Aardrijkskunde H2 havo 3

Aanlandige wind

Wind vanaf zee. Heet ook zeewind

Aardbeving

Schokkende of trillende beweging van een gedeelte van de aardkorst door de werking van endogene krachten.

Aardkern

Het binnenste van de aarde.

Aardmantel

Deel in het binnenste van de aardbol tussen de aardkorst en de binnenkern.

Afzetmarkt

Het aantal klanten dat producten wil kopen.

Afzettingsgesteente

Gesteente dat is ontstaan uit materiaal dat door wind, water of ijs is neergelegd. Heet ook sedimentgesteente.

Aquacultuur

Het kweken van waterorganismen, zoals vissen, garnalen, kreeften en waterplanten.

Archipel

Eilandengroep.

Basalt

Stollingsgesteente dat ontstaat door de snelle afkoeling van lava.

Breedteligging

De afstand van een plaats tot de evenaar.

Breuk

Barst of scheur in de aardkorst.

Caldeiravulkaan

Oude vulkaan met een grote, kilometersbrede krater door het leeglopen van de magmakamer waardoor het dak ervan is ingestort.

Continentale plaat

Plaat die bestaat uit een groot landoppervlak.

Convectiestroom

Stroming van het gesmolten gesteente onder de aardkorst binnen de aarde.

Convergentie

Het naar elkaar toe drijven van platen.

Dagbouw

Vorm van mijnbouw: winning van delfstoffen die (vlak) aan de aardoppervlakte liggen.

Demografisch kenmerk

Kenmerk van de groei en de afname van de bevolking en de herkomst van mensen.

Divergentie

Het uit elkaar drijven van platen

Diversificatie

Het minder eenzijdig maken van de economie.

Duurzaamheid

Niet meer natuurlijke hulpbronnen gebruiken dan dat er bij komen, zodat mensen er ook in de toekomst nog gebruik van kunnen maken.

Economisch kenmerk

Kenmerk dat gaat over de bestaansmiddelen van mensen; de manier waarop mensen geld verdienen.

Effusieve uitbarsting

Rustige vulkaanuitbarsting.

El Niño

Het verschijnsel dat het zeewater in het midden en het oosten van de Grote Oceaan extra sterk opwarmt.

Epicentrum

Het punt waar de aardbeving aan de oppervlakte komt, direct boven het hypocentrum.

Eruptie

Vulkaanuitbarsting.

Explosieve uitbarsting

Heftige vulkaanuitbarsting.

Export

Uitvoer van goederen en diensten naar een ander land.

Exportproduct

Product dat naar een ander land wordt uitgevoerd.

Geboortecijfer

Het gemiddelde aantal levend-geborenen per duizend inwoners per jaar.

Gesteentekringloop

Proces waarbij gesteenten door geologische processen (verwering, erosie, sedimentatie, gesteentevorming) telkens worden afgebroken en omgevormd.

Graniet

Stollingsgesteente dat ontstaat door de langzame afkoeling van lava.

Hogedrukgebied

Gebied met een teveel aan lucht waar lucht wegstroomt over het aardoppervlak en wordt aangevuld met dalende lucht van boven: blauwe luchten en zon. Heet ook maximum.

Hooggebergteklimaat

Koud en nat klimaat. De temperatuur in de zomer is gemiddeld lager dan 10 C.

Hoogtegordel

Plantengroeizone in een gebergte.

Hotspot

De plaats aan het aardoppervlak waar een mantelpluim door de aardkorst is gebroken.

Hypocentrum

Plaats diep in de aardkorst waar de aardbeving begint (aardbevingshaard).

Importsubstitutie

Producten die eerst werden ingevoerd, nu zelf gaan maken.

Keerkring

De breedtecirkel van 23 en een half N.B. en 23 en een halfZ.B. Grens van de tropen.

Klimaat

Het gemiddelde weer in een bepaald gebied over dertig of veertig jaar.

Koopkracht

Het aantal goederen of diensten dat je van je geld kunt kopen.

Kraterpijp

Verbinding tussen de magmakamer van een vulkaan en de krater.

Krattenwijk

Een zelfbouwwijk met slechte huizen, weinig voorzieningen en onzekerheid voor de bewoners of ze er nog mogen blijven wonen.

Lava

Magma dat door de aardkorst naar buiten is gestroomd.

