Strafrecht HC en WC 3

Wat zijn twee gevallen waarin iemand ontoerekenbaar/ontoerekeningsvatbaar is?

1. Verdachte kon als gevolg van stoornis niet begrijpen dat feit wederrechtelijk was

2. Verdachte was niet in staat in overeenstemming te handelen met zijn begrip van de wederrechtelijkheid van het feit (wilsvrijheid vergaand aangetast)

Wat zijn de drie vragen bij ontoerekenbaarheid/ontoerekeningsvatbaarheid?

1. Psychische stoornis?

2. Oorzakelijk verband tussen stoornis en begaan van feit?

3. Reden om feit vanwege de stoornis niet toe te rekenen?

   (Culpa in causa)

Wat kan een rechter doen als iemand ontoerekeningsvatbaar/ontoerekenbaar is?

Geen straf opleggen want geen straf zonder schuld

Maar art. 352 Sv: een maatregel mag wel, zoals voorzien in art. 37a en 37b Sr

TBS (met dwangverpleging)

Wat kan een rechter doen als iemand (enigszins) verminderd toerekeningsvatbaar/toerekenbaar is?

Straf opleggen, rekening houdend met verminderde toerekenbaarheid

Eventueel ook TBS

Beroep op art. 39 Sr wordt dan wel helemaal verworpen

Wat gebeurt er met opzet als er sprake is van een schulduitsluitingsgrond (ontoerekeningsvatbaarheid, noodweerexces, psychische overmacht)?

Dit tast de opzet niet aan, het is alsnog willens en wetens begaan dus van opzet is wel sprake. 1e vraag dus vaak aan voldaan, het gaat pas mis bij de 3e vraag vanwege het element schuld

Wat zijn de twee grondslagen voor noodweer(exces)?

1. Natuurrechtelijk (zelf)verdedigingsrecht

2. Rechtsverdediging: verdediging van het recht tegen onrecht

Wat zijn de vereisten voor noodweer?

1. De aanval

   • Aanranding van lijf, eerbaarheid of goed van jezelf of een ander

   • Aanranding is ogenblikkelijk

   • Aanranding is wederrechtelijk

2. De verdediging

   • Verdediging is noodzakelijk

   • Strafbare feit begaan ter verdediging is geboden

3. Culpa in causa

Wat valt er wel of niet onder een aanranding van lijf, eerbaarheid of goed?

Wel:

• Fysiek geweld

• Inbreuk op bewegingsvrijheid van lijf

• Inbreuk op beschikkingsmacht over goed: niet alleen vernielen van goed, maar ook wegnemen

• Fysieke inbreuk op seksuele eerbaarheid

Niet:

• Huisvredebreuk

• Eer (zoals seksuele belediging)

Van jezelf of een ander!

Wanneer is iets een ogenblikkelijke aanranding?

1. Aanranding is begonnen
   -Daadwerkelijke aantasting van lijf, eerbaarheid of goed

   -HR: Ook sprake van een ogenblikkelijke aanranding is bij onmiddellijk dreigend gevaar voor een aanranding, maar alleen een vrees daarvoor is nog niet voldoende

2. Aanranding is nog niet afgelopen

Wanneer is iets wel en niet noodweer tegen een wederrechtelijke aanranding?

Wel:

• Noodweer tegen noodweerexces

• Noodweer tegen iets dat geen strafbaar feit is (zoals poging tot mishandeling)

Niet (deze noodweer mag niet):

• Noodweer tegen noodweer

• Noodweer tegen rechtmatig optreden door een politieambtenaar of bij een burgeraanhouding

Wat zijn de twee vereisten voor de verdediging?

1. Subsidiariteit: was verdediging noodzakelijk?

2. Proportionaliteit: was begaan strafbaar feit geboden gegeven de noodweersituatie?

Waar let je op bij de subsidiariteit van de verdediging?

Was verdediging noodzakelijk?

• Was het feitelijk onmogelijk om aan de aanranding te onttrekken (vluchten) of

• Onttrekking aan aanranding wel mogelijk, maar wordt niet gevergd, bijv:

  • Aangevallen worden in eigen woning

  • Functionaris: aangerande is politieambtenaar

  • Onttrekken/vluchten brengt ander in gevaar

• Gaat om het moment van aanranding, niet daarvoor

• Indien verdediging noodzakelijk: noodweersituatie, = situatie waarin aangerande zich mag verdedigen

Waar let je op bij de proportionaliteit van de verdediging?

• Aangetast belang mag niet véél zwaarder wegen dan gediende belang

• Kiezen voor minst ernstige strafbare feit

• Garantenstellung: van bijv. politieagent mogen bepaalde capaciteiten worden verwacht (maar soms ook niet, arrest Meta Hofman)

• Het verdedigingsmiddel moet niet in onredelijke verhouding staan met de ernst van de aanranding

Wat is een voorwaarde voor noodweerexces?

