Wijsbegeerte KULeuven

Filosofie kenmerken

1. attitude
2. methodologie
3. Domein

Attitude

• Kenmerk van de filosofie
  Filosofie = liefde voor (levens)wijsheid
  Filosofie = Kritisch zijn -> autoriteiten in twijfel getrokken
• Kritiek is niet einddoel -> Openen van mogelijkheid dat dingen anders kunnen zijn, mens moet zich niet zomaar neerleggen bij status quo

Methodologie

Filosofen gebruiken intuïtie, conceptuele analyse, gedachte-experimenten

Intuïties

Spontane overtuigingen in de geest (common sense)
-> moeilijk te veranderen

Fauteuilfilosofen

Filosofen die enkel gebruik maken van intuïties en zelden of nooit van empirisch onderzoek

Conceptuele analyse

Het ontrafelen en verbeteren van concepten die we in het dagelijks leven te nonchalant gebruiken

Gedachte-experiment

Een instrument van de verbeelding om nieuwe informatie te verkrijgen zonder gebruik te maken van nieuwe empirische data.
-> speelt zich volledig af in de menselijke geest

Hersenen in een vat

Wetenschapper geeft de hersenen door middel van een computer, signalen die ervoor zorgen dat we de wereld rondom ons kunnen ervaren. De hersenen kunnen echter niet nagaan of hun gedachten echt zijn

Experimentele filosofie

Empirisch wetenschappelijke methoden als mogelijke oplossing voor traditionele filosofische problemen

Wet van Humphrey

De bewuste reflectie over een geautomatiseerde taak belemmert de uitvoering ervan

Filosofie deeldomeinen

1. Metafysica
2. Logica
3. Epistemologie
4. Ethiek

Metafysica

-> Deeldomein van filosofie

• Bestudeert de aard en structuur van de wereld
• Meeste vragen gaan over betekenis van het bestaan: 'Wat betekent het dat iemand bestaat?'

Determinisme

Leer die zegt dat alle gebeurtenissen worden veroorzaakt door voorafgaande gebeurtenissen

Logica

-> Deeldomein van filosofie

• kunst van het correct redeneren en argumenteren
  -> Groot deel geweid aan het weerleggen van drogredenen

Slippery slope

Drogreden waarbij men beweert dat situatie A onherroepelijk zal leiden tot situatie B, terwijl hiervoor geen aanwijzing of bewijs is. "Als we vandaag A doen, dan zal vroeg of laat B volgen. En B is hoogst onwenselijk, dus mogen we A niet doen.
-> Binnen logica

Epistemologie (kennisleer)

-> Deeldomein van filosofie
Leer over de aard, structuur en de mogelijkheid van onze kennis -> Wat is kennis en hoe weten we wat we denken te weten?

Ethiek (moraalfilosofie)

-> Deeldomein van filosofie
Leer over de dingen die we zouden moeten doen -> morele plichten

Normatieve universum

Verzameling van rechten, plichten, aanbevelingen, geboden en verboden -> kunnen opgesplitst worden in esthetische, juridische en ethische kwesties
-> binnen ethiek

Algemene wetenschapsfilosofie

• Fundamentele filosofische kwesties die verband houden met de wetenschap -> bv. wat onderscheidt wetenschap van pseudowetenschap?
  -> soort wetenschapsfilosofie

Toegepaste wetenschapsfilosofie

• Filosofische vragen met betrekking op specifieke wetenschappen (hersenwetenschappen, psychologie,..) bv. Kunnen onderzoeksresultaten van wetenschap X nieuw licht werpen op filosofische problemen buiten wetenschap X?

