Wstęp do nauki o państwie i prawie

Flashcards z notatek z wykładów na temat nauki o państwie i prawie.

Państwo

Trwały związek ludzi stale zamieszkujących określone terytorium, podlegających władzy zwierzchniej.

Polis

Miasto-państwo z własnym ustrojem i prawodawstwem w starożytnej Grecji.

Civitas

Gmina pełnoprawnych obywateli lub państwo obywateli rzymskich w starożytnym Rzymie.

Państwo jako kraj

Okolony granicami obszar, w obrębie którego ludzie są poddani jednej władzy politycznej.

Państwo jako społeczeństwo zorganizowane

Ogół ludzi żyjących w granicach danego państwa.

Państwo jako grupa społeczna zorganizowana

Organizacja ludzi, rozpatrywana ze względu na łączącą ich więź zależności politycznej.

Państwo jako aparat państwowy

Ta część organizacji państwowej, która sprawuje władzę nad innymi lub realizuje wszelkie związane z tą władzą czynności.

Państwo jako fiskus

Podmiot własności państwowej.

Państwo (definicja)

Organizacja polityczna, która posiada suwerenną władzę nad danym terytorium i zamieszkującą je ludnością.

Państwo jako kategoria polityczna

Świadome i celowe usystematyzowanie części państwa w jednolitą całość.

Przymusowość

Cechą państwa, która wiąże się z wymuszeniem posłuchu jednostek i grup społecznych.

Terytorialność

Podstawowy warunek istnienia państwa, na którym rozciąga się suwerenne zwierzchnictwo państwowe.

Suwerenność

Niezależność władzy państwowej od wszelkiej władzy w stosunkach z innymi państwami i organizacjami międzynarodowymi oraz od wszelkiej innej władzy wewnątrz państwa.

Teoria teologiczna

Teoria odwołująca się do boskiego pochodzenia władzy państwowej.

Teoria umowy społecznej

Teoria głosząca, że państwo powstało w wyniku świadomego porozumienia między jednostkami.

Teoria przemocy i podboju

Teoria głosząca, że państwo powstało w wyniku siłowego podporządkowania jednej grupy przez drugą.

Teoria marksistowska

Teoria głosząca, że państwo to narzędzie władzy klasowej, które powstało w wyniku rozwoju gospodarczego i walki klas.

Teoria patriarchalna/patrymonialna

Teoria mówiąca, że państwo rozwija się od rodziny.

Teoria naturalna

Teoria głosząca, że państwo jest wynikiem naturalnych procesów społecznych.

Państwo Boże (civitas Dei)

Wspólnota ludzi żyjąca według Bożego prawa.

Państwo ziemskie (civitas terrena)

Wspólnota ludzi zdominowanych przez grzech, pożądliwość i pychę.

Państwo unitarne

Państwo jednolite, w którym jednostki terytorialne nie mają charakteru odrębnego.

Państwo zregionalizowane

Państwo zdecentralizowane, z dużą autonomią regionów, której zakres jest jednak określany przez władze centralne.

Państwo złożone (federacyjne)

Państwo, które stanowi związek podmiotów dysponujących daleko idącą samodzielnością w polityce wewnętrznej i mających własne władze.

Monarchia

Głową państwa jest niepochodzący z wyboru monarcha.

Republika

Głową państwa jest pochodzący z wyborów organ.

Funkcje zewnętrzne państwa

Uczestniczenie państwa na strefie wspólnoty międzynarodowej.

Funkcje wewnętrzne państwa

Zapewnienie porządku kraju, rozwój i wsparcie instytucji.

Demokracja skonsolidowana

Demokracja, w której wszystkie główne ugrupowania polityczne w pełni respektują istniejący porządek konstytucyjny i demokratyczne reguły gry.

Demokracja nieskonsolidowana

Demokracja, gdzie poważne wpływy mają formacje antysystemowe kwestionujące podstawowe zasady ustrojowe i często samą demokrację.

System prezydencki

Władza wykonawcza sprawowana jest przez prezydenta, który nie ponosi przed legislatywą odpowiedzialności politycznej.

System parlamentarno-gabinetowy

Władza wykonawcza ma charakter dualistyczny: składa się z głowy państwa oraz rządu, który ponosi odpowiedzialność polityczną przed legislatywą.

Pluralizm

Promuje różnorodność poglądów, interesów i wartości w społeczeństwie, co z kolei umożliwia szeroką reprezentację i uczestnictwo obywateli w procesach decyzyjnych.

System semiprezydencki

Forma rządu, która łączy elementy systemów parlamentarnego i prezydenckiego.

Demokracja

System, w którym władza pochodzi od ludu.

Rządy prawa (praworządność)

Wszystkie, w tym rządzący, są poddawani prawu.

Państwo autorytarne

Państwo, w którym władza skupiona w rękach jednego lidera, elity, brak faktycznej kontroli społecznej, ograniczone wybory, kontrola nad mediami.

Państwo totalitarne

Państwo, w którym panuje pełna kontrola nad życiem społecznym i prywatnym, ideologia totalna, partia monopolistyczna, terror, propaganda, likwidacja opozycji.

Państwo prerogatywne

Państwo, w którym władza nie dopuszcza do stosowania wobec siebie ograniczających ją reguł prawnych.

Państwo prawne

Państwo, w którym władza działa na podstawie i w granicach prawa.

Demokracja nieliberalna

Forma rządów, która łączy mechanizmy demokracji (np. wybory) z autorytarnymi praktykami.

Prawo

Zbiór norm postępowania ustanowionych lub uznanych przez państwo, które regulują zachowanie jednostek i grup społecznych, a także stosunki między nimi.

Konstytucja

Określa zasady ustroju, podział władzy, prawa i obowiązki obywateli oraz gwarantując ochronę ich wolności i praw.

Kultura polityczna

To ogół postaw, wartości, wzorów zachowań i norm dotyczących sfery polityki w danym społeczeństwie.

Kultura polityczna parafialna

Charakteryzuje się niskim poziomem świadomości politycznej i brakiem zaangażowania obywateli w sprawy publiczne.

Kultura polityczna poddańcza

Występuje w społeczeństwach, gdzie obywatele są świadomi polityki, ale nie uczestniczą w niej aktywnie, zazwyczaj w systemach autorytarnych lub totalitarnych.

Kultura polityczna uczestnictwa

Dominuje w dojrzałych demokracjach, gdzie obywatele są świadomi swoich praw i obowiązków, aktywnie uczestniczą w życiu politycznym i starają się wpływać na decyzje władz.

Determinanty polityki

Czynniki, które wpływają na kształtowanie się i realizację polityki.

Propaganda polityczna

Celowe działanie mające na celu kształtowanie opinii publicznej i zachowań ludzi w sposób zgodny z interesami podmiotu propagującego.

Elity polityczne

To grupa osób, która zajmuje uprzywilejowaną pozycję w strukturze władzy i ma znaczący wpływ na procesy polityczne w danym społeczeństwie.