Fiszki: Architektura pojęcia | Quizlet

Agora

Główny plac w miastach starożytnej Grecji wokół którego toczyło się życie

Kolumna

pionowa podpora architektoniczna o przekroju koła lub wielokąta foremnego, funkcja konstrukcyjna lub dekoracyjna np.Kolumna Zygmunta w Warszawie, kolumny w Luxor Temple w Egipcie

Półkolumna

Kolumna, która wystaje z lica muru połową grubości (w porządkach klasycznych dokładnie 2/3 grubości).

Ambit

przejście powstałe z przedłużenia naw bocznych i poprowadzenia ich wokół prezbiterium za ołtarzem głównym np. Kościół Bois-Sainte-Marie, Archikatedra w Gdańsku-Oliwie.

Kopuła

sklepienie o kształcie czaszy, półkoliste, półeliptyczne, ostrołukowe lub cebulaste, oparte na murze lub bębnie budowane nad pomieszczeniami o planie kolistym, eliptycznym albo wielobocznym za pośrednictwem pendentywów lub tromp. Np. kopuła bazyliki św. Piotra w Rzymie, Kopuła Hali Stulecia we Wrocławiu

prezbiterium

Podwyższona przestrzeń kościoła przeznaczona dla duchowieństwa oraz służby liturgicznej

Atlant

postać muskularnego mężczyzny podtrzymującego głową, barkami lub rękami element architektoniczny, podpora zastępująca filar, kolumnę.

Lizena

płaski, pionowy pas muru lekko występujący z jego lica; w odróżnieniu od pilastra bez głowicy i bazy

Propyleje

w architekturze starożytnej Grecji, monumentalna budowla, budynek bramy na planie prostokąta z kolumnami, prowadzący zwykle do wielkich świątyń

atrium

najczęściej niezadaszone pomieszczenie wewnętrzne. Często używany w rzymskich domach, gdzie stała jakaś wanienka, w starożytnym Rzymie centralne pomieszczenie

loggia / lodżia

wnęka w zewnętrznej płaszczyźnie budynku, otwarta na zewnątrz, oddzielona drzwiami i oknami od pomieszczeń wewnętrznych.

pylon

rodzaj monumentalnych wież, najczęściej zwężających się ku górze, osłaniających wejście do świątyni egipskiej.

attyka

górny element elewacji budynku w postaci ścianki, balustrady lub rzędu sterczyn, osłaniający dach. Pełni dwojaką funkcję: estetyczną jako architektoniczny element dekoracyjny oraz użytkowo-konstrukcyjną jako zabezpieczenie sąsiednich budynków przed przeniesieniem się ognia w przypadku pożaru

Łęk

element konstrukcyjny w kształcie łuku, stosowany do przekrycia otworów, jako przęsła wiaduktów i mostów oraz, jako łęk sklepienny, do konstruowania sklepień.

rocaille (rokaj)

motyw dekoracyjny w postaci ornamentu charakterystyczny dla zdobnictwa architektury rokokowej. Wyglądem naśladuje muszle (stąd zwany czasem ornamentem muszlowym), stylizowane małżowiny uszne lub florę morską. Później został wzbogacony kogucim grzebieniem, kształtem grzyw morskich fal. Stosowany był w dekoracjach architektonicznych, wystroju wnętrz, rzemiośle artystycznym.

bazylika

w architekturze typ chrześcijańskiej świątyni wielonawowej (niezależnie od pełnionych funkcji kanonicznych) z nawą główną wyższą od naw bocznych, posiadającą okna ponad dachami naw bocznych (w odróżnieniu od kościoła halowego) (Bazylika św. Piotra, bazylika mariacka)

Luk tęczy

łuk zamykający od góry otwór tęczowy w ścianie oddzielającej nawę kościoła od prezbiterium. Wyróżniony jest przez bogate ozdobienie, zmianę w materiale lub w kolorze. Np. łuk tęczowy w kościele św. Jakuba w Toruniu

rollwerk

inaczej: ornament zwijany; ornament operujący formami taśmy, jakby wycinanej z blachy, komponowany przestrzennie, o zakończeniach zwijających się łagodnie lub spiralnie

np. Nagrobek biskupa Andrzeja Zebrzydowskiego w katedrze krakowskiej;

Biforium

arkadowe okno lub przeźrocze podzielone najczęściej kolumienką lub słupkiem na dwie części np. biforia w kościele św. Andrzeja w Krakowie;

Luk triumfalny

budowla w kształcie monumentalnej, wolno stojącej bramy. Była stawiana dla upamiętnienia ważnej osoby lub uczczenia ważnego wydarzenia, zwykle zwycięstwa militarnego

Np. Łuk Konstantyna Wielkiego w Rzymie, Łuk Triumfalny w Paryżu;

Rotunda

budowla założona na planie koła

Np. Panteon w Rzymie, Kościół św. Aleksandra w Warszawie

boniowanie

ozdobna obróbka krawędzi, kamiennych elementów, jest to imitacja żłobień na zewnętrznych ścianach budynków Np. ogrodzenie katedry na Wawelu

Mastaba

piramida schodkowa;

Piramida schodkowa jako efekt powiększania formy mastaby w pionie - na mastabie Dżesera ustawiono jeszcze pięć kolejnych coraz mniejszych prostopadłościennych bloków aż uzyskała wysokość 60 m. Dżesera w Sakkarze

ryzalit

występ z lica w elewacji budynku w jego części środkowej, bocznej lub narożnej, prowadzony od fundamentów po dach, stanowiący jego

część.

Chinoiserie

styl w sztuce/architekturze nawiązujący do kultury chińskiej, była popularna podczas nurtu rokoko

Maswerk

typowy dla gotyku architektoniczny element dekoracyjny. Jest to ozdobna rama do osadzania witraży. Stosowany powszechnie w ornamentyce otworów okiennych, rozet, przeźroczy, balustrad, wimperg i innych elementów architektury gotyckiej.

Np. Katedra Notre dame

Sfinks

w sztuce starożytnego Egiptu przedstawienie lwa (leżącego lub kroczącego) z głową ludzką lub zwierzęcą (najczęściej barana lub sokoła);

Empora

chór muzyczny w kościele, rodzaj galerii lub trybuny wznoszonej głównie w kościołach w celu powiększenia powierzchni lub wydzielenia przestrzeni dla określonej grupy osób

Megaron

charakterystyczny typ budowli w starożytnej kulturze egejskiej, składowa, reprezentacyjna część pałaców mykeńskich i jednocześnie prototyp podstawowej formy starożytnych świątyń greckich. Służył celom reprezentacyjnym oraz kultowym.

Sgraffito

technika dekoracyjna malarstwa ściennego, polega na nakładaniu kolorowych warstw tynku/gliny i zeskrobywaniu ich aby utworzyć jakiś wzorek.

Entre cour et jardin

Między dziedzińcem a ogrodem- typ pałacu barokowego