Hedendaagse filosofen

Filosofen die voortbouwen op oude filosofische begrippen, theorieën,…

Cirkelredenering

Iets wat nog niet bewezen is wordt als correct beschouwd

Natuurfilosofie

Levende en levenloze natuur komt voort uit 1 bepaalde oerstof
-> soort filosofie

Natuurfilosofen

Thales, Anaximander, Anaximenes

Thales

Natuurfilosoof die beweert dat alles bestaat uit water en dat de aarde draait als vlot op kosmische zeeën

Anaximander

Natuurfilosoof die beweert dat de aarde een ton is die te maken krijgt met een ongedefinieerde substantie

Anaximenes

Natuurfilosoof die beweert dat lucht de oorsprong is van alles. De aarde zweeft op omringde luchtstromen

Plato

• Legde samen met Aristoteles belangrijkste fundamenten vd westerse filosofie
  -> zintuiglijke wereld te veranderlijk om echte kennis te leveren, mogelijkheid
  tot kennis biedt perspectief op ideale andere wereld (ideeënwereld, gedachten)
  -> Hominus universalus
  (naam)

Aristoteles

• Legde samen met Plato belangrijkste fundamenten vd westerse filosofie
• pro zintuiglijke waarneming van de wereld
  -> Hominus universalus

Homini universali

Zowel Plato als Aristoteles ging geen enkel thema uit de weg en brachten alles in verband in een groot systeem (bv. vriendschap en liefde, God, het goede MAAR ook meteorologie, eigenschappen van magen van herkauwers?…)

Moderne wetenschap

Verzameling van wetenschappen zoals we die vandaag kennen
-> Wetenschappelijke revolutie zorgt weer voor heropleving van naturalistische visie

intellectuele bescheidenheid

• Geloof legt grenzen op aan het weten; sommige waarheden zijn 'van bovennatuurlijke origine', en kunnen niet door het menselijke verstand begrepen worden, ze moeten worden aanvaard

Sciëntisme

-> Overtuiging dat natuurwetenschappen enige bron zijn van echte kennis
over eender welk onderwerp

Wet van Lavoisier

Wet van behoud van massa

• De geslotenheid van het fysisch universum
  -> de wet maakte een einde aan verschillende problemen in de filosofie en alchemie, maar leverde ook nieuwe problemen op

Descartes

Dualist die alle gangbare kennis op een helling zette
-> afkeer voor scholastiek, bewondering voor Galilei
-> maar: angst om te worden geassocieerd met galileïsche gedachtegoed (was veroordeeld
voor ketterij, door theorie van heliocentrisme)
-> maakte komaf doeloorzakelijke theorieën van Aristoteles -> Hij (D) was dus voorstander van mechanische oorzaak
-> op zoek naar wijsheid: vond dit niet in filosofie, wel in wetenschappen -> ontwikkelde eigen methode
Nog veel meer kijk samenvatting (naam)

Copernicus

Stichter van de wetenschappelijke revolutie
-> Heliocentrisme (tegen geocentrisme)
-> Idee: mens en aarde is slechts fractie van oneindig groot universum
(naam)

Heliocentrisme

Stroming die beweert dat de zon het middelpunt van het universum is en niet de aarde (als aarde middelpunt -> geocentrisme)

Geocentrisme

Stroming waarin alles gericht is op de mens (Aarde = middelpunt)

Kepler

-> Verdedigde heliocentrisme van Copernicus, maar bracht ook verschillende
wijzigingen aan in theorie
-> Geen cirkelvormige, maar ellipsvormige baan rond de zon -> opstoot: cirkel was heilig, stond voor perfectie
(naam)

Galilei

-> Verdedigde ook heliocentrisme, bevestigde wetten van Kepler

• bouwde telescoop en bestudeerde en ontdekte de vier manen van Jupiter, nu dus niet meer 7 maar 11
  hemellichamen
  -> Was tegen de ideologie van het heilig getal 7 in, hierdoor zelfs problemen met de kerk
  -> Traagheidswet

Astrologie

Leer over het verband tussen stand van hemellichamen en persoonlijkheid

Traagheidswet

Ieder lichaam dat aan zichzelf overgelaten wordt blijft ofwel in rust ofwel beweegt het zich voort met een gelijkmatige snelheid. -> Indien inwendige kracht -> verandering van toestand
-> Scholastiek kwam hierdoor ten val

Doeloorzaak

-> Oorzaak die in de toekomst ligt, oorzaak die tegelijkertijd dienst doet als doel bv. Artefacten
-> Artefacten vervullen doel, dat tegelijk ook oorzaak is van hun bestaan (vb. horloge, hark)

Artefact

Voorwerpen ontworpen door de mens

Thomas van Aquino

13e eeuwse filosoof, in late middeleeuwen
(belangrijk: niet chronologisch, dit speelt zich 4 eeuwen eerder af!)

