fysica

Permanente magneet

Magneten die hun magnetische eigenschap altijd behouden.

Elektromagneet

Magneten die enkel magnetische eigenschappen vertonen bij elektrische stroom.

Ferromagnetische stoffen

Stoffen die enkel worden aangetrokken tot een magneet, zoals nikkel, kobalt, ijzer en hun legeringen.

Magnetische influentie

Het verschijnsel waarbij een ferromagnetische stof tijdelijk een magneet wordt wanneer het in de buurt komt van een magneet.

Magnetische polarisatie

Het fenomeen waarbij ferromagnetisch materiaal polen krijgt.

Elektromagnetisme

De wetenschap die het verband tussen elektriciteit en magnetisme bestudeert.

Magnetisch dipoolveld

Een staafmagneet met twee ongelijksoortige polen.

Magnetische veldlijnen

Het lijnenpatroon dat het gedrag van ferromagnetische materialen beschrijft in een magnetisch veld.

Monopool

Puntlading zonder gesloten veldlijnen.

Cilinderveld

Het magnetisch veld rond een rechte stroomvoerende geleider.

Rechterhandregel 1

Regels om de richting van magnetische veldlijnen te bepalen bij geleiders, lussen en spoelen.

Moleculair

Elementair magnetisch deeltje, een ondeelbaar magnetisch dipool.

Dipool

Bestaat door de beweging van elektronen: kringstroom en elektronspin.

Kringstroom

De rotatie van een elektron rond een kern.

Elektronspin

De rotatie van een elektron rond zijn eigen as.

Magnetisch veld

Kan opgewekt worden door kringstroom en elektronspin.

Weissgebieden

Kleine gebieden in ferromagnetische stoffen waarbij de dipolen dezelfde oriëntatie hebben.

Magnetiseren

Proces waarbij een ferromagnetische stof magnetische eigenschappen krijgt door ordening van Weissgebieden.

Week ijzer

Weissgebieden oriënteren makkelijk, maar verdwijnen snel door thermische beweging.

Sterk ijzer

Weissgebieden oriënteren moeilijk, maar blijven na wegnemen van extern veld.

Demagnetiseren

Ordening van Weissgebieden wordt opgeheven door verhitting, schokken of tegengesteld veld.

Magnetische veldsterkte

Vectoriële grootheid die de eigenschappen van een magnetisch veld beschrijft.

Permeabiliteit

Eigenschap van een materiaal om stoffen door te laten.

Laplace kracht

Kracht die een bewegende lading of stroomvoerende geleider ondervindt in een magnetisch veld.

Rechterhandregel 2

Duim: B‑veld; vingers: stroom; kracht: richting door handpalm.

Lorentzkracht

Magnetische kracht op een enkele bewegende lading.

Luidspreker

Permanente magneet en spoel; Laplace kracht laat conus meetrillen en geluid ontstaat.

Gelijkstroommotor

Motor met spoel en magneet; spoel draait onder invloed van Laplace kracht.

Fluxverandering

Maat voor het aantal magnetische veldlijnen dat een oppervlak doorkruist.

Elektromagnetische inductie

Proces waarbij spanning wordt opgewekt door fluxverandering.

Inductiespanning

Opgewekte spanning door veranderend magnetisch veld.

Inductiestroom

Stroom die ontstaat door een fluxverandering.

Factoren flux

Grootte B, oppervlakte A en hoek tussen B en A.

Wet van Lenz

Geïnduceerd magnetisch veld werkt fluxverandering tegen.

Tempo van fluxverandering

De snelheid waarmee de magnetische flux verandert in de tijd.

Inductiewet van Faraday

Veranderend magnetisch veld in gesloten kring wekt spanning op evenredig met fluxverandering.

Generator

Zet mechanische draaibeweging om in elektrische energie.

Fietsdynamo

Met spierkracht draai je een magneet die tussen spoelen inductiespanning opwekt.

Wervelstroom

Inductiestroom geproduceerd door bewegende fluxverandering.

Inductiekookplaat

Wisselstroom‑spoel veroorzaakt wervelstromen in kookpotbodem, die opwarmt.

Nucleonen

Protonen en neutronen.

A (nucleonental)

Totaal aantal protonen en neutronen.

Z (protonental)

Aantal protonen.

Femtometer

10^{-15} m, grootte van nucleonen.

Isotopen

Kernen met hetzelfde aantal protonen, verschillend aantal neutronen.

Quarks

Kleiner dan protonen en neutronen: up en down quarks.

Fundamentele deeltjes

Elektronen en quarks, de kleinst mogelijke deeltjes.

Gravitationele interactie

Aantrekking tussen massa’s.

Zwakke interactie

Omzetting van protonen in neutronen en omgekeerd.

Elektromagnetische interactie

Afstoting tussen protonen.

Sterke interactie

Houdt protonen en neutronen bij elkaar in de kern.

Radioactief verval

Instabiele kernen vervallen naar stabielere vormen onder straling.

Natuurlijke radionucliden

Radionucliden van natuurlijke oorsprong.

Kunstmatige radionucliden

Gemaakt in laboratoria.

Halveringstijd

Tijd waarin helft van de radionucliden vervalt.

Statistisch proces

Radioactief verval is onvoorspelbaar per kern, wel voorspelbaar over groep.

Atomaire massa‑eenheid

1 u = 1,66054 \times 10^{-27} kg.

Massadefect

Verschil tussen som massa’s van nucleonen en de kernmassa.

Rustenergie

Energie van een object puur vanwege zijn massa.

Relativiteitstheorie

Massa kan omgezet worden in energie en omgekeerd.

Elektronvolt

Energieverandering van een elektron bij 1 V potentiaalverschil.

Specifieke rustenergie

Gemiddelde rustenergie van een nucleon.

Specifieke bindingsenergie

Energie per nucleon die vrijkomt bij kernvorming of nodig is om nucleon los te maken.

Kernsplitsing (fissie)

Zware kernen vallen uiteen in middelzware kernen.

Kernfusie

Lichte kernen smelten samen tot zwaardere kern.

Plasma

Gas van kernen en elektronen.

Radioactiviteit

Instabiele kernen vervallen en zenden straling uit.

Alpha-straling

He-kernen, groot ioniserend en klein doordringend vermogen.

Beta-straling

Hoogenergetische elektronen of positronen.

Gamma-straling

Hoogenergetische fotonen, klein ioniserend en groot doordringend vermogen.

Alpha-verval

He-kern wordt afgestoten om kernenergie te verlagen.

Beta-verval

Neutron → proton (Beta–) of proton → neutron (Beta+).

Gamma-verval

Zendt fotonen uit zonder A of Z te veranderen.

Kernreactie

Samenstelling van een kern verandert.

Isomeer

Kern in metastabiele toestand.

Bestraling

Contact met straling zonder radionucliden in lichaam.

Besmetting

Radioactieve stof in of op lichaam.

Gemiddelde activiteit

Tempo van verval in becquerel.

Geabsorbeerde dosis

Stralingsenergie geabsorbeerd per kg (gray).

Equivalente dosis

Houdt rekening met soort straling (sievert).

Effectieve dosis

Houdt rekening met soort weefsel en straling.

Kosmische straling

Straling vanuit het universum.

Dosislimiet

Maximale jaarlijkse blootstelling aan straling.

Röntgenstralen

Hoogenergetische fotonen voor beeldvorming.

CT-scan

Draaiende röntgenbuis maakt doorsneden van lichaam.

Gebruik van radioactieve tracers voor