Społeczeństwo - WOS

Powtórka do matury

ADAPTACJA SPOŁECZNA

proces polegajacy na dostosowaniu się jednostki lub grupy do funkcjonowania w zmienionym środowisku społecznym: przyjęcie nowych sposobów postępowania, wzorców i norm

AKULTURACJA

proces polegajacy na wzajemnym oddzialywaniu na siebie i przenikaniu się dwóch różnych kultur, którego rezultatem jest zmiana wzorców kulturowych zachowywanych przez przedstawicieli obu kultur bądź tylko jednej z nich

ALIENACJA

utrata więzi z ludźmi. Stan alienacji rodzi poczucie osamotnienia, wypchnięcia na margines spoleczeństwa, braku sensu życia przez co może prowadzić do chorób psychicznych i uzależnień

ANOMIA SPOŁECZNA

rozpad systemu norm wartości obowiązujących w społeczeństwie. Jego członkom zaczyna brakować wytycznych, jak należy postępować - co jest dobre, a co zle. Doświadczają poczucia braku sensu i perspektyw, a także zagubienia w otaczającej rzeczywistości spolecznej.

ASYMILACJA

proces polegający na stopniowym upodobnianiu się imigrantów do większości mieszkańców danego państwa oraz na przyjeciu wielu elementów ich tożsamości (np. języka i kultury).

AUTOCHTONI

rdzenni mieszkańcy będacy potomkami osób wywodzących się ze spoleczności uważanych za pierwotne na określonym terenie

AUTOPREZENTACJA

ksztaltowanie wlasnego wizerunku w kontaktach z innymi ludźmi.

DINK

(skrótowiec utworzony od angielskiego wyrażenia “Double income, No Kids”, oznaczajacego “podwojny dochód, żadnych dzieci") - mmałżeństwo ub zwiazek nieformalny, w którym partnerzy zawierają umowę, że nie bębędą starali sie o dziecko (przez pewien czas lub nigdy), skupią się natomiast na karierze zawodowej.

EMIGRACJA

odpływ ludności z danego kraju

ETNOCENTRYZM

postawa polegająca na postrzeganiu innych przez pryzmat zasad i wzorców wiasnej kultury, co zawsze wpływa w mniej lub bardziej negatywny sposób na ocenę ludzi z obcych krajów i kręgów kulturowych.

EUTANAZJA

pozbawienie życia osoby nieuleczalnie chorej i cierpiącej - na jej prośbę lub za zgodą jej najbliższych

FLEGMATYK

człowiek o osobowości apatycznej i ospałej.

GRUPA SPOŁECZNA

zbiorowość złożona z co najmniej trzech osób, które współdziałają ze sobą, aby zrealizować wspólne cele.

HEDONIZM

postawa, w której miarą dobrego życia jest korzystanie z przyjemności i unikanie przykrości. Hedoniści wyżej cenią takie wartości, jak wolność, dostatnie życie, przyjemne spędzanie czasu.

HOMO SOVUETICUS

typ mentalności charakterystyczny dla osób, które przez wiele lat żyly w systemie komunistycznym w państwach Europy Środkowo-Wschodniej i w Związku Sowieckim. Człowieka sowieckiego cechuje bierność wobec zmian zachodzących w otoczeniu społecznym, brak samodzielnego myślenia, unikanie aktywności publicznej i obywatelskiej. W swoich relacjach z wladzami państwowymi zachowuje on postawę roszczeniową

HOMOGENIZACJA

proces polegający na stopniowym ujednolicaniu form kultury o początkowozróżnicowanym charakterze, np. przez łączenie elementów kultury wysokiej i kultury masowej.

IMIGRACJA

naplyw ludności do danego kraj

IN VITRO

zabieg polegający na połączeniu komórek rozrodczych w warunkach laboratoryjnych

INŻYNIERIA GENETYCZNA

ingerencja w materiał genetyczny, która skutkuje zmianą cech dziedzicznych danego organizmu. Jej celem jest wzmocnie cech pożądanych przy jednoczesnej likwidacj cech niekorzystnych. Dzięki procedurom inżynierii genetycznej powstają organizmy zmodyfikowane genetycznie, czyli GMO (ang. Genetically Modified Organisms).