Er moet sprake zijn van een noodweersituatie, de verdediging moet dus noodzakelijk zijn

Een ogenblikkelijke, wederrechtelijke aanranding van verdediging van eigen of eens anders lijf, eerbaarheid of goed
Waartegen verdediging noodzakelijk is: onttrekken aan aanranding is niet mogelijk, wordt althans niet gevergd

Wat zijn de categorieën van noodweerexces?

1. Intensief exces: aangerande verdedigt zich ten tijde van noodweersituatie, op een wijze die niet geboden is (disproportioneel)

2. Extensief exces: aangerande verdedigt zich op moment dat de noodweersituatie niet meer bestaat en dus de verdediging ook niet meer noodzakelijk en geboden is
   -1e graads: aangerande verdedigt zich ten tijde van de aanranding maar gaat vervolgens door als aanranding voorbij is

   -2e graads: tardief exces, verdediging pas ingezet als aanranding al is afgelopen, arrest Ruzie te Loon op Zand

Vereist is steeds dat gedraging het onmiddelijk gevolg is van een hevige gemoedsbeweging veroorzaakt door de daaraan voorafgaande wederrechtelijke aanranding

Wat is de dubbele causaliteit van noodweerexces?

1. Aanranding veroorzaakt hevige gemoedsbeweging

2. Hevige gemoedsbeweging veroorzaakt overschrijding van de grenzen

Relevant bij wat van de verdachte kan worden gevergd: mate van disproportionaliteit, tijd tussen eind van aanranding en verdachtes reactie, Garantenstellung

Je mag wel te ver gaan als dat wordt veroorzaakt door een hevige gemoedsbeweging en die weer wordt veroorzaakt door de aanranding

Wat is de rechtsregel van het arrest Ruzie te Loon op Zand?

Er kan ook sprake zijn van extensief noodweerexces als de verdachte te laat is begonnen met de verdediging (denk wel aan niet veel meer dan 20 sec)

Welk arrest is relevant bij extensief noodweerexces?

Ruzie te Loon op Zand

Wat is de rechtsregel van het arrest Meta Hofman?

Je neemt iemand zoals die is, objectief kan je misschien meer van iemands rol verwachten maar subjectief verwacht je minder van deze specifieke persoon, heeft ook te maken met de Garantenstellung

Welk arrest is van belang bij wat je van iemand mag verwachten bij noodweer?

Meta Hofman

Vallen dieren onder de bescherming van een ander bij noodweer?

Nee, noodweer kan alleen menselijk zijn. Je kan je soms beroepen op overmacht noodtoestand of psychische overmacht voor bescherming van een dier

Welke vier vragen moet je beantwoorden bij een beroep op noodweer(exces)?

1. Is er sprake van een ogenblikkelijke aanranding van lijf, eerbaarheid of goed, van jezelf of van een ander?

2. Is de aanranding wederrechtelijk?

3. Is de verdediging noodzakelijk?

4. Is de verdediging binnen de grenzen van de noodzakelijke verdediging gebleven?

Als aan alle punten is voldaan, is er sprake van een noodweersituatie

Wat bespreek je bij de eerste vraag bij een beroep op noodweer(exces)?

1. Is er sprake van een ogenblikkelijke aanranding van lijf, eerbaarheid of goed, van jezelf of van een ander?

• Aanranding moet nu aan de gang zijn

• Onmiddellijk dreigend gevaar is ook genoeg: iemand trekt vuist bijv. al naar achteren om te slaan

• Alleen vrees is niet genoeg

• Lijf, eerbaarheid (seksueel) of goed benoemen

• Van jezelf of een ander benoemen

Wat bespreek je bij de tweede vraag bij een beroep op noodweer(exces)?

2. Is de aanranding wederrechtelijk?

Vaak: de casus geeft geen aanleiding om aan te nemen dat het niet wederrechtelijk is

Controleren: politie mag gepast geweld gebruiken, dan niet wederrechtelijk. Soms ook niet wederrechtelijk in sport- en spelsituaties

Wat bespreek je bij de derde vraag bij een beroep op noodweer(exces)?

3. Is de verdediging noodzakelijk?

Subsidiariteit

Kon diegene ook weglopen of iets anders doen? Zo ja, kon onttrekking worden gevergd?

Bijv. bij waarschuwing kan iemand nog weg maar dat wordt niet altijd gevergd om niet ervoor te zorgen dat je door bedreiging het beroep op noodweer van de ander kan onttrekken

Wat bespreek je bij de vierde vraag bij een beroep op noodweer(exces)?

4. Is de verdediging binnen de grenzen van de noodzakelijke verdediging gebleven?

Proportionaliteit en subsidiariteit

Is er een (grote) wanverhouding? Hoeft niet precies gelijk te zijn, soms is er ook geen ander middel