1Psy Neuro H2 Zenuwcellen & Steuncellen

Desoxyribonucleïnezuur (DNA)

=belangrijkste nucleïnzuur

 ->blijft in celkern

 ->bevat alle nodige genetische info

Ribosoom

=moleculair complex ->eiwitsynthese

Lysosomen

=membraanblaasjes >Golgi-apparaat

 ->functie=afbraak overbodige macromoleculen

                     =digestie gefagocyteerde partikels

Peroxisomen

-Neutraliseren giftige stoffen

Glycocalix

=laag koolhydraten

 ->bedekt buitenkant cel

 ->belang. functie bij interacties tss cellen

Homo-oligomeer

=kanaal opgebouwd uit reeks subunits van dezelfde soort

Hetero-oligomeer

=subunits versch. soorten maken het porievormende gebied van het ionenkanaal uit

Dendrieten

=boomvormige vertakte uitlopers v/h cellichaam

 ->ontvangen prikkels andere zenuwcellen

 ->geleiden prikkels nr cellichaam

Zenuwcellen/neuronen

=morfologische & functionele eenheid van ZS

 ->exciteerbare cellen (verw. info + doorsturen & opslaan)

Enzymen

=chemische katalysatoren (vaak in eiwitstructuur)
 ->specifiek enzym vr elke biochemische reactie

 ->veroorzaken chemische reacties

Eiwitsynthese

1) Transcriptie

 ->stukje DNA dat specifiek codeert vr eiwit X wordt overgeschreven op mRNA

 

2) Translatie

 ->ribosomen zorgen vr vertaling genetische code op mRNA nr eiwit

Membraan

=dubbele laag fosfolipiden

 ->functie=transport & beweeglijkheid

 ->houden stoffen buiten & binnen cel

 ->kanalen vr transport

Gating

=overgang van open nr gesloten toestand ionenkanaal (& omgekeerd)

 

-2 manieren:

1) Structurele wijziging gehele ionenkanaal

2) Ion gate: speciale subunit die porie blokkeert

Ligandgemedieerde kanalen

+ligand (eiwit) bindt aan receptor ionenkanaal

 ->E komt vrij, wordt gebruikt kanaal openen

Fosforgemedieerde kanalen

1. Phosphorylation=open

 2. Dephosphorylation=dicht

 ->fosforgroep bindt aan ionenkanaal

 ->verhouding elektrische ladingen wijzigt

 ->kanaal open (of dicht als fosfor weggehaald)

Potentiaalgemedieerde kanalen

=spanningsgevoelig (voltage-gated)

  1. Depolarisatie=open

  2. Polarisatie=dicht

 ->verandering membraanpotentiaal: energie vrij

Mechanische kanalen

=stretch- & pressure-gated

 ->mechanisch geopend & gesloten dr verankering aan cytoskelet

->vervormingen membraan of ganse cel

4 grote onderdelen motorneuron

1) Cellichaam/soma

  =metabool centrum cel

  ->celkern, organellen, intercellulaire structuren, neurofilamenten & pigmenten

 

 2) Dendrieten

  =boomvormig vertakte uitlopers cellichaam

  ->ontvangen prikkels & geleiden nr soma

 

 3) Axonen

  =lange, dikke uitlopers cellichaam

  ->wegleiden prikkel (splitst aan einde op in collateralen/vertakkingen)

→axonheuvel: stapelt pigment lipofuscine op (onverteerd materiaal >lysosomen)

 

 4) Presynaptische zenuw

  ->hierin eindigen axonvertakkingen

  ->synapsen: uiteinden (eindknoppen) maken contact m. andere neuronen

4 functionele componenten neuron

1) Lokale inputzone
 ->toekomen prikkels op neuron

2) Integratiezone

 ->prikkels samengeteld bij axonheuvel

3) Conductiezone

 ->geleiding impulsen nr axonuiteinden

4) Outputzone

 ->contact m. volgende zenuwcel

 +omzetting elektrische info nr chemisch signaal (=neurotransmitter)

3 soorten vormen neuronen

1) Bipolaire neuronen

 =soma met 2 uitlopers

2) Pseudo-unipolaire neuronen

 =1 axon dicht bij soma: opgesplitst in 2 takken
Bv: neuronen in dorsale wortels van ruggenmerg

