Nederlands - Voc: Theater

het theatergezelschap

= het theaterensemble

Een groep mensen die samen een toneelstuk speelt.

De figurant

iemand die een zwijgende of heel kleine rol heeft in een toneelstuk of film

de regisseur

De artistiek leider van een voorstelling, bepaald artistieke totaalconcept van de toneelvoorstelling. Daarnaast begeleidster regisseur de acteurs, geeft de acteurs regieaanwijzingen.

De dramaturg

Iemand met een opleiding theaterwetenschappen, een artistiek adviseur

de scenograaf

ontwerper van alle visuele aspecten van een toneelproductie, met inbegrip van de decors, de rekwisieten, de verlichting, de kostuums en de make-up

de choreograaf

ontwerpt de choreografieën/dansbewegingen in een voorstelling

de toneelmeester

Een deskundige, technisch geschoolde persoon die verantwoordelijk is voor de coördinatie van de technische onderdelen bij de repetities en tijdens de uitvoering van een theatervoorstelling, zoals de opstelling en wisseling van het decor, gordijnen en de rekwisieten, de opstelling en het aansturen van de belichting en het geluid.

De souffleur

een medewerker van een toneelgroep die gedurende repetities en opvoeringen als taak heeft de tekst mee te lezen en voor te zeggen als de acteurs hun tekst kwijt zijn

de grimeur

persoon die acteurs schminkt voor het optreden (make-up)

Auditie

Een proefuitvoering door kandidaten die solliciteren naar een rol in een toneelstuk, film, muziek, opera en dergelijke

Casting

Het kiezen van de juiste acteurs en actrices voor de bezetting van de rollen bij toneel, film, tv…

Typecasting

Het selecteren van een acteur voor een bepaalde rol omdat die beantwoordt aan een bepaald type door fysieke kenmerken. Doordat een acteur herhaaldelijk soortgelijke rollen speelt, worden ze ermee geassocieerd.

de lezing

De eerste repetitie, de eerste keer dat de acteurs de toneeltekst (expressief) doorlezen en hun rol verkennen, de regisseur (en eventueel de dramaturg) kan extra duiding geven (bv over de interpretatie van het stuk)

Mise-en scène

Het in scène zetten, wat gebeurt tijdens de eerste repetities; het hele stuk wordt in elkaar gestoken: tijdens het repeteren worden bewegingbewegingen, posities op scène, intonatie,… vastgelegd, zo krijgt het stuk vorm

De doorloop

De eerste repetities verlopen meestal per scène: het stuk wordt niet integraal gerepeteerd in het begin, maar repetitie wordt een aantal afzonderlijke scènes gerepeteerd. Aan het einde van de repetitieperiode wordt het stuk integraal gerepeteerd, van het begin tot het einde vaak nog met onderbrekingen, de regisseur legt de doorloop af en toe stil om feedback te geven.

generale repetitie

De laatste repetitie, waarbij het stuk van het begin tot het einde gespeeld wordt, met alles erop en eraan (grime, decor, techniek, kostuums… ) alsof het een echte voorstelling is, maar dan zonder publiek: na afloop kan de regisseur nog feedback geven.

Try-out

Een eerste opvoering voor beperkt publiek, met de bedoeling feedback te krijgen om nog eventuele aanpassingen te doen

Avant première

Een exclusieve voorstelling nog voor de eerste publieke opvoering voor een select publiek, zoals publieke figuren, pers,…

Première

De eerste publieke opvoering

Dernière

De laatste publieke opvoering

drama/dramatiek

Naast epiek (verhaal, roman,…) en lyriek (poëzie) het derde hoofdgenre, waartoe theater, film, tv-series… behoren.

Een conflict

een toneelvoorstelling draait om een conflict, wat inhoudt dat de personages tegengestelde doelstellingen hebben. Om van theater te spreken zijn er 3 basisvoorwaarden: één of meerdere acteurs, publiek en een conflict.

het script

De geschreven tekst van een voorstelling

De scène

Is een klein samenhangend stukje van een toneelstuk: een scène eindigt wanneer de bezetting verandert (verandering van acteurs) of de ruimte of tijd verandert. (De scene is ook een synoniem voor het podium.)

