Rizal-compilation_compressed

Isang batas na nag-atas na ituro ang talambuhay at mga sulatin ni Dr. Jose P. Rizal sa antas sekondarya at tersyarya.

Batas Rizal

Kilalang Pilipinong bayani at pambansang manunulat na kilala sa kanyang mga nobela at sanaysay.

Jose Rizal

Isa sa mga nobelang isinulat ni Dr. Jose Rizal na naglalarawan sa mga abuso ng mga Kastila sa Pilipinas.

Noli Me Tangere

Isa pang nobelang isinulat ni Dr. Jose Rizal na nagpapakita ng katiwalian at pangaabuso sa lipunan.

El Filibusterismo

Batas na kilala rin bilang Batas Rizal na nagtatakda ng pag-aaral sa mga akda ni Jose Rizal sa mga paaralan.

RA 1425

Ang opisyal na simbahan sa Pilipinas na nagkaroon ng pagtutol sa pag-aaral ng mga akda ni Rizal.

Simbahang Katoliko

Isang senador na nagsulong ng Rizal Bill at tumulong sa pagpasa ng Batas Rizal.

Senador Claro M. Recto

Isang samahang sekreto na kabilang si Rizal na nagtataguyod ng mga prinsipyong sekularismo at pagpapalaya.

Freemasons

Isang samahang naglalayong itaguyod at ipagpatuloy ang mga prinsipyong ipinaglaban ni Rizal.

Knights of Rizal

Isang pinuno ng isang probinsya na nakipaglaban kay Ferdinand Magellan, nagsimula ng kahalagahan sa pangkalayaan.

Lapu-lapu

Isang batas na nagdulot ng tensyon at banta sa mga eskwelahan ng Simbahang Katoliko, naglalayong ipasa ang pag-aaral ng mga akda ni Jose Rizal.

Rizal Bill

Isang komite na itinatag ni President Fidel V. Ramos para kilalanin at ipagmalaki ang mga pambansang bayani ng Pilipinas.

National Heroes Committee

Ang larangang ito ay nagbibigay-daan sa pagpapalawak ng kaalaman at pagbibigay epekto sa kasalukuyang panahon. Ito rin ay nagpapahintulot sa paghawak at pagpapahalaga sa kultura at pagka-Pilipino.

Literatura

Ito ay tumutukoy sa pag-aaral ng mga kaayusan at pagkakabukod-bukod ng mga tao sa lipunan, partikular na sa Pilipinas noong ika-19 na siglo.

Sosyal na Estruktura

Ang organisasyon ng pamahalaan at mga kaayusan sa politika ng isang bansa, gaya ng Pilipinas noong ika-19 na siglo.

Sistemang Pampulitika

Pagtrato ng hindi patas o hindi makatarungan sa mga tao batay sa kanilang lahi, kasarian, o iba pang kadahilanan.

Diskriminasyon

Tawag sa mga Pilipinong hindi Kastila noong panahon ng pananakop ng Espanya.

Indio

Isang sistemang panlipunan kung saan may malaking agwat sa pagitan ng mayayaman at mahihirap, kadalasang batay sa pag-aari ng lupa.

Feudalistic

Mga Espanyol na ipinanganak sa Espanya na nasa pinakamataas na uri ng lipunan sa Pilipinas noong panahon ng kolonyalismo.

Peninsulares

Mga Pilipinong may lahing Espanyol na nasa gitna uri ng lipunan sa panahon ng kolonyalismo.

Mestizos

Mga Espanyol na ipinanganak sa Pilipinas na nasa gitna uri ng lipunan sa panahon ng kolonyalismo.

Criollos

Mga walang lupa o landless na Pilipino na nasa pinakamababang uri ng lipunan sa panahon ng kolonyalismo.

Indio

Pinuno ng pamahalaan sa Pilipinas noong panahon ng kolonyalismo, may malawak na kapangyarihan sa ekonomiya, panlipunan, at politika ng bansa.

