Psychopathologie stoornissen + DSM 5 symptomen

Majeure depressieve episode

Majeure depressieve stoornis

• Aanwezigheid van een majeure depressieve episode

• Geen patroon van manie of hypomanie

  Eventuele aanvullingen zijn:

• seizoensgebonden

• Catatonisch

• peripartum

• melancholisch

Persistent depressieve stoornis

• Persoon heeft last van symptomen van ernstige of milde depressie voor langer dan 2 jaar

• Gedurende deze 2 jaar zijn de symptomen niet afwezig voor meer dan 2 maanden

• Geen geschiedenis van manie of hypomanie

• Significante last of interferentie met het dagelijkse leven

Manische episode

Bipolaire I stoornis

• Aanwezigheid van een manische episode

• Hypomanische of majeure depressieve episodes gaan vooraf aan of volgen op de manische episode

Bipolaire II stoornis

• Aanwezigheid of geschiedenis van majeure depressieve episode(s)

• Aanwezigheid of geschiedenis van hypomanische episode(s)

• Geen geschiedenis van een manische episode

Cyclothymische stoornis

• Verschillende periodes van hypomanische en mildere depressieve symptomen

• Symptomen blijven bestaan voor minstens 2 jaar, met periodes van normaal gemoed van enkele dagen of weken

• Kan evolueren in bipolaire I of bipolaire II stoornis

Male hypoactive sexual desire disorder

• Voor ten minste 6 maanden ervaart de individu weinig tot geen seksuele gedachten, fantasieën of wensen (desires)

• Het individu ervaart hier veel stress door

Female sexual interest/arousal disorder

1. Voor tenminste 6 maanden ervaart de individu weinig tot geen seksuele interesse en opwinding, waarbij minstens 3 van de volgende niet aanwezig zijn:

   • seksuele interesse

   • seksuele gedachten of fantasieën

   • het initiëren of aannemen van seks

   • opwinding of bevrediging tijdens seks

   • reacties op seksuele cues

   • (non)genitale sensaties tijdens de seks

     2. de individu ervaart hier significante stress door

Erectile disorder

1. voor tenminste 6 maanden heeft de individu moeite om een erectie te krijgen of te behouden, of de stadia na een erectie te bereiken

2. de individu ervaart hier significante stress om

Premature ejaculatie

1. voor tenminste 6 maanden ejaculeert de individu binnen de 1e minuut tijdens de seks, en eerder dan die dat wil

2. de individu ervaart hier significante stress om

Vertraagde ejaculatie

1. voor tenminste 6 maanden toont de individu een significante vertraging van de ejaculatie, een infrequente of uitgebleven ejaculatie tijdens de seks

2. De individu ervaart hier significante stress om

Female orgasmic disorder

1. voor tenminste 6 maanden toont de individu (vrouwelijk) een significante vertraging van het orgasme, een infrequente of absente orgasme, of komt niet verder dan orgasmatische intensiteit

2. De individu ervaart hier significante stress om

genito-pelvic pain/penetration disorder (ookwel vaginisme)

1.tenminste 6 maanden ervaart de individu tenminste 1 van de volgende problemen:

• moeite met vaginale penetratie tijdens de seks

• significante vaginale of bekkenpijn tijdens (poging van) vaginale penetratie

• significante angst dat vaginale penetratie zal leiden tot vaginale of bekkenpijn

• significante spanning van de bekkenbodemspieren tijdens vaginale penetratie

2.De individu ervaart hier significante stress om

Paraphilic disorder

1.Voor tenminste 6 maanden ervaart de individu wederkerende en intense seksueel opwindende fantasieën, neigingen of gedragingen met betrekking tot voorwerpen of situaties buiten de gangbare seksuele norm

• bijv. niet-menselijke voorwerpen; non-genitale lichaamsdelen; het lijden of vernederen van zichzelf of anderen (partner, kinderen of andere nonconsenting personen)