• Vertegenwoordiger van de scholastiek
• Mechanisering van het wereldbeeld
  -> Mechanische oorzaak
  (naam)

Mechanisering wereldbeeld

-> Vervangen van doeloorzaken door mechanische
oorzaken

Mechanische oorzaak

-> Oorzaken die eigen zijn aan bepaald voorwerp en die
voorafgaan aan de beweging
Bv. universum bekeken als complex mechanisch uurwerk dat geen duistere krachten
nodig heeft om te blijven tikken

Scholastiek

-> Het zien van de werkelijkheid als bezield geheel waarin alles eigen natuurlijke plaats heeft, en die bezieling houdt de werkelijkheid in beweging
-> verzoening aristotelische filosofie en christendom

Methode Descartes

-> methode van iemand

1. Neem niets aan dat niet vanzelfsprekend waar is; moet helder en onderscheiden zijn
2. Deel probleem op in verschillende onderdelen
3. Begin met meest eenvoudige onderdelen
4. Wees grondig

Methodische twijfel

• Alles in twijfel trekken (ook zijn eigen overtuigingen)
  -> Zintuiglijke informatie is betwijfelbaar (eigen waarneming, bv. door optische illusies)
  -> Verwarring droom en werkelijkheid
  -> 1 zekerheid: cogito ergo sum -> ik denk, dus ik ben -> Helderheid van cogito ergo sum wordt norm voor volgende zekerheden
  -> Descartes (soort twijfel)

Idee van volmaaktheid

God bestaat en is volmaakt -> neemt alle twijfel weg
God is goed persoon en geen malin genie

• Wiskunde en natuurwetenschappen zijn nu fundamentele zekerheden -> zintuigen niet
  -> Ervaring van buitenwereld beantwoordt iets maar is geen zekerheid

Malin genie

Gedachte-experiment waarin ons denken op een dwaalspoor gezet wordt door God of een andere kwaadaardige
-> Zet alle zekerheden op de helling, maar geen malin genie kan je wijsmaken dat je niet bestaat. Je kan aan alles twijfelen buiten aan het feit dat je twijfelt

Hume

Rationalist, empirist

• Tegenpool van Descartes
• Zintuigelijke ervaring belangrijk
  -> leven gebaseerd op aannames en veronderstellingen
  -> Descartes furieus hierover, hij wil zekerheden, geen waarschijnlijkheden of aannames
  (naam)

Cogito ergo sum

Ik denk dus ik besta
Dat ik denk is onbetwijfelbaar

Eerste godsbewijs

• A posteriori, vanuit ervaring
  Alles heeft een oorzaak en die oorzaak moet minstens even groot zijn als het gevolg
• De mens is in alle opzichten onvolmaakt
• Alleen volmaaktheid zelf is groot genoeg om volmaaktheid te kunnen veroorzaken: God is enige die in de buurt komt van volmaaktheid

Tweede godsbewijs

• A priori, vanuit verstand
  Descartes' theorie -> Idee van volmaaktheid
  o Hieruit kan men het bestaan van volmaaktheid afleiden; het is volmaakter te bestaan dan niet te bestaan (want: volmaaktheid houdt niet enkel goedheid, almacht en alwetendheid in, maar ook bestaan zelf) => als het volmaakte niet zou bestaan, zou het niet volmaakt zijn => God bestaat

Mentale toestand

• Identiteit, persoonlijkheid, gevoelens en gedachten,
  herinneringen, verlangens, …

Causaliteitsprincipe

Elk effect heeft een oorzaak (oorzaak -> effect)

Res extensa

Het lichaam is uitgebreid, het neemt een plaats in het fysisch universum. Het is opgebouwd uit onderdelen die door de wetenschappen geanalyseerd kunnen worden

Dualisme

• opvatting dat hersenentoestanden en lichaam (fysisch spul) en mentale toestanden
  (geestesspul) fundamenteel verschillen
  -> fundament: 'ik denk dus ik ben'; hiervoor heeft hij enkel bewustzijn nodig, geen lichaam

Fysisch spul

Lichaam en hersenen
-> onderworpen aan natuurwetten
-> Publiek toegankelijk
(soort spul)