Gobernador-Heneral

Nagpapatakbo ng mga gawain sa Pilipinas alinsunod sa kagustuhan ng hari ng Espanya at ang nagbibigay ng ulat sa Hari ng Espanya.

Ministro De Ultramar

Pinuno ng alcaldia o pamahalaang panlalawigan sa Pilipinas noong panahon ng kolonyalismo.

Alcalde Mayor

Pamahalaang lungsod sa Pilipinas noong panahon ng kolonyalismo na pinamumunuan ng dalawang alcaldes ordinario.

Cabildo

Pinuno ng barangay o baryo sa Pilipinas noong panahon ng kolonyalismo, isa sa mga lider ng komunidad.

Cabeza de Barangay

Isang maliit na pamayanan sa Pilipinas na pinamumunuan ng isang kapitan at mayroong mga iba't ibang opisyal na nagpapanatili ng kaayusan at nagpapatupad ng mga batas.

Barangay

Ang pinakamataas na hukuman sa Pilipinas noong panahon ng kolonisasyon ng Espanya.

Royal Audiencia

Isang pangalawang tenyente na namumuno sa mga guardia sibil o cuardrilleros sa bawat bayan.

Alferez

Mga batas na ginawa ng gobernador-heneral ng Royal Audiencia para sa Pilipinas na sumaklaw sa malawak na larangan, mula sa koleksyon at pagkontrol ng katiwalian sa pamahalaang panlalawigan.

Autos Acordados

Isang halimbawa ng batas na ipinatupad sa Pilipinas noong panahon ng kolonisasyon ng Espanya.

Batas ng mga Indies

Isang batas na ipinatupad sa Pilipinas na may kinalaman sa kalakalan.

Codigo Comercio

Ang pang-aabuso sa kapangyarihan o paggamit ng kapangyarihan para sa pansariling interes.

Katiwalian

Ang pinuno ng barangay sa ilalim ng kolonyalismong Espanyol.

Gobernadorcillo

Ang institusyong relihiyoso na may malaking impluwensya sa lipunan at pamahalaan noong panahon ng kolonisasyon.

Simbahan

Mga pari ng Simbahang Katoliko na nagkaroon ng malaking impluwensiya sa Pilipinas noong panahon ng kolonyalismo.

Prayle

Ang organisasyon at estruktura ng pagtuturo at pag-aaral sa isang bansa o komunidad.

Sistema ng Edukasyon

Isang relihiyosong orden ng mga pari sa Simbahang Katoliko na aktibo sa pagtuturo at misyonaryo sa Pilipinas.

Jesuit

Isang relihiyosong orden ng mga pari sa Simbahang Katoliko na nagbibigay ng serbisyo sa edukasyon at misyonaryo sa bansa.

Paulists

Isang relihiyosong orden ng mga pari sa Simbahang Katoliko na may malaking impluwensiya sa pagpapalaganap ng Kristiyanismo sa Pilipinas.

Agustinians

Mga paaralang pangrelihiyon na nagtuturo ng mga teolohikal na aralin at nagpapalakas sa pananampalataya.

Theological Seminaries

Isang opisyal sa Espanya na nagbuo ng lupon para sa pag-aaral kung paano paunlarin ang sistema ng elementarya sa Pilipinas.

Gobernador Manuel y Cebrian

Isang kautusan noong 1870 na layuning sekularisahin ang Higher Education sa Pilipinas, na tinutulan ng mga prayle.

Moret Decree

Mga edukadong Pilipino na nagtutulak ng reporma at pagbabago sa sistema ng kolonyalismong Espanyol sa Pilipinas.

Ilustrado

Ang pagmamahal at pagsuporta sa sariling bansa at kultura.

Nasyonalismo

Ang mga paniniwala, kaugalian, sining, at iba't ibang aspeto ng pamumuhay ng isang pangkat ng tao.