2. De individu ervaart significante stress of beperkingen door de fantasieën, neigingen of gedragingen

• In sommige gevallen, zoals pedofilie, exhibitionistisch, voyeuristisch, frotteuristisch en seksueel sadistische stoornissen getuigt de uitvoering ervan van een stoornis, zelfs in de absentie van stress

Gender dysphoria in adolescenten en volwassenen

1. Voor minstens 6 maanden komt de gender-gerelateerde gevoelens of gedragingen niet overeen met diens agab, door uiting van 2 of meer van de volgende symptomen:

• gender-gerelateerde gevoelens/of gedragingen die overduidelijk tegen de geslachtskenmerken ingaan

• Sterke wens om diens geslachtskenmerken te verwijderen

• Sterke wens voor de geslachtskenmerken van een ander geslacht

• Sterke wens om lid te zijn van een ander geslacht

• Sterke wens om behandelt te worden als lid van een ander geslacht

• Sterk idee hebben dat diens gevoelens en acties karakteriserend zijn voor dat van een ander geslacht

2. De individu ervaart hier significante stress om

Schizofrenie

1. voor 1 maand moet de individu 2 of meer van de volgende symptomen grotendeels van de tijd hebben:

• waanideeën

• hallucinaties

• verwarde spraak

• abnormale motoriek, sowieso catatonie

• Negatieve symptomen

2. Ten minste 1 van de symptomen moet waanideeën, hallucinaties of verwarde spraak bevatten

3. De individu functioneert slechter in verschillende aspecten van het leven dan voor de symptomen opkwamen.

4. Na deze maand van intense symptomen, moet de individu voor minstens 5 maanden daarna verslechterd functioneren.

Schizofreniforme Stoornis

voldoet aan de schizofrenie diagnose maar twijfel aan het tijdscriterium

• langer dan 1 maand, korter dan 6 maanden

Schizoaffectieve Stoornis

• Ononderbroken ziekteperiode waarin op bepaalde tijd wordt voldaan aan zowel Stemmingsepisode (grootste deel v.d. tijd) als Criterium A symptomen schizofrenie

• Gedurende zelfde periode zijn er wanen of hallucinaties geweest zonder centraal staande stemmingsklachten

• 6 maanden of meer

Waanstoornis

• Waanideeën voor meer dan 1 maand

• Criterium A Schizofrenie niet aan orde

• Dysfunctioneren niet aanmerkelijk en gedrag niet vreemd of bizar

• Kan niet beter verklaard worden door body dysmorfic disorder of ocs met slecht inzicht

Kortdurende Psychotische Stoornis

• Voldoet aan criteria A voor schizofrenie

• korter dan 1 maand

• daarna terugkeer naar originele staat van functioneren zonder gevolgen

katatonie

katatonie is geen onafhankelijke diagnose meer, maar een onderdeel van andere psychische stoornissen

Gegeneraliseerde angststoornis

• Meer dan 6 maanden last van onevenredige, oncontroleerbare en voortdurende angst en zorgen over verschillende zaken

• Tenminste drie van de volgende symptomen: gespannenheid, vermoeidheid, concentratieproblemen, geïrriteerdheid, spierspanning, slaapproblemen

• Significante subjectieve last of interferentie met dagelijks leven

Fobie

• Uitgesproken, voortdurende en disproportionele angst voor een bepaald object of situatie; typisch voor langer dan 6 maanden

• Confrontatie met het object zorgt voor onmiddellijke angst

• Vermijding van de gevreesde situatie

• Significante last of interferentie met het dagelijkse leven

Agorafobie

• Uitgesproken, disproportionele of herhaalde angst in tenminste twee afgebakende situaties

  • Openbaar vervoer

  • Open plaatsen zoals parkeerplaatsen, bruggen, etc.