Het bedrijf

Een groot deel (hoofdstuk) van het toneelstuk: klassieke Griekse tragedies bestonden doorgaans uit vijf bedrijven, tegenwoordig bestaan voorstelling vaker uit twee bedrijven: een voor en één na de pauze.

de repliek

het antwoord op de tekst van een andere acteur

een tragedie

Een stuk (of film) over een ernstig of droeg onderwerp dat slecht afloopt (=een treurspel)

Een komedie

Een stuk (of film) dat als bedoeling heeft de toeschouwer aan het lachen te brengen en dat goed afloopt (=een blijspel)

een tragikomedie

een mengvorm tussen een komedie en een tragedie, vaak een stuk over een ernstig/triestig onderwerp dat komisch wordt gebracht en goed afloopt

Een drama

een toneelstuk of film met een emotioneel thema en waarin intermenselijke conflictsituaties de boventoon voeren; vaak gebruikt als synoniem van tragedie

een melodrama

een overdreven sentimenteel toneelstuk dat de gevoelens van de toeschouwers zoveel mogelijk wil bespelen

Een klucht

kort, grappig toneelstuk dat enkel uit is op vermaak, gebruikt laagdrempelige, vaak eerder platvloerse humor, bevat veel situatie- en taalhumor

Rolvast zijn

je tekst en rol goed kennen

plankvast zijn

Je goed voelen op een podium en ook bij onverwachte omstandigheden goed blijven acteren

plankenkoorts hebben

zenuwachtig zijn als acteur net voor een optreden

een black-out hebben / blank staan

je tekst/repliek vergeten

een black-out

een tijdelijke totale uitschakeling van alle belichting op scène

"toi, toi, toi", "break a leg", "(bonne) merde"

Drie uitdrukkingen om acteurs succes te wensen. Bijgeloof in de theaterwereld schrijft voordat je een acteur niet op eender welke manier succes mag toewensen, dat zou net ongeluk brengen.

het doek halen

het toneelgordijn openen bij het begin van een toneelstuk

Een cue

een teken (bijv. een bepaald woord van je tegenspeler) waarop je als acteur rekent om zelf iets te zeggen of een handeling uit voeren op het podium (je tekst te beginnen zeggen/ op te komen/…).

Incasseren

Als acteur een voor je personage nieuwe situatie in toneelstuk op je laten inwerken en erop inspelen (bijvoorbeeld wanneer het personage een nieuwe ruimte binnenkomt, moet de acteur ook acteren dat het een nieuwe ruimte is voor het personage)

Overacting

Acteren op een overdreven manier, vaak om reactie los te maken bij het publiek; synoniem: schmieren

Underacting

Acteren op een sobere, ingehouden manier

Improviseren/improvisatie

spontaan spelen zonder dat dit vast staat in een script

Dubbelrol

Een acteur die meerdere rollen naast elkaar speelt in dezelfde voorstelling, speelt eendubbelrol

de vierde wand doorbreken

de denkbeeldige wand tussen acteur en toeschouwer doorbreken door de toeschouwer aan te spreken/in interactie te gaan met de toeschouwer en zo de theaterillusie doorbreken

applaus halen

wanneer de acteurs buigen als dank voor de spontane/beleefde waardering voor hun getoonde spel

Applaus melken

wanneer de acteurs opnieuw naar voren komen als het publiek wil stoppen met klappen om zo te zorgen dat het applaus langer duurt

Een staande ovatie

een applaus waarbij het publiek op het einde van de voorstelling gaat rechtstaan

Een open doekje

een spontaan applaus tijdens de voorstelling

een matineevoorstelling

een namiddagvoorstelling

de recette

het totaal aan entreegelden bij een voorstelling

De foyer

Ruimte in het theater waar je voor en na de voorstelling iets kan drinken en kan napraten