MBS II: Spondyloartritis (SpA)

Wat is spondyloartritis (SpA)?

Wat is spondyloartritis (SpA)?

Spondyloartritis (SpA) is een groep inflammatoire gewrichtsaandoeningen waarbij zowel perifere gewrichten als de wervelkolom (axiaal) betrokken kunnen zijn. Het vereist zowel articulair als extra-articulair onderzoek.

Wat zijn de subtypes van spondyloartritis (SpA)?

De SpA-groep bestaat uit verschillende subtypes, waaronder axiale SpA (met radiografische en niet-radiografische vormen), psoriasisartritis (PsA), reactieve artritis, artritis bij inflammatoir darmlijden, juveniele SpA en ongedifferentieerde SpA.

Wat is de epidemiologie van spondyloartritis (SpA)?

Spondyloartritis heeft een hogere prevalentie in de blanke populatie, met een lagere prevalentie in de Afrikaanse en Aziatische populaties. De prevalentie van axiale SpA ligt rond de 1% in de Kaukasische populatie. HLA-B27 is geassocieerd met SpA en AS. Ongeveer 8-10% van de gezonde blanke populatie is HLA-B27 positief.

Wat is het verband tussen HLA-B27 en spondyloartritis (SpA)?

HLA-B27 is geassocieerd met SpA en AS. Ongeveer 8-10% van de gezonde blanke populatie is HLA-B27 positief. AS heeft een hogere prevalentie bij mannen dan bij vrouwen (2:1 tot 3:1). De kans om AS te ontwikkelen als men HLA-B27 positief is, varieert tussen 1-5%, maar stijgt tot 15-20% als er een eerstegraads familielid is met SpA.

Wat zijn de belangrijkste cytokines die betrokken zijn bij de pathogenese van spondyloartritis (SpA)?

De belangrijkste cytokines die een rol spelen in de pathogenese van SpA zijn TNFα, IL-17, IL-23 en IL-22. Deze cytokines dragen bij aan de ontsteking, synovitis, en enthesitis die kenmerkend zijn voor SpA.

Wat zijn de typische articulaire manifestaties van spondyloartritis (SpA)?

Typische articulaire manifestaties van SpA omvatten doffe pijn, sluipend begin, chronisch verloop (meer dan 3 maanden), verslechtering met inactiviteit en verbetering door beweging. Ochtendstijfheid van meer dan 30 minuten is vaak aanwezig, en nachtelijke pijn kan de patiënt wakker maken. Bilpijnen, ankylose, perifere artritis, tenovaginitis, dactylitis en enthesitis zijn ook veelvoorkomende kenmerken.

Wat zijn de belangrijkste extra-articulaire manifestaties van spondyloartritis (SpA)?

Extra-articulaire manifestaties van SpA kunnen onder meer acute anterieure uveitis, inflammatoire darmziekte (IBD), cutane psoriasis, hydradenitis suppurativa en zeldzamere manifestaties zoals cardiale, pulmonale en renale betrokkenheid omvatten.

Wat is dactylitis?

Dactylitis is een typisch kenmerk van spondyloartritis (SpA) en wordt vaak gezien bij PsA en reactieve artritis. Het wordt gekenmerkt door zwelling van de gehele vinger of teen, niet alleen de gewrichten. Dactylitis omvat synovitis, enthesitis, tenosynovitis en zwelling van de weke delen.

Wat is enthesis en waarom is het belangrijk in SpA?

Enthesis is de plaats waar pezen en ligamenten aan het bot hechten. Het is belangrijk in SpA omdat enthese-ontsteking (enthesitis) een kenmerkend en vaak vroeg symptoom is van deze aandoeningen. Enthesitis komt vaak voor bij SpA en kan pijn, zwelling en erosie van het bot bij de peesinsertie veroorzaken.

Wat zijn de dermatologische manifestaties van SpA?

Dermatologische manifestaties van SpA omvatten vaak psoriasis van de huid en nagels, evenals hydradenitis suppurativa, een chronische inflammatoire huidaandoening.

Wat is het verband tussen HLA-B27 en uveitis bij SpA?

Uveitis komt vaak voor bij SpA, en de incidentie ervan is groter bij patiënten die HLA-B27 positief zijn. Uveitis kan acute anterieure uveitis omvatten, die pijnlijk is en gepaard gaat met roodheid en wazig zicht. Het risico op uveitis-chroniciteit is ook aanwezig.