  • Begrensde plaatsen zoals winkels

  • Wachtrijen of menigten

  • Alleen van huis gaan

• Symptomen blijven meestal meer dan 6 maanden voortduren

• De fobie komt voort uit zorgen dat de situatie moeilijk te ontsnappen zou zijn of er weinig hulp zou zijn mochten er symptomen optreden

• Vermijding van de situatie die de angst opwekt

• Significante stress

Sociale angststoornis

• Uitgesproken, disproportionele en herhaalde angst over sociale situaties waarbij de patient zou kunnen blootgesteld worden aan het oordeel van anderen; meestal meer dan 6 maanden last

• Angst om negatieve geëvalueerd te worden of om anderen te beledigen

• Blootstelling aan de sociale situatie zorgt bijna altijd voor angstigheid

• Vermijding van de gevreesde situatie

• Significante last of interferentie met het dagelijkse leven

Paniekstoornis

• Verschillende onverwachte paniekaanvallen

• Een of meerdere aanvallen worden gevolgd door een of beide van de volgende symptomen:

  • Minstens een maand van aanhoudende zorgen over toekomstige aanvallen

  • Minstens een maand van dysfunctionele gedragsveranderingen die verband houden met toekomstige aanvallen (bv., nieuwe ervaringen

    vermijden)

Obsessief-Compulsieve stoornis

• Last hebben van obsessies, compulsies of beide

• Deze obsessies of compulsies nemen aanzienlijk veel tijd in beslag

• Significante last of interferentie met het dagelijkse leven

Anorexia Nervosa

• met intentie te weinig voeding- en energieinname, wat resulteert in ondergewicht

• Individu is bang voor aankomen, en zoekt verschillende manieren om dat te voorkomen (ondanks het ondergewicht)

• Individu heeft een verstoord lichaamsbeeld, plaatst onterechte nadruk op gewicht en ziet de serieuze implicaties van het ondergewicht niet in.

• Twee subtypes:

  • restricting type: restrictie van voedselinname

  • Binge-eating/purging type: binge eten gevolgd door gewichtsverlies door bijv. laxatiemiddelen of overgeven

Boulimia Nervosa

• herhaaldelijke binge-eating episodes

• Herhaaldelijke compensatie handelingen om aankomen te voorkomen

• Symptomen zijn zijn wekelijks aanwezig voor tenminste 3 maanden

• Abnormale invloed van gewicht en lichaamsvorm op beoordeling van zichzelf

Binge-eating disorder

• herhaaldelijke binge-eating episodes

• deze binge-eating disorder hebben tenminste 3 van deze kenmerken:

  • ongewoonlijk snel eten

  • absentie van honger

  • oncomfortabel gevoel van verzadiging

  • stiekem eten door schaamte gevoelens

  • gevoelens van zelfwalging, depressie, of excessief veel spijt

• Significante stress

• Binge-eating episodes vinden wekelijks plaats voor meer dan 3 maanden

• Absentie van compensatie handelingen

posttraumatische stress-stoornis

• De persoon is blootgesteld aan een traumatische gebeurtenis — (bedreiging van) de dood, heftige verwondingen, of seksueel misbruik.

• De persoon heeft tenminste 1 van de volgende symptomen:

  • herhaaldelijke, ongecontroleerde en stressvolle herinneringen

  • herhaaldelijke en stressvolle trauma-gerelateerde dromen

  • dissociatieve ervaringen zoals flashbacks

  • wordt gespannen tijdens blootstelling aan trauma-gerelateerde cues

  • Merkbare fysieke reacties wanneer men aan het trauma wordt herinnert

• De persoon vermijdt trauma-gerelateerde stimuli

• De persoon ervaart negatieve veranderingen in trauma-gerelateerde cognities en humeur, zoals het niet kunnen herinneren van (onderdelen van) de traumatische gebeurtenis, of negatieve gevoelens.

• De persoon toont veranderingen in reactiviteit, zoals excessieve alertheid, extreem schrikken, of slaapverstoringen

• De persoon ervaart significante stress en symptomen voor langer dan 1 maand (hoeft niet perse direct na het trauma te verschijnen)

Acute stressstoornis

• voldoet aan de symptomen van PTSS

• Korter dan 1 maand (vaak opgevolgd met een PTSS diagnose bij lagere duur)

Dissociatieve amnesie

• De persoon kan geen belangrijke levensgerelateerde informatie meer herinneren (meestal traumatische of stressvolle informatie). Het is meer dan simpelweg vergeten.