Lijzijde

De kant van de berg die uit de wind ligt; er valt weinig neerslag.

Loefzijde

De windkant van een gebergte met veel neerslag.

Luchtstreek

Temperatuurzone op aarde: tropen, gematigde zone en poolstreken.

Magma

Heet, vloeibaar gesteente binnen in de aarde.

Mantelpluim

Opstijgend magma vanaf een vaste plek in de aardmantel.

Mediterraan klimaat

Klimaat met hete, droge zomers en vochtige, zachte winters. Heet ook Middellandse Zeeklimaat.

Metamorf gesteente

Gesteente dat onder hoge druk of temperatuur andere eigenschappen heeft gekregen.

Milieuaantasting

Ingrepen in de natuur en het landschap waardoor de kwaliteit ervan achteruit gaat.

Milieuramp

Door mensen veroorzaakte ramp met veel schade in de natuurlijke omgeving.

Milieu-uitputting

Het opraken van natuurlijke hulpbronnen door menselijk gebruik.

Milieuvervuiling

Het milieu gebruiken als afvalbak waarin te veel schadelijke stoffen terechtkomen. Heet ook milieuverontreiniging.

Naschok

Aardbeving die uren, dagen of zelfs weken na eerdere aardbeving in hetzelfde gebied plaatsvindt.

Natuurlijke bevolkingsgroei

Bevolkingsgroei of bevolkingsafname door het aantal geboorten min het aantal sterftes.

Oceanische plaat

Plaat die bestaat uit een groot zeeoppervlak (oceaan).

Plaat

Stuk van de aardkorst. Heet ook schol.

Plooiingsgebergte

Gebergte dat is ontstaan door plooiing van stukken van de aardkorst.

Politiek kenmerk

Kenmerk dat gaat over het bestuur van een land.

Pyroclastische stroom

Hete gassen vermengd met stenen en as bij een vulkaanuitbarsting de helling afrazen. Heet ook gloedwolk.

Regenschaduw

De lijzijde van een berg, waar de dalende en warme lucht weinig of geen neerslag brengt.

Reliëf

Hoogteverschillen in het landschap.

Schaal van Richter

Schaal waarmee de kracht van een aardbeving wordt aangegeven.

Schachtbouw

Winning van delfstoffen in de ondergrond via stelsels via horizontale en verticale gangen.

Schildvulkaan

Lage, brede vulkaan met flauwe hellingen.

Sedimentgesteente

Gesteente dat is ontstaan uit materiaal dat door wind, water of ijs is neergelegd. Heet ook sedimentgesteente.

Seismisch gat

Een gebied waar al lang geen zware aardbeving is voorgekomen vergeleken met de omringde gebieden.

Seismoloog

Wetenschapper die zich bezighoudt met het bestuderen van aardbevingen.

Sociaal-cultureel kenmerk

Kenmerk van de cultuur, kunst, taal, godsdienst, gewoonten en geschiedenis.

Streftecijfer

Het gemiddelde aantal overleden personen per duizend inwoners per jaar.

Stollingsgesteente

Gesteente dat is ontstaan door de afkoeling van lava of magma.

Stratovulkaan

Vulkaan met steile hellingen die is opgebouwd uit lagen lava en pyroclastisch materiaal.

Stuwingsregen

Neerslag die ontstaat door stijgende lucht tegen een gebergte.

Subductie

Het wegduiken van een oceanische plaat onder een continentale plaat.

Subtropisch maximum

Hogedrukgebied (maximum) rond 30 breedte.

Temperatuurfactor

Factor die invloed heeft op een gebied.

Transforme beweging

Het langs elkaar bewegen van platen.

Trog

Diepe kloof onder in de zee, ontstaan door subductie van een oceanische plaat.

Tsunami

Hoge vloedgolf op zee die de kust overspoelt en die wordt veroorzaakt door een zeebeving.

Urbanisatiegraad

Het percentage stedelingen in een land.

Urbanisatietempo

De snelheid waarmee de urbanisatiegraad toeneemt.

Waterdamp

Verdampt water (gasvormig) in de lucht.

Zeeklimaat

Klimaat met een matigende invloed van de zee op de temperatuur (‘s zomers koeler, ‘s winters zachter) en het hele jaar neerslag.

Zeestroom

Stroming van zeewater die ontstaat doordat de wind langdurig uit een richting waait.