kości guzicznej

zwoje przedkręgowe charakter

współczulny

jak leżą zwoje przedkręgowe

niezależnie od pnia współczulnego, np. w tzw. splotach uzwojonych układu autonomicznego

w istocie szarej pośredniej bocznej leżą 

rdzeniowe ośrodki układu autonomicznego

pole korzeniowe (radicular area)

• obszar powierzchni rdzenia kręgowego, przez który przechodzą włókna korzenia nerwu rdzeniowego

• pole korzeniowe przednie i tylne

w czuciu powierzchownym, głębokim proprioceptywnym i głębokim interoceptywnym pierwszy neuron leży w

zwoju międzykręgowym

granica między rdzeniem kręgowym i przedłużonym (3 sposoby)

• dolny brzeg otworu wielkiego

• pozioma płaszczyzna przeprowadzona przez górny brzeg pola korzeniowego pierwszej pary nerwów rdzeniowych

• dolny brzeg skrzyżowania piramid

rdzeń kręgowy kończy się zwykle na wysokości

krążka międzykręgowego L1/L2

zwężony, końcowy odcinek rdzenia kręgowego

stożek rdzeniowy » w jego przedłużeniu az do okostnej kości guzicznej nić końcowa

część górna nici końcowej

• biegnie w przestrzeni podpajęczynówkowej

• otoczona przez korzenie nerwów rdzeniowych, wychodzących ze zgrubienia lędźwiowego i stożka rdzeniowego

• zbudowana z tkanki glejowej pokrytej oponą miękką

część dolna nici końcowej

• przedłużenie opony twardej

ogon koński (cauda equina) utworzony jest przez

• korzenie przednie i tylne nerwów rdzeniowych od L2 w dół oraz nić końcową rdzenia kręgowego

nić końcowa (filum terminale) przebieg

od przedłużenia stożka rdzeniowego (conus medullaris) do okostnej kości guzicznej

z czego wynika położenie rdzenia kręgowego

• w początkowym okresie rozwoju sięgał do końca kanału kręgowego

• w trakcie rozwoju szybszy wzrost kręgosłupa

• pozorne wstępowanie rdzenia kręgowego

ograniczenia kanału kręgowego

• od przodu: tylne powierzchnie trzonów kręgów i krążków międzykręgowych oraz więzadło podłużne tylne

• od boków: nasady łuków kręgów

• od tyłu: blaszki łuków kręgów i więzadła żółte

ograniczenia otworu międzykręgowego

• od góry wcięcie kręgowe dolne kręgu wyzej

• od dołu wcięcie kręgowe górne kręgu dolnego

• od przodu powierzchnie tylne trzonów sąsiednich kręgów i krążka międzykręgowego

• od tyłu wyrostki stawowe oraz przednia powierzchnia torebki stawowej stawu międzykręgowego

zawartość otworu międzykręgowego

• nerw rdzeniowy

• zwój międzykręgowy

• gałąź rdzeniowa i jej podział na tętnice korzeniowe

• żyły łączące sploty żylne kręgowe wewnętrzne z zewnętrznymi

• gałąź oponowa nerwu rdzeniowego

zgrubienie szyjne (rzutowanie na kręgosłup)

• na wysokości C3 do Th1

  • najgrubsze C5-C6

zgrubienie lędźwiowe (rzutowanie na kręgosłup)

• Th10-L1

  • najgrubsze na poziomie Th12

bezpośrednio na rdzeniu kręgowym spoczywa:

1. opona miękka / naczyniowa (pia matter)

2. przestrzeń podpajęczynówkowa (subarachnoid space)

   1. wypełniona płynem mózgowo-rdzeniowym

   2. zawiera korzenie przednie i tylne nerwów rdzeniowych

   3. zawiera więzadła ząbkowane (denticulate ligaments)

      1. zapobiegają rotacji rdzenia

      2. wypustki opony miękkiej

      3. dochodzą do blaszki wew. opony twardej

      4. na wysokości C1 do L3

3. opona pajęcza (arachnoid)

   1. kończy się na wysokości S2-S3

      1. między zakończeniem a stożkiem rdzeniowym zbiornik krańcowy (cisterna terminalis) gdzie pobiera się płyn mózgowo-rdzeniowy

4. blaszka wewnętrzna (oponowa) opony twardej

   1. tworzy worek oponowy, który zamyka się na wysokości S2-3, a następnie powleka nić końcową

   2. wysyła wypustki w kierunku otworów międzykręgowych, otacza nerwy rdzeniowe i zwoje międzykręgowe, przedłuża się następnie w nanerwie

5. przestrzeń nadtwardówkowa (epidural space)

   1. wypełniona tkanką tłuszczową i splotami żylnymi kręgowymi wew.