• Significante stress of dysfunctie.

• De symptomen zijn niet veroorzaakt door middelengebruik of medische condities.

Dissociatieve identiteitsstoornis

• De persoon ervaart een disruptie in diens identiteit, waarbij er sprake is van twee of meer persoonlijkheden of ervaringen van possession.

• De persoon ervaart herhaaldelijk gaten in het geheugen mbt dagelijke gebeurtenissen, belangrijke persoonlijke gebeurtenissen, traumatische gebeurtenissen dat verder gaat dan simpelweg vergeten.

• Significante stress of dysfunctie.

• De symptomen zijn niet veroorzaakt door middelengebruik of medische condities.

Stoornis in het middelengebruik

• persoon toont een maladaptief patroon van middelengebruik dat leidt tot significante dysfunctie en/of stress

• Binnen 1 jaar tenminste 2 van de volgende symptomen:

  • middelen worden in grote hoeveelheden genomen

  • niet-succesvolle pogingen om middelengebruik te reduceren of te stoppen

  • Veel tijd wordt besteed aan het verkrijgen, gebruiken of herstellen van effecten geïnduceerd door middelengebruik

  • falen in het voldoen aan belangrijke verplichtingen

  • gebruik doorzetten zelfs in gevaarlijke situaties

  • gebruik doorzetten zelfs bij het verergeren van fysieke of psychologische problemen

  • craving voor middelen hebben

  • tolerantie-effecten

  • ontwenningsverschijnselen

Nagebootste stoornis (Syndroom van Münchhausen)

• Het voorwenden van lichamelijke of psychische klachten of verschijnselen of het doelbewust opwekken van verwonding of ziekte, waarbij aantoonbaar sprake is van misleiding

• De betrokkene presenteert zich tegenover anderen als ziek, gehandicapt of gewond

• Het misleidende gedrag is evident, OOK ALS duidelijke externe beloningen ontbreken

• Het gedrag kan niet beter worden verklaard door een andere psychische stoornis, zoals een waanstoornis of een andere psychotische stoornis

• Een afhankelijk persoon kan verwondt worden geraakt ipv de aanrichter zelf (by proxy)

Conversie stoornis / Functionele neurologische stoornis (FND)

• Aanwezigheid van tenminste 1 symptoom dat vrijwillig en motorisch functioneren aantast.

• Uit klinisch onderzoek blijkt dat het symptoom incompatibel is met een bekende neurologische of andere somatische aandoening

• Het symptoom of de deficiëntie kan niet beter worden verklaard door een somatische of psychische stoornis

• Het symptoom of de deficiëntie veroorzaakt klinisch significante lijdensdruk of beperkingen in het sociale of beroepsmatige functioneren of in het functioneren op andere belangrijke terreinen, of behoeft somatisch onderzoek

Somatisch-symptoomstoornis

• Een of meer lichamelijke klachten waar de betrokkene onder lijdt, of die het dagelijks leven in significante mate verstoren

• Excessieve gedachten, gevoelens of gedragingen samenhangend met de lichamelijke klachten of de hiermee gepaard gaande zorgen over de gezondheid, tot uiting komend in minstens één van de volgende kenmerken:

  • Disproportionele en persisterende gedachten over de ernst van de klachten (cognities)

  • Een persisterende hoge mate van ongerustheid over de gezondheid of de klachten (affect)

  • Het excessief veel tijd en energie besteden aan deze klachten of aan de zorgen over de gezondheid (gedrag)

• Niet elke afzonderlijke klacht hoeft steeds aanwezig te zijn, maar het hebben van klachten op zich is wel persisterend (langer dan 6 maanden)

Ziekte angststoornis

• Preoccupatie met het hebben of krijgen van een ernstige ziekte

• Lichamelijke klachten zijn weinig tot niet aanwezig.