Kultura

Mga dalubhasa sa pag-aaral ng sinaunang kabihasnan at artefakto.

Arkeologo

Mga orihinal na naninirahan sa isang lugar bago ang pagdating ng ibang pangkat ng tao.

Katutubo

Isang pangkat etniko na may malawak na sakop sa Timog-Silangang Asya at isa rin sa mga unang nanirahan sa Pilipinas na lumipat sa bansa noong 300 hanggang 200 B.C.

Malay

Baybayin

Isang sinaunang sistema ng pagsulat ng mga Pilipino bago pa dumating ang mga Kastila.

Ang relihiyon ng mga Muslim, na naging malaking bahagi ng kultura sa Mindanao at Sulu.

Islam

Ang pagkain ng laman ng kapwa tao, isang dating kaugalian sa ilang kultura.

Kanibalismo

Mga tradisyon o gawi ng isang grupo ng tao.

Kaugalian

Ang koneksyon at relasyon ng mga miyembro ng isang pamilya.

Ugnayan ng Pamilya

Mga regalo o produkto na dala ng isang tao mula sa kanyang paglalakbay.

Pasalubong

Ang paraan ng pagtanggap at pagtrato ng mga tao sa isa't isa.

Pagtanggap at Pakikitungo

Isang paniniwala sa pagtanggap sa kapalaran o tadhana.

Bahala Na

Ang pagiging tapat at matapat sa mga pangako at relasyon.

Katapatan

Ang damdamin ng pag-aalala o pangamba sa posibleng pagsalaula ng tiwala o relasyon.

Pagseselos

Ang kasintahan ay isang tao na romantikong kaugnayan sa isang indibidwal, maaaring ito ay pinapakita sa pamamagitan ng pisngi o kamay.

Kasintahan

Ang pagiging mausisa ay ang pagkakaroon ng interes o pagtitingin sa mga bagay tulad ng mensahe sa telepono o social media accounts ng ibang tao.

Mausisa

Ito ay ang kakayahan ng isang Pilipino na makihalubilo at makisama sa iba't ibang uri ng tao, kahit na isantabi ang sariling kaligayahan para sa kabutihan ng iba.

Pakikisama

Ang "Mañana" ay isang Espanyol na salita na nangangahulugang "bukas" o "mamaya," na tumutukoy sa ugaling ipagpaliban ang mga gawain hanggang sa huli na ito gawin.

Mañana Habit

Ito ay kaugalian ng mga Pilipino na maaring magsimula ngunit hindi natatapos ang mga proyekto o gawain, tulad ng pag-apoy ng kugon na mabilis magliyab subalit agad ding magaapoy.

Ningas-Kugon

Ito ay ang ugaling pagsiraan o pagkainggit sa tagumpay ng iba, na kung saan ang isang tao ay hindi masaya sa tagumpay ng iba at mas pinipili pa na hilaan pababa ang iba.

Crab-Mentality

Ama ni Jose Rizal na nagmula sa angkan ng mga mangangalakal.

Francisco Mercado

Lolo ni Jose Rizal na isang negosyanteng Instik.

Domingo Lamco

Ito ay ang pangkat ng mga Pilipinong may lahing Intsik at Espanyol.

Meztiso Tsino

Ito ay tumutukoy sa ugnayan ng mga paring prayle at lupaing pag-aari ng simbahan noong panahon ng Espanyol sa Pilipinas.

Ugnayang Agraryo

Ang seremonya ng pagbibigay ng Banal na Sakramento ng Binyag sa isang indibidwal, kung saan siya ay itinuturing na miyembro ng Simbahan.

Binyag

Ang asawa ni Domingo Lam-co na isang mestizang intsik na nagmula rin sa Chinchow.

Inez dela Rosa

Ang bayan sa China kung saan orihinal na mangangalakal si Lam-co bago siya nagtungo sa Maynila.