6. blaszka zew. opony twardej (blaszka okostnowa)

więzadła ząbkowane

przestrzeń podpajęczynówkowa (subarachnoid space)

1. wypełniona płynem mózgowo-rdzeniowym

2. zawiera korzenie przednie i tylne nerwów rdzeniowych

3. zawiera więzadła ząbkowane (denticulate ligaments)

   1. zapobiegają rotacji rdzenia

   2. wypustki opony miękkiej

   3. dochodzą do blaszki wew. opony twardej

   4. na wysokości C1 do L3

zbiornik krańcowy

• poszerzenie przestrzeni podpajęczynówkowej, między stożkiem rdzeniowym a zakończeniem worka opony pajęczej

• pobiera się tu próbki płynu mózgowo-rdzeniowego przez nakłucie lędźwiowe

  • między łukami kręgów L3/L4 albo L4/L5

    • niecobocznie od linii środkowej ciaa tylnej, aby ominąć więzadła nadkolcowe i międzykolcowe

róg/słup przedni ułożenie motoneuronów

• przyśrodkowo unerwienie mięśni tułowia

• bocznie mięśni dystalnych cześci kończyn

• zginaczy w części przedniej

• prostowników z tyłu

kiedy wytwarzają się zgrubienie szyjne (cervical intumescence) i zgrubienie lędźwiowe (lumbar intumescence)?

dopiero od momentu wytworzenia zalążków kończyn

opona miękka/naczyniowa (pia mater) od wysokości stożka rdzeniowego (conus medullaris)

przechodzi na nić końcową

co zawiera przestrzeń podpajęczynówkowa (subararchnoid space)

• płyn mózgowo-rdzeniowy (cerebrospinal fluid)

• korzenie przednie i tylne nerwów rdzeniowych

• więzadła ząbkowane od C1 do L3

poszerzenie przestrzeni podpajęczynówkowej między stożkiem rdzeniowym a zakończeniem worka opony pajęczej (S2-S3)

zbiornik krańcowy (cisterna terminalis)

co zawiera zbiornik krańcowy (cisterna terminalis)

• płyn mózgowo-rdzeniowy

• ogon koński

dlaczego przestrzeń podtwardówkowa jest przestrzenią potencjalną

parcie płynu mózgowo-rdzeniowego dociska oponę pajęczą do blaszki wewnętrznej/oponowej opony twardej

jaka opona przedłuża się potem w nanerwie

blaszka wewnętrzna opony twardej

blaszka wewnętrzna opony twardej kończy się na poziomie

S2-S3 » następnie powleka nić końcową 

przestrzeń nadtwardówkowa (epidural space) jest pomiędzy

blaszką wew. a zew. opony twardej

czym jest wypełniona przestrzeń nadtwardówkowa (epidural space)

• tkanka tłuszczowa

• sploty żylne kręgowe wewnętrzne

pełni rolę okostnej kanału kręgowego, zrasta się ze ścianami kanału

blaszka zewnętrzna opony twardej

nadkłucie lędźwiowe (spinal tap) pobiera się z

zbiornika krańcowego (cisterna terminalis) » między łukami kręgów L4 i L5 lub L3 i L4

• nieco bocznie od linii środkowej aby ominąć więzadło nadkolcowe i midzykolcowe

nadkłucie lędźwiowe przechodzi po kolei przez:

1. skóra

2. tkanka podskórna

3. mięśnie głębokie grzbietu

4. więzadło żółte

5. blaszka zew. opony twardej

6. przestrzeń nadtwardówkowa

7. blaszka wew. opony twardej

8. opona pajęcza

nakłucie podpotyliczne przechodzi kolejno przez:

1. skóra

2. tkanka podskórna

3. blaszka powierzchowna pochewki m. czworobocznego

4. m. czworoboczny

5. m. półkolcowy głowy

6. m. prosty tylny głowy mniejszy

7. błona szczytowo-potyliczna tylna

8. blaszka zew. opony twardej

9. przestrzeń nadtwardówkowa

10. blaszka wew. opony twardej

11. opona pajęcza

w szczelinie pośrodkowej przedniej (median anterior fissure) idzie

tętnica rdzeniowa przednia (anterior spinal artery)

którymi bruzdami idą tętnice rdzeniowe tylne (posterior spinal arteries)

bruzdy boczne tylne (posterior lateral sulcus)

sznur tylny jest podzielony bruzdą pośrednią tylną (posterior intermediate sulcus) na odcinku

powyżej Th5

bruzda pośrednia tylna (posterior intermediate sulcus) dzieli

sznur tylny na przyśrodkowy pęczek smukły (gracile fascicle) i boczny pęczek klinowaty (cuneate fascicle)

w jakich segmentach jest róg boczny (lateral horn)

• C8 do L2, L3

róg boczny (C8-L2,L3) zawiera

jądro pośrednio-boczne (intermediolateral nucleus)

jądro pośrednio-boczne (intermediolateral nucleus) to rdzeniowy ośrodek

układu sympatycznego