Geestesspul

Geest
-> Substantie van heel ander materie dan lichaam en hersenen
-> niet publiek toegankelijk
(soort spul)
Besluit Descartes: Wetenschappen kunnen ons niets vertellen over wat … is

Dualisme argumenten voor

VOOR:

1. Uitkomst van redeneerwerk en kennisleer
   -> Het enige wat met zekerheid vaststaat is dat we denken -> Mensen hebben sowieso een geest
2. Geloofsovertuiging
   -> intuïtief aantrekkelijk, theorie van Kant: We moeten aannemen dat de geest onsterfelijk is, omdat het anders onbegrijpelijk zou zijn deugdzaam leven te leiden
3. Bijna-doodervaringen
   -> uit hun lichaam treden, wandelen in tunnel zonder lichaam
4. Gezond verstand, common sense
   -> dualisme enige theorie die tegemoetkomt aan intuïtie dat morele verantwoordelijkheid en keuzevrijheid echt bestaan

Dualisme argumenten tegen

1. Interactieprobleem
   -> Dualisme gaat in tegen wet van lavoisier, conceptueel probleem
2. Zonde tegen deugd van zuinigheid en eenvoud
3. Probleem van andere geesten
   -> We hebben enkel toegang tot onze eigen geesteswereld, we weten niet zeker of medemensen een geest hebben

Interactieprobleem

Er is een causale interactie tussen lichamelijke en mentale toestanden bv. Mentaal denken dat je dorst hebt -> lichamelijk: water nemen en drinken

La Mettrie

Eerste materialist (fysicalist)

• Kritiek tegen Descartes -> Geest en lichaam hangen WEL samen
• Geest en lichaam zijn identiek, lichaam is een machine
• Verklaring voor denken: simpelweg de materie
  (naam)

Fysicalisme

• Soort stroming
  -> gebruikmaken van empirische wetenschappen, beschouwen zichzelf als naturalisten <-> Descartes
• Fysisch spul
• Alles is fysisch, alle kenmerken en handelingen van organismen en entiteiten in het universum zijn te verklaren met behulp van fysica => er is niets anders nodig dan de fysica
• Ook mentale toestanden zijn fysisch => geest valt samen met hersenen => mentale toestanden, gebeurtenissen en processen = fysisch
• 3 verschillende soorten: Eliminitavistisch fysicalisme, Reductionistisch fysicalisme, Niet-reductionistisch fysicalisme

Materialisme

Lichaam en ziel vallen samen. De vermogens van de ziel zijn afhankelijk van de organisatie van de hersenen en het lichaam

Eliminativistisch fysicalisme

Mentale fenomenen bestaan niet (pijn,verlangen, overtuigingen) . Psychologische verklaringen (vb. pijn) zijn te vergelijken met mythologische verklaringen uit de antieke oudheid. -> hebben dus geen nut.
-> men baseert zich enkel op natuurwetenschappen en vooral fysica

• inspiratiebron: Flogiston-theorie
  Psychologie is een obstakel
  (Variant van fysicalisme)

Reductionistisch fysicalisme

• Mentale fenomenen bestaan en komen overeen met gebeurtenissen in de hersenen.
  Psychologische opvattingen, theorieën en waarnemingen worden gereduceerd tot een fysische variant
• Inspiratiebron: iedereen kende 'water', en op bepaald moment werd besloten dat dat
  H2O is; water en H2O is hetzelfde, maar dat ene fenomeen is (veel specifieker) H2O
  (Variant van fysicalisme)

Niet reductionistisch fysicalisme

• Gulden weg tussen dualisme en fysicalisme
• Psychologische beschrijvingen en verklaringen zijn correct (ook al zijn fysische beschrijvingen en verklaringen fundamenteler)
• Uitgangspunt: het gaat om waar we geïnteresseerd in zijn, we kunnen de wereld op verschillende manieren beschrijven
  -> psychologie heeft ons iets te bieden dat de fysica ons niet kan bieden
  (Variant van fysicalisme)

Reductionistisch fysicalisme argumenten voor

1. Failliet van dualisme -> succes fysicalisme omgekeerd evenredig met succes dualisme
   -> probleem van mentale veroorzaking
   2 Succes moderne wetenschappen -> alle pogingen om fenomenen te verklaren met niet-fysische verklaringen, zijn in het verleden mislukt <-> met een fysische verklaring steeds gelukt
2. Gezond verstand: we kunnen aannemen dat wat we observeren ook echt is, en waarom zouden we geloven dat iets onwaarneembaars (cartesiaanse geest) wel waar is?