3) Multipolaire neuronen

 =1 axon, meerdere dendrieten (ontspringen op versch. plaatsen uit soma)

  ->meestvoorkomend, bv: motorneuron ruggenmerg, piramidecel cerebrale cortex, Purkinjecel in cerebellum…

Axon

=in staat om elektrische signalen te geleiden
→splitst zich aan uiteinde op in collateralen/vertakkingen

Corticale piramidecel / piramidaal neuron

=typisch multipolaire cel

 ->voorkomen in grote cerebrale cortex

-Versch vormen, gemeenschappelijk:

1) Dendritische boom

2) Piramidevormige soma (cellich.)

3) Dendrieten bezaaid met dendritic spines (stekels), ontvangen input van axonen

Soorten neuronen (obv functie)

1) Receptorcel (=sensorisch neuron)

 ->gespecialiseerd, afferent (zintuiglijke info van periferie nr CZ)

 ->perceptie & motorische coördinatie mogelijk hierdr

 

2) Effectorcel (=motorisch neuron)

 ->lange axonen, efferent (zenuwimpulsen van CZ naar periferie)

 

3) Interneuronen

 ->niet specifiek motorsisch/sensorisch

 ->info ontvangen, verw, doorsturen

 -Onderscheid:

  1. Projectie-interneuronen

   ->lange axonen, signalen over lange afstand

  2. Lokale interneuronen

   ->infoverw binnen lokaal circuit

Synaps

=contactplaats neuron m. ander neuron, spiercel of kliercel

 ->ontvangen zeer veel zulke contacten

→structureel & functioneel onderhouden dr steuncellen

Synapsspleet

=ruimte tss pre- en postsynaptische membraan

Soorten gliacellen

1) Macroglia

 ->astrocyten, oligodendorycten, Schwanncellen

 

2) Microglia

 ->afweer hersenweefsel

 ->transport afval- & afbraakstoffen (dood weefsel verwijderen)

 

3) Ependymale cellen

 ->begrenzende cellaag hersenen (aanmaak CSV)

Oligodendrocyten

-in grijze & witte stof CZ

 ->zorgen vr myeline omhulling axonen CZ

Myeline

=versch. lagen celmembranen: worden dr eiwitten aan elkaar gehouden

Schwanncellen

~zorgen vr myelinisatie axonen perifere ZS

Astrocyten

=meest voorkomende & grootste gliacellen

→stervormig onregelmatig lich. (veel uitlopers)

→verspreid over hersenen & ruggenmerg

-Functies:

1) Structurele ondersteuning neuronen

2) Herstellen hersenweefsel na beschadiging

3) Nutritionele rol: brug tss haarvaatjes & zenuwcellen

4) Vormen gesloten kring rond bloedvaten in hersenen (bloed-hersenbarrière)

5) Stofuitwisseling met neuronen (reactie op synaptische activiteit, regulatie van neurotransmitters)

Auxiliaire subunits

=hulponderdelen die de doorlaatbaarheid vd kanalen moduleren (gating)

Myelineschede

=zorgt vr hogere transmissiesnelheid
→gevormd dr steuncellen (Schwann-cellen: 1 per myelinestukje, oligodendrocyten: 1 voor meerdere axonen)

→knopen van Ranvier =stukjes van myelinescheden gescheiden dr onderbrekingen

Soorten vesikels

1) Grote dense-cored vesikels
→in Golgi-apparaat samengesteld
→bevat neuropeptiden
→via axonaal transport nr zenuwuiteinde (langs microtubili)

2) Synaptische vesikels
→klein, pas gevormd & gevuld aan zenuwuiteinde (met klein-moleculaire neurotransmitters)

Axonaal transport

exocytotisch secretieproces heel gelijkaardig aan andere cellen

→verschil met lokale synthese: locatie exocytose vaak heel ver verwijderd van locatie waar vrijgestelde stoffen gesynthetiseerd worden

→adhv 2 soorten vesikels (dense-cored & synaptische vesikels): na vrijstelling gaan membranen v. vesikels terug nr celllichaam: hergebruikt of afgebroken