Chinchow

Ang Gobernador na nag-utos ng pagpapalit ng mga pangalang Pilipino noong 1849, kaya't pinalitan ng apelyidong Kastila ang Lam-co ng Mercado.

Narciso Claveria y Zaldua

Ang impluwensiyang namana ng pamilya Mercado na nagdulot ng pag-asa sa mga maylupa ng Binan.

Liberalisasyon

Ang asawa ni Francisco Mercado na siyang ina ni Jose Rizal, na taga-Maynila at anak nina Lorenzo Alonso at Brigida de Quintos.

Teodora Alonzo Realonda y Quintos

Paaralan sa Maynila kung saan nag-aral si Teodora Alonso

Colegio de Santa Rosa

Ninuno ni Rizal mula sa angkan ng kanyang ina

Manuel de Quintos

Lungsod sa Laguna, kung saan naging kilala ang pamilya ni Rizal.

Biñan

Panahon ng kasaysayan ng koneksyon ng Pilipinas at Tsina mula 960 hanggang 1279.

Sung Period

Katutubong Pilipino o Malayan na naninirahan sa Pilipinas

Indio

Buwis o bayad na ibinibigay sa isang namumuno o bansa

Tribute

Proseso ng paggawa ng batas o patakaran ng pamahalaan

Lehislasyon

Isang lugar sa Maynila na naging tahanan ng mga Tsino at Mestizo sa Pilipinas.

Binondo

Samahan ng mga Mestizo sa Binondo na itinatag noong 1741.

Gremio de Mestizo de Binondo

Ang ekonomiya ay tumutukoy sa produksyon, distribusyon, at paggamit ng mga yaman ng isang bansa o rehiyon.

Ekonomiya

Ang katanyagan ay ang kalagayan ng pagiging kilala o sikat ng isang tao o lugar.

Katanyagan

Prestihiyo

Ang prestihiyo ay ang karangalan o pagtingin ng ibang tao sa isang tao o grupo.

Ang cacique ay isang lokal na pinuno o lider sa komunidad.

Cacique

Ang gremios ay mga asosasyon o samahan ng mga manggagawa o negosyante.

Gremios

Ang "divide and rule" ay isang pamamaraan ng pamahalaan na naglalayong paghiwalayin ang mga grupo upang mapanatili ang kapangyarihan.

Divide and Rule

Ang Filipinization ay ang proseso ng pagiging mas Pilipino sa kultura, lipunan, at pamahalaan.

Filipinization

Ang kolonya ay isang teritoryo o lupain na pinamumunuan ng ibang bansa o kapangyarihan.

Kolonya

Isang polisiya noong 1844 na binawi ng pamahalaan ng Espanyol na nagbawal sa mga opisyal ng Espanya na makipagkalakal.

Indulto de Comercio

Isang pangyayari kung saan nagprotesta ang mga Pilipino laban sa pang-aabuso ng mga Espanyol.

Pag-aalsa sa Cavite

Sila sina Mariano Gomez, Jose Apolinario Burgos, at Jacinto Zamora na binitay noong Pebrero 28, 1872.

Tatlong Paring Martir

Ang tawag sa tatlong paring martir na binubuo nina Gomez, Burgos, at Zamora.

Gomburza

Mga pari na kabilang sa mga relihiyosong orden tulad ng Dominiko, Agustino, Heswita, Pransiskano, at Rekoleto na tagapagpalaganap ng Kristiyanismo.

Paring Regular

Mga pari mula sa Pilipinas na hindi kabilang sa relihiyosong orden at nasa ilalim ng pangangasiwa ng mga Obispo na sinanay upang humawak at mangasiwa ng mga parokya.

Paring Sekular

Ang ugnayan ng simbahan at pamahalaan kung saan ang pamahalaan ay may mahalagang papel sa pangangasiwa at pagsuporta ng simbahan.

Patronato Real