Reductionistisch fysicalisme argumenten tegen

1. Kennisargument -> het gedachte-experiment, verhaal van Mary met de rode appel -> leert hoe het is om de kleur rood te zien

• Draait om waarneming, niet de fysica erachter -> Dit gaat over subjectieve aspecten van mentale toestanden
  -> Fysische toestanden niet identiek aan hersentoestanden want fundamenteel verschillend: Fysische toestanden objectief, mentale toestanden subjectief

1. Wat bedoelen fysicalisten? -> Fysica gebruiken om alles te verklaren? Er zijn verschillende vormen fysica -> verschillen hard -> niet zo compitabel
   Tegenargumenten fysicalisten: 1. Het gaat om fysica in haar huidige vorm => maar: fysica is steeds in ontwikkeling, dus wetenschapsresultaten van
   nu, worden mogelijk morgen weerlegd => het is onwaar dat fysica a.d.h.v. huidige vorm alles kan beschrijven en verklaren
2. Het gaat om fysica in haar afgeronde, ideale vorm
   => maar: dan is fysicalisme lege theorie, want niemand weet hoe de fysica in haar ideale vorm eruit zal zien

Nietzsche

• Ging met sloophamer door westerse filosofie
  -> Westerse beschaving is ziek
  -> Kwam met 'gezonde', nieuwe levensvorm: Übermensch
  -> Meest bekende en invloedrijke intellectuele figuur in Europa
  -> Plato was fundament waar het is misgegaan -> verheerlijking v deugdzaamheid, redelijkheid -> 'infectiehaard' (heel slecht)
  -> had fascinatie voor sofisten -> waren het ook oneens met het misprijzen van meningen, zintuigen
  -> was erg gehecht aan ideeën van de presocratici -> herkende zich in naturalisme, empirisme en realisme
  -> Had een slechte houding tegenover vrouwen, maar deze vrouwenhaat komt uit persoonlijk motief -> hij werd verliefd op onbereikbare vrouwen, sommige gingen ervandoor met ander -> hieruit komt ressentiment
  -> Tegen elke moraal (niet alleen christelijke moraal)

presocratici

• Natuurfilosofen
• naturalisme, empirisme en realisme
• Thucydides -> Zijn werk bevatte veel naturalisme
  Algemeen besluit: Het leven is hard, doordrongen van lijden -> mens gedreven door driften, irrationele factoren

Plato

• Gehele filosofie gebaseerd op 2 werelden: Zintuiglijke wereld en ideeënwereld
  Argumenten om zijn tweewereldentheorie te verdedigen:

1. Mogelijkheid van kennis in een wereld die voortdurend in verandering is -> Kennis van concept is herinnering aan vorig leven waarin wel volmaaktheid bestond, de ideeënwereld
   -> Besluit: Besluit: kennis moet voortkomen uit iets stabiel, eeuwig en onveranderlijk
   => alles wat veranderlijk is buiten beschouwing laten, en enkel essentie overlaten
   -> Kennis o.b.v. abstractie enorm belangrijk, ook doorheen evolutie -> psychologisch essentialisme

Plato kennistheorie probleem

1. Volgens Nietzche is kennis noodzakelijk maar ook nefast -> Men vergeet dat begrippen oorsprong vinden in ontkennen van wat eigen is aan
   de wereld; verandering, beweging, tijdelijkheid, eindeloze verschillen

• Kennis is mummificering

1. Overwaardering van kennis -> Nietzsche verwijt Plato dat ideeënwereld > zintuiglijke wereld => zijn filosofie gebaseerd op misprijzen voor zintuigen en zintuiglijke wereld
   -> "Plato is een lafaard in het aangezicht van de realiteit, en vlucht in het ideaal". Kon verandering en chaos van zintuiglijke wereld niet aan en zocht rust in
   ideeënwereld