Welke gastro-intestinale manifestaties kunnen optreden bij SpA?

Gastro-intestinale manifestaties bij SpA omvatten inflammatoire darmletsels, met symptomen zoals diarree, bloed bij de ontlasting en gewichtsverlies. IBD komt vaak voor bij AS, en subklinische ileitis wordt gezien bij veel SpA-patiënten.

Wat zijn de cutane manifestaties van psoriasis bij SpA?

Cutane manifestaties van psoriasis bij SpA kunnen verschillende vormen aannemen, waaronder plaque psoriasis, psoriasis guttata, psoriasis inversa, scalp psoriasis, en nagelpsoriasis. Nagelpsoriasis kan pitting, onycholysis, oil fleck en hyperkeratose omvatten.

Wat is axiale spondyloartritis?

Axiale spondyloartritis is de ziekte van Bechterew en vormt de kern van de groep aandoeningen. Het wordt gekenmerkt door inflammatoire rugpijn en kan leiden tot verminderde spinale mobiliteit en radiografische structurele afwijkingen in de sacroiliacale gewrichten en de wervelkolom. Andere manifestaties zijn onder meer enthesitis, acute anterieure uveitis en inflammatoir darmlijden. Voor de diagnose van AS moeten radiografische afwijkingen op een conventionele RX aanwezig zijn.

Wat is het verschil tussen radiografische en niet-radiografische axiale spondyloartritis?

Radiografische axiale spondyloartritis vertoont duidelijke structurele afwijkingen op conventionele röntgenfoto's, terwijl niet-radiografische axiale spondyloartritis inflammatoire rugpijn vertoont samen met andere kenmerken van SpA, maar zonder zichtbare structurele afwijkingen op röntgenfoto's.

Wat is Psoriasis Artritis (PsA)?

Psoriasisartritis (PsA) is een vorm van spondyloartritis die voorkomt bij 10-20% van de patiënten met psoriasis, een veelvoorkomende huidziekte. Het kan zowel het perifere als het axiale skelet aantasten en manifesteert zich als verschillende fenotypes, waaronder oligoartritis, symmetrische polyartritis, axiale PsA, 'artritis mutilans' en dactylitis.

Wat is reactieve artritis en wat zijn de typische oorzaken?

Reactieve artritis is een aseptische artritis die optreedt 1 tot 4 weken na een primaire infectie elders in het lichaam. Typische oorzaken zijn urogenitale infecties (vaak veroorzaakt door Chlamydia), gastro-intestinale infecties (gram-negatieve kiemen zoals Shigella, Salmonella, Yersinia, of Campylobacter), en pulmonale infecties (bijvoorbeeld Mycoplasma pneumoniae).

Wat zijn de klinische kenmerken van reactieve artritis?

Reactieve artritis presenteert zich meestal als een acute, asymmetrische oligoartritis van de grote gewrichten, vaak in de onderste ledematen. Het kan ook sacroiliitis veroorzaken en gaat vaak gepaard met extra-articulaire symptomen zoals oculaire inflammatie, enthesitis, mucocutane letsels en uretritis. Een gemiddelde reactieve artritis duurt ongeveer 4-5 maanden, maar sommige patiënten ontwikkelen een chronische, recidiverende perifere artritis.

Wat zijn IBD-geassocieerde spondyloartritis en wat is hun relatie met inflammatoire darmziekte?

IBD-geassocieerde spondyloartritis is een subtype van SpA dat vaak voorkomt bij patiënten met inflammatoire darmziekte (IBD), zoals de ziekte van Crohn. Deze vorm van SpA kan asymmetrische oligoartritis van de grote gewrichten, inflammatoire rugpijn en sacroiliitis veroorzaken. Darmklachten kunnen artritis voorafgaan, simultaan optreden, of zelfs artritis volgen, soms jaren later.

Wat zijn de kenmerken van juveniele spondyloartritis?

Juveniele spondyloartritis treedt meestal op bij kinderen tussen 8-12 jaar, vaker bij jongens dan bij meisjes. Het vertoont gelijkenissen met volwassen SpA, maar er zijn enkele verschillen, zoals typische presentatie met oligoartritis van de knie, enkel en/of middenvoet, frequente dactylitis, systemische manifestaties zoals koorts en gewichtsverlies, en prominente enthesitis, vaak ter hoogte van de tuberositas tibiae.