KARTA POLAKA

dokument potwierdzający przynależność do narodu polskiego i dający różnego rodzaju uprawnienia, niezapewniający jednak obywatelstwa ani prawa do bezwizowego wjazdu do Polski i osiedlenia się w ojczyźnie

KOLEKTYWIZM

pogląd, zgodnie z którym jednostka jest przede wszystkim częścią większej wspólnoty, a jej dobro nie może być stawiane ponad dobrem spoleczeństwa

KONTRKULTURA

ideologia i działalność grup spotecznych, w tym grup artystycznych, których celem jest wyzwolenie człowieka z represyjnych więzów kultury oficjalnej oraz stworzenie warunków dla rozwoju kultury alternatywnej, umożliwiającej rozwój jednostki w duchu indywidualizmu i tolerancj.

KONTROLA SPOŁECZNA

ogół środków stosowanych przez zbiorowość po to, aby postępowanie jednostki było zgodne z obowiązującymi normami wartościami. Do środków tych należą m.in. sankcje oraz działania instytucji (np. policji i sądów).

MELANCHOLIK

człowiek o osobowości petnej smutku i refleksyji

MIGRACJA

przemieszczanie się ludności, skutkujące jej osiedleniem się w innym miejscu na sstałe lub na dluższy czas.

MONOGAMIA

związek jednej kobiety z jednym mężczyzną.

NARÓD

uksztaltowana historycznie trwała wspólnota, której członkowie mają własne terytorium, język, kulturę oraz poczucie toźsamości i odrębności od innych zbiorowości, a także posiadają państwo albo dążą do jego utworzenia

NATURALIZACJA

przyznanie cudzoziemcowi obywatelstwa państwa, w którym przebywa on na state

NORMY MORALNE

określają, jakie postępowanie jest uznawane przez społeczeństwo za dobre, pożądane, słuszne, a jakie za złe, naganne, niesłuszne. Ich nieprzestrzeganie rodzi w jednostce poczucie winy (wyrzuty sumienia).

NORMY OBYCZAJOWE

regulują postępowanie w różnych sytuacjach z życia codziennego, np sposób ubierania się, formy obchodzenia świąt. Określają, jakie zachowania w danej sytuacji są właściwe, a jakie - niewłaściwe, co wypada robić, a czego nie.

NORMY PRAWNE

wskazują, jakie zachowania są wymagane lub zabronione przez państwo oraz jakie konsekwencje (kary) grożą za złamanie danego nakazu lub zakazu.

NORMY RELIGIJNE

obowiązują tylko członkow dane wspólnoty wyznaniowej. Określają m.in. ich obowiązki religijne (np, przestrzeganie postu w okreslone dni), a także zawierają wskazania o charakterze etycznym (np. przykazanie “Nie kradnij!").

NORMY SPOŁECZNE

reguly okreslające, jak w danym społeczeństwie należy postępować w konkretnych sytuacjach lub jakie zachowania są niewłaściwe.

POLIGAMIA

Zwiazek wielu osób (romantyczny, seksualny itp)

POLITYKA SPOŁECZNA

działania podejmowane przez państwo i inne instytucje w celu polepszenia warunków życia ludności i rozwiązania problemów spolecznych, w tym problemu wykluczenia.

POTRZEBA

odczuwalny brak czegoś, co jest potrzebne danemu człowiekowi do życia. Wyróżnia siępotrzeby niższego rzędu (naturalne, bezpieczeństwa, przynależności) i potrzeby wyższego rzędu (uznania i szacunku, samorealizacji, duchowe).

POZYCJA SPOŁECZNA

miejsce jednostki w hierarchii społecznej.

PRYWATYZACJA RELIGII

zjawisko polegające na indywidualizacji wiary, która zaczyna odnosić się do osobistych doświadczeń i przekonań danej jednostki, oraz na ograniczaniu religijności do prywatnej sfery ludzkiego życia (nie powinna odgrywać roli w życiu publicznym).