• Lafheid komt voort uit uit ressentiment, heeft te maken met machteloosheid
  -> Werk van Plato en Socrates verstoort evenwicht tussen 2 levenskrachten: Het dionysische en het apollinische
  Dionysische verwijst naar Griekse god Dionysus (van wanorde en chaos) en apollinische naar Apollo (orde en harmonie) -> Dit evenwicht moet herstellen

Ressentiment

• reactieve psychologische toestand
  -> lijkt op woede, vijandigheid, wraakzucht maar is sluimerend, minder explosief

Psychologisch essentialisme

Universeel menselijke neiging om automatisch essentie, gelijkenis toe te kennen aan verzameling levende wezens

Übermensch

• Hoogst mogelijk ontwikkelde mens
• Had een hekel aan systematiek
  -> Centrale gedachte: Wereld is strijdveld van krachten, het is taak van individu om zich hierin staande te houden zonder zeuren.. en zonder metafysica (platonisch gedachtengoed)
  Kenmerken: Nihilistisch, aristocratisch, fatalistisch, lichtvoetig
• Zwak nihilisme van christenen en metafysici <-> Sterk nihilisme van übermensch: mens herkent zichzelf niet langer in reeds heersende waarden en ontwerpt er nieuwe
  -> Aristocratie: Mens fundamenteel ongelijk -> de 1 geboren om te volgen, de ander om te leiden
  -> Fatalisme -> pijn en leiden horen bij het leven
  -> lichtvoetig -> slaagt erin metafysische ballast van zich af te werpen

Christendom

-> uitbreiding van platonisme
-> Zelfde boodschap; er zijn twee werelden (zintuiglijke wereld en ideeënwereld - aarde en
hemel), levensdoel = opklimmen naar de hogere wereld
-> christendom = platonisme voor het volk
-> Christelijke moraal = moraal van goed en kwaad
-> Komt volgens christenen rechtstreeks van God
Maar: Nietzsche helemaal niet akkoord hiermee
-> Moraal = product van mensenhanden -> christelijke moraal is vervuld van ressentiment tegen herenmoraal
=> vertrekpunt: etymologisch verschil in betekenis van 'goed en kwaad'

• Herenmoraal: draait rond goed en slecht; goed verwees naar aristocratie, het
  privilege van de hogere standen, en slecht was het volk, de plebejers
• Christelijke moraal: draait rond goed en kwaad; betekenisverandering als gevolg
  van ressentiment tegen herenmoraal
  -> Herenmoraal gaat ten koste van slaven => wekt haat en woede op, maar kunnen zich niet
  verzetten, hebben te weinig macht -> ressentiment

Ideeënwereld

Vorig leven waarin er wel plaats was voor volmaaktheid

Moraal

Verzameling van morele waarden en normen die eigen zijn aan een bepaalde historische gemeenschap.

Genealogie

Methode om de ontstaansgeschiedenis van de christelijke moraal te ontrafelen. Het is een ontmaskering van de echte drijfveren van de slaven. Deze moraal is gevuld met ressentiment

Herenmoraal

de moraal van sterke en onafhankelijke individuen; deugden hier zijn trots, kracht, concurrentie en grootsheid
-> Christenen konden dit niet krijgen, dus draaiden ze dit helemaal om naar slavenmoraal

Wagner

• Tijdsgenoot van Nietzsche
  -> Einde van vriendschap omdat Wagner zich steeds meer baseerde op christelijke thema's in
  plaats van thema's uit Germaanse mythologie
  -> Nietzsche ergerde zich ook aan zware en bombastische stijl van Wagner

Hinterwelt

Betere, waarachtigere wereld voorhouden achter de ons vertrouwde fysieke wereld van de zintuigen

Utilitarisme

• moraalfilosofische strekking waarbij wordt verondersteld dat de morele waarde van
  een handeling wordt bepaald door de som van geluk van alle mensen die door die handeling worden
  beïnvloed => het gevolg dus
  -> tegenpool van Deontologie
• Trolley probleem
  -> Grondlegger: Jeremy Bentham
  -> Morele handeling hangt samen met haar nut; nut = eigenschap die de neiging heeft
  om voordeel, geluk, het goede te veroorzaken
  -> Gebaseerd op kosten-batenanalyse
• Wat brengt het op, en wat kost het me?
  -> Rekenwerk