Wat zijn enkele laboratoriumonderzoeken die worden gebruikt bij de diagnose van spondyloartritis (SpA)?

Bij SpA is er geen diagnostische bloedtest beschikbaar. Laboratoriumonderzoek kan leukocytose, trombocytose en anemie vertonen als gevolg van chronische ontsteking. Inflammatoire parameters zoals CRP en sedimentatiesnelheid kunnen verhoogd zijn, maar zijn niet specifiek voor SpA. HLA-B27, een genetische factor, heeft op zichzelf geen diagnostische waarde en wordt alleen in specifieke situaties bepaald.

Wat zijn enkele klinische onderzoekstechnieken die worden gebruikt bij de diagnose van spondyloartritis?

Klinische onderzoekstechnieken omvatten de Modified Shober-test, lateroflexie, occiput-to-wall en tragus-to-wall afstanden, thoraxexpansie, intermalleolaire afstand en cervicale rotatie. Deze tests kunnen helpen bij het beoordelen van de spinale mobiliteit en het detecteren van tekenen van spondyloartritis.

Welke structurele veranderingen kunnen zichtbaar zijn op conventionele radiografie bij spondyloartritis?

Conventionele radiografie kan verschillende structurele veranderingen tonen, waaronder sacroiliitis (typisch voor axiale spondyloartritis), shiny corners, squaring van de wervellichamen, syndesmofyten, bamboo spine, en enthesofyten. Ook kunnen erosies en ankylose in perifere gewrichten worden waargenomen.

Waarom is NMR (MRI) nuttig bij de diagnose van spondyloartritis?

NMR (MRI) kan inflammatoire letsels veel eerder detecteren dan conventionele röntgenfoto's. Het kan actieve inflammatie, zoals beenmergoedeem en enthesitis, zichtbaar maken, zelfs als er nog geen structurele veranderingen zijn opgetreden. NMR is vooral nuttig voor het opsporen van actieve sacroiliitis.

Wat zijn enkele behandelingsbenaderingen voor axiale spondyloartritis?

Farmacologische behandeling voor axiale SpA omvat vaak eerstelijnsgebruik van NSAIDs. Als dat niet effectief is, kunnen biologische DMARDs (TNF-inhibitoren, IL-17-inhibitoren) of targeted synthetic DMARDs (JAK-inhibitoren) worden overwogen. Niet-farmacologische behandeling omvat regelmatige lichaamsbeweging en patiënteneducatie over de ziekte en het belang van beweging.

Welke behandelingsopties zijn er voor perifere spondyloartritis, zoals psoriasisartritis (PsA) en reactieve artritis?

Bij perifere SpA kunnen NSAIDs als eerste behandelingslijn worden gebruikt. Als dat niet voldoende is, kunnen conventionele synthetische DMARDs (csDMARDs) zoals methotrexaat, leflunomide en sulfasalazine worden overwogen. Als csDMARDs niet effectief zijn, kunnen biologische DMARDs, zoals TNF-alfa-inhibitoren, IL-17- en IL-12/23-inhibitoren, of targeted synthetic DMARDs zoals apremilast (een PDE4-remmer) of JAK-inhibitoren worden gebruikt. De keuze van therapie kan variëren afhankelijk van de specifieke diagnose, zoals PsA of reactieve artritis, en eventuele gelijktijdige aandoeningen zoals psoriasis of infectie.

Wat zijn enkele kernpunten met betrekking tot spondyloartritis (SpA)?

Enkele kernpunten zijn dat SpA een heterogene groep inflammatoire aandoeningen is met zowel articulaire als extra-articulaire manifestaties. Genetische en omgevingsfactoren spelen een rol in de pathogenese, en HLA-B27 is een belangrijke genetische factor, maar moet voorzichtig worden geïnterpreteerd. Typische kenmerken zijn enthesitis, dactylitis, uveitis, psoriasis en inflammatoire darmziekte. Radiografisch zijn er zowel nieuwe botvormingen als botverlies. Behandeling omvat zowel farmacologische als niet-farmacologische benaderingen.

Hoe kan klinisch redeneren worden toegepast bij de diagnose van spondyloartritis?

Klinisch redeneren bij SpA omvat het onderscheid maken tussen verschillende vormen van artritis op basis van symptomen, klinisch onderzoek en relevante anamnese. Dit kan helpen bij het stellen van de juiste diagnose en het identificeren van alarmsymptomen die verdere evaluatie vereise