ECONOMIC ISSUES

GDP

Gross Domestic Product; kabuuang halaga ng lahat ng produkto at serbisyo na nagawa sa loob ng bansa sa loob ng isang taon.

Unemployment rate

porsyento ng mga taong walang trabaho pero aktibong naghahanap ng trabaho sa isang bansa.

Labor force participation

porsyento ng mga taong nasa tamang edad para magtrabaho na aktibong may trabaho o naghahanap ng trabaho.

Net worth

kabuuang halaga ng pag-aari ng isang tao o kumpanya, matapos ibawas ang lahat ng utang.

Self-rated poverty

paraan ng pagsukat kung gaano karaming tao ang itinuturing ang kanilang sarili bilang mahirap.

Food poverty

kalagayan kung saan ang isang tao o pamilya ay walang sapat na kita para makabili ng pagkain na kailangan para sa tamang nutrisyon bawat araw.

Minimum wage

pinakamababang sahod na itinatakda ng batas na dapat ibigay ng mga employer sa kanilang mga manggagawa

Nominal minimum wage

halaga ng minimum wage na nakasaad o natatanggap ng manggagawa na hindi isinasaalang-alang ang epekto ng presyo ng mga bilihin o inflation.

Real minimum wage

tunay na halaga ng sahod kapag isinaalang-alang na ang pagbabago ng presyo ng mga bilihin; ipinapakita nito kung gaano kalaki talaga ang nabibili ng sahod mo.

Poverty threshold

ang itinakdang halaga ng kita na kailangan ng isang tao o pamilya para matugunan ang pangunahing pangangailangan tulad ng pagkain, tirahan, at damit. Kapag ang kita ay mas mababa sa threshold na ito, itinuturing na mahirap ang tao o pamilya dahil hindi nila natutugunan ang basic needs.

social contract

Kolektibong ipagkakaloob ng mga mamamayan ang ilang bahagi ng kanilang “kalayaan” sa gobyerno kapalit ng pagseserbisyo ng gobyerno sa kanila.

ehemplo ng social contract

• obedience and security

• tax and public service

pagbali sa kontrata

MAMAMAYAN - parusa gaya ng pagkakakulong

GOBYERNO - pagpapatalsik

saan galing ang social contract

kadalasang nakaugnay sa mga pilosopong sina John Locke, Thomas Hobbes, at Jean Jacques Rousseau.

buwis

saan nanggagagaling ang malaking bahagi ng badyet ng gobyerno?

income tax/profit tax

tax imposed on individuals or entities in respect of the income or profits earned by them

taxes on goods and services/VAT

consumption tax that is levied on the value added at each stage of a product's production and distribution

import and custom duties

taxes collected on goods that cross international borders

property taxes

a levy on real properties, such as land, buildings, machineries and other improvements affixed or attached to real properties not specifically exempted under the law

uri ng pagbubuwis

1. progresibo

2. regresibo

progresibo

nagbabayad nang mas malaki ang mas may kakayahang magbayad.

regresibo

mas malaki ang bahagdang binabayaran ng mga mahihirap na sektor sa kabuuan

serbisyo sa tao

• edukasyon

• kalusugan

• agrikultura

• imprastruktura

edukasyon

2025 Budget: P1.05T o 4% ng GDP

Teacher to student ratio: 1:36 - 1:40 (average)

Ideal ratio: 1:30

Teacher Shortage: 30,000

Classroom Shortage: 165,000

Basic Literacy Rate: 93.1%

Student Basic Literacy Rate: 90%

Functional Literacy Rate: 91.1%

Completion Rate: 95.9% (Elem);

81.7% (JHS); 72.6% (SHS)

Dropout Rate: 39%

Kalusugan

Hospital Beds- 0.5 : 1000 people

Doctor to Patient Ratio: 1:3500- 5000

Healthcare cost: 18.3% increase in 2025, medicine account to 75% of health spending among the poorest

Health Infrastructure: Only 21% of provinces have adequate primary care facilities.

Only 4% of Government Spending goes to preventive care (OPD, labs, local health centers, etc.)

Prices of essential medicine is among the highest in Southeast Asia (3x more)