REPATRIACJA

procedura sprowadzania do państwa ojczystego rodaków, którzy często z przyczyn niezależnych od siebie znaleźli się poza jego granicami

RESOCJALIZACJA

modyfikacja osobowości i zachowań jednostki w celu przystosowania jej do życia w zbiorowości. kaczy sie z działaniami, które umoźliwiają danej osobie przyswojenie norm i wartości, których osoba ta nie miała możliwości poznać wcześniej lub które zostaly przez nią odrzucone. Celem resocjalizacj jest skłonienie człowieka, aby zrezygnował z dotychozasowych regut postępowania, sprzecznych z tymi przyjętymi przez jego otoczenie

RODZINA NUKLEARNA

rodzina, która sktada się z pary dorostych osób i ich dzieci.

ROLA SPOŁECZNA

ogót postaw i zachowań związanych z posiadaniem określonego statusu społecznego, np. rola rodzica, dziecka, ucznia, żolnierza, pracownika

RUCHLIWOŚĆ SPOŁECZNA

dokonywane przez jednostkę lub grupę zmiany miejsca w ramach istniejącej struktury społecznej.

RUCHLIWOŚĆ PIONOWA - awans lub degradacja społeczna.

RUCHLIWOŚĆ POZIOMA - przemieszczanie się w przestrzeni (migracja)

SANGWINIK

człowiek o osobowości wesołej, energicznej i aktywnej.

SEKULARYZACJA

zespół zjawisk, dzialań i tendencji prowadzących do stopniowego zmniejszenia znaczenia religii w spoteczeństwie.

SPOŁECZEŃSTWO NOMADYCZNE (PASTERSKIE)

wspólnota skladajaca się z niewielkiej liczby ludzi wędrujących w poszukiwaniu pastwisk dla hodowanych zwierząt. Jej organizacja opiera się na powiazaniach rodzinnych i pokrewieństwie. Występuje w niej tradycyjny podział pracy ze względu na płeć,

SPOŁECZEŃSTWO POSTINDUSTRIALNE (POSTPRZEMYSŁOWE)

w tego typu wspólnocie produkcja, której przedmiotem są dobra o charakterze niematerialnym (informacje, ustugi), opiera się przede wszystkim na nowych technologiach: automatyzacji, komputeryzacji, robotyzacji. Charakterystyczną cecha struktury spolecznej jest przewaga liczebna pracowników zatrudnionych w sektorze uslug nad pracownikami zatrudnionymi w przemyśle i rolnictwie.

SPOŁECZEŃSTWO INDUSTRIALNE (PRZEMYSŁOWE)

ukształtowato się w wyniku rewolucji przemysłowej zapoczatkowanej w XVII w. w Europie. Do ziawisk charakterystycznych dla tego typu społeczeństwa należały m.in.: masowa migracja ludności ze wsi do miast, wzrost znaczenia przemysłu, produkcja oparta na pracy maszyn, powstawanie dużych ośrodków miejskich oraz pojawienie się nowych grup zawodowych (pracowników fabryk)

SPOŁECZEŃSTWO ROLNICZE

jego członkowie prowadzą osiadły tryb życia, który jest związany z uprawą roślin i hodowlą zwierząt na okreslonym obszarze.

SPOŁECZEŃSTWO PIEROWTNE (ZBIERACKO-ŁOWOECKIE)

zazwyczaj niewielka wspólnota zbieraczy i łowców, którzy nie zamieszkują na stałe jednego obszaru i często przemieszczają się w poszukiwaniu żywności. Organizacja takiej spoleczności opiera się na związkach rodzinnych i na pierwotnym podziale na zajęcia kobiece i męskie

STEREOTYP

jednostronny i uproszczony obraz danej zbiorowości, grupy społecznej lub kategorii osób. Stereotypy mogą być pozytywne lub negatywne,

STRATYFIKACJA

podziat społeczeństwa na hierarchicznie uporządkowane warstwy społeczne, zróżnicowane pod względem dostępu do dóbr szczególnie cenionych, takich jak władza, bogactwo czy prestiż

SZOWINIZM

stanowisko, które wyraża się w nienawiści do innych narodów i w bezkrytycznym stosunku do wlasnej nacji: wyolbrzymianiu jej zalet i niedostrzeganiu jej wad

UCHODŹCA

osoba, która musiała opuścić swój kraj z powodu dyskryminacji lub prześladowań.