• Er is een hoge mate van angst over de gezondheid

• De betrokkene vertoont excessief gezondheidsgerelateerd gedrag of maladaptieve vermijding

• Tenminste 6 maanden

• De ziekte gerelateerde preoccupatie kan niet beter worden verklaard door een andere psychische stoornis, zoals een SSS, een paniekstoornis, een GAS, een morfodysfore stoornis, een OCS, of een waanstoornis, somatische type

Psychische factoren die somatische aandoeningen beïnvloeden

• Er is een somatisch symptoom of een somatische aandoening (dus geen psychische stoornis) aanwezig

• Psychische of gedragsfactoren hebben een ongunstige invloed op de somatische aandoening op een van de volgende manieren:

  • De factoren beïnvloeden het beloop van de somatische aandoening

  • De factoren interfereren met de behandeling van de somatische aandoening

  • De factoren leiden tot extra, aantoonbare gezondheidsrisico’s voor de betrokkene

  • De factoren verergeren de somatische aandoening

• De psychische en gedragsfactoren in criterium B kunnen niet beter worden verklaard door een andere psychische stoornis (zoals een paniekstoornis, een depressieve stoornis, een PTSS).

Persoonlijkheidsstoornis

• De persoon vertoont langdurige, rigide en een breed scala aan patronen van innerlijke ervaringen en gedrag die tot dysfunctie leiden, in tenminste 2 van de volgende omgevingen:

  • Cognitie

  • Emotie

  • Sociale interacties

  • Impulsiviteit

• Het patroon is significant anders dan die van anderen in diens omgeving/cultuur

• De individu ervaart hier significante stress of dysfunctie om

Selectief mutisme

• Het kind spreekt persistent niet in bepaalde sociale situaties waarin spraak wordt verwacht, terwijl het spreken in andere sociale situaties zonder problemen verloopt.

• Interfereert op academisch en/of sociaal gebied.

• De symptomen duren 1 maand of langer, en zijn niet gelimiteerd tot de eerste 4 weken van een nieuw schooljaar

• De symptomen zijn niet beter te verklaren door ASD, gedachtestoornis, of een taal- of communicatiestoornis.

Disruptieve stemmingsdisregulatiestoornis

• Het kind heeft verschillende disproportionele emotie-uitbarstingen voor tenminste 1 jaar

• De uitbarstingen komen in tenminste 2 verschillende settings voor:

  • Thuis

  • School

  • Bij leeftijdsgenoten

• Het kind is herhaaldelijk geïrriteerd of boos tussen de uitbarstingen

• Het kind krijgt de initiële diagnose tussen de 6 en 18 jaar

normoverschrijdend-gedragsstoornis (Conduct disorder)

• Het kind overschrijdt regelmatig de rechten van anderen of negeert maatschappelijke normen of regels. De overschrijdingen zijn disproportioneel tov leeftijdsgenoten

• Tenminste 3 van de volgende gedragingen zijn aanwezig voor tenminste 6 maanden:

  • Frequent pesten or bedreigen

  • Frequent uitdagen of fysiek vechten

  • Gevaarlijke wapens gebruiken

  • Andere mensen fysiek pijn doen

  • Dieren fysiek pijn doen

  • Stelen tijdens een confrontatie

  • Seks forceren

  • Brandstichten

  • Met opzet vandaliseren

  • Inbreken

  • Stelen tijdens confrontatie-loze situaties

  • Curfews negeren, start voor de leeftijd van 13 jaar

  • Tenminste 2x weglopen van huis

  • Frequent spijbelen, voor de adolescentie

• Het gedrag leidt tot significante dysfunctie

ADHD

• De persoon vertoont tenminste één van de volgende patronen:

  A. Voor 6 maanden of meer toont de persoon tenminste 6 van de volgende symptomen van onoplettendheid (maladaptief en disproportioneel tov leeftijdsgenoten):