Deontologie

-> tegenpool van utilitarisme
-> Gebaseerd op kosten-batenanalyse

• Wat brengt het op, en wat kost het me?
• Illustratie met gedachte-experiment Fat Man
  -> draait om intentie; in eerste geval heb je niet intentie om iemand te doden, in
  tweede geval jaag je bewust iemand de dood in om anderen te redden
• Grondlegger: Immanuel Kant
  -> Slechts één motief: de goede wil, het goede willen doen
  => maar: goede wil resulteert pas in goede handeling als de wil in overeenstemming
  is met morele wet => morele wet is imperatief, bevel
• 2 soorten: Hypothetische imperatief en categorische imperatief

Deugdethiek

-> moraalfilosofische strekking waarbij wordt verondersteld dat de moraliteit wordt
bepaald door het karakter, door wie men is => neiging om het goede te doen

• Grondlegger: Aristoteles
  -> Ethiek gaat niet over wat je moet doen, maar over wie je bent
  -> Hoofdvraag: wat betekent het om een goed persoon te zijn?
  -> Een goed persoon in wezen is deugdzaam, bevat een bepaald karakter
  ▪ Deugd (praktische): kwaliteiten die men bezit om goed persoon te zijn
  => gulden middenweg tussen twee extreme kanten; moed ligt tussen lafheid en roekeloosheid, vrijgevigheid tussen gierigheid en spilzucht, …
  => vb. trouw, matigheid, moed, rechtvaardigheid, eenvoud, nederigheid, …
  ▪ Karakter: neiging om op een bepaalde manier te handelen; zorgt voorgewoontevorming
  => deugd wordt eigen gemaakt aan de hand van karakter

Het trolley probleem (Foot)

Gedachte-experiment in de moraalfilosofie waarin je 1 vs 5 mensen kan redden door middel van een schakel -> met de trein, jij staat aan de schakel

Bentham

Grondlegger van het utilitarisme

Hypothetische imperatief

Imperatief die ons zegt wat we moeten doen in bepaalde omstandigheden. bv. als je hard studeert, dan haal je goede punten

Categorische imperatief

Imperatief die ons zegt wat we moeten doen ongeacht de concrete omstandigheden waarin we ons bevinden. = de wet

• we mogen enkel handelen volgens principes die we
  mogelijks kunnen veralgemenen naar de hele mensheid (vb. voorbijsteken in file)
• we moeten een ander persoon als doel op zich
  behandelen, en niet als middel om een eigen doel te bereiken (vb. diefstal)

bv. doden is verboden

Darwin

• Evolutietheorie
• Ontdekt theorie natuurlijke selectie (On the origin of species) -> 3 basisstellingen: schaarste, variatie en erfelijk
• Mocht mee met HMS beagle op expeditie als wetenschapper
• enorme impact had op gedachtegoed van filosofie
• Na zijn dood neodarwinisme
• transmutationisme -> Maakte theorie bekender door te illustreren met tree of life
• Wierp met zijn theorieën het essentialisme omver
  -> Filosofische materialist -> als instincten en karaktereigenschappen overerfbaar zijn moeten deze te herleiden zijn tot fysieke structuren in het brein
  -> Werd beschouwd als atheïst -> had hij moeite mee -> beschrijft zichzelf als een agnosticus
  -> Was ook een deïst -> verklaart groot deel van katholieke tegenstand
• Geest is 1 vd centrale elementen in de hedendaagse evolutiepsychologie

Atheïst

-> zo werd Darwin beschouwd
-> Iemand die niet gelooft in het bestaan van god

Agnosticus

-> Zo beschreef Darwin zichzelf
-> Iemand die geen uitspraken doet over fenomenen die zijn ervaring te boven gaat (vb. God)

Neodarwinisme

Darwinisme waarin genen een grote rol spelen
-> Na de dood van Darwin

Deïst

Iemand die gelooft dat goddelijke schepper de wereld in beweging bracht, maar niet kan ingrijpen op wereldse gebeurtenissen

Transmutationisme

Variatie aan soorten op aarde niet het werk van God, maar van lange geschiedenis van
afstamming met wijzigingen -> voorgesteld door boom van leven