  • Details missen of vaak onzorgvuldige fouten maken

  • Moeite met aandacht vast te houden

  • Moeite met opletten wanneer men aangesproken wordt

  • Moeite met het volgen van instructies en werk af te krijgen

  • Disgeorganiseerd

  • Houdt niet van of vermijdt mentaal belastend werk

  • Verliest dingen die belangrijk zijn voor het succesvol kunnen werken

  • Snel afgeleid door niet-relevante stimuli

  • Vergeet dagelijkse activiteiten te doen

  B. Voor 6 maanden of meer toont de persoon tenminste 6 van de volgende symptomen van hyperactiviteit en impulsiviteit(maladaptief en disproportioneel tov leeftijdsgenoten):

  • Friemelt, voeten of handen wippen, wriggelt

  • Verlaat ongepast de zitplek

  • Rent of klimt ongepast

  • Moeite met stilzitten

  • Moeite met in stilte te spelen

  • Voortdurend in beweging

  • Praat excessief veel

  • Onderbreekt gesprekspartner

  • Moeite met afwachten van beurt

  • Onderbreekt activiteiten of gesprekken van anderen

• De persoon vertoonde sommige symptomen voor 12 jaar

• De persoon vertoont de symptomen in meer dan 1 setting

• De individu ervaart significante beperkingen in het functioneren

Autisme spectrum stoornis

• De individu vertoont voortdurende dysfuncties in verschillende onderdelen van communicatie en sociale interactie, wat bestaat uit:

  • Sociaal-emotionele wederkerigheid

  • Non-verbale communicatie

  • Ontwikkelen en onderhouden van relaties

• De individu vertoont significante restrictie en repetitie in gedrag, interesses, of activiteiten, wat bestaat uit tenminste twee van de volgende:

  • Overdreven of repetitieve spraakpatronen, bewegingen, of voorwerpgebruik

  • Inflexibele eis voor dezelfde routines, uitspraken en gedrag

  • Significant stricte, gefixeerde, of extreem intense interesses

  • Over- of onderreacties op sensorische informatie vanuit de omgeving

• De individu ontwikkelt de symptomen in de vroege kindertijd

• De individu ervaart significante gebreken in functioneren

Intelligentiestoornis

• De persoon vertoont deficiënte intellectueel functioneren, wat naar voren komt in klinische assessment en intelligentietesten

• De persoon vertoont maladaptief functioneren in tenminste 1 onderdeel van het dagelijks leven, zoals:

  • communicatie

  • sociale betrokkenheid

  • persoonlijke zelfstandigheid

  • En dit in verschillende situaties zoals op school, thuis, tijdens werk.

• De dysfunctie in functioneren reikt verder dan die van leeftijdsgenoten en moet voortdurend ondersteunt worden op school, werk, en zelfstandig leven

• De dysfunctie begint tijdens de ontwikkelingsperiode (voor 18 jaar)

Delirium

• De persoon ervaart snelle en fluctuerende onderbrekingen in aandacht of omgevingsoriëntatie voor meerdere uren of enkele dagen.

• De persoon ervaart een significante cognitieve onderbreking

Majeure neurocognitieve stoornis

• De peroon vertoont substantiële achteruitgang van tenminste 1 van de volgende onderdelen van cognitief functioneren

  • Herinneren en leren

  • Aandacht

  • Perceptuele motorische functies

  • Plannen en beslissingen maken

  • Taalvaardigheid

  • Sociaal bewustzijn

• De cognitieve dysfuncties interfereren met de alledaagse zelfstandigheid van de persoon

Milde neurocognitieve stoornis

• De peroon vertoont substantiële achteruitgang van tenminste 1 van de volgende onderdelen van cognitief functioneren

  • Herinneren en leren

  • Aandacht

  • Perceptuele motorische functies

  • Plannen en beslissingen maken

  • Taalvaardigheid

  • Sociaal bewustzijn

• De cognitieve dysfuncties interfereren niet met de alledaagse zelfstandigheid van de persoon

Neurocognitieve stoornis door de ziekte van Alzheimer

• De persoon vertoont kenmerken van een milde of majeure neurocognitieve stoornis

• dysfunctie in het geheugen is een prominent symptoom, waarbij genetische aanleg vaak de diagnose ondersteunen

• De symptomen worden niet veroorzaakt door andere stoornissen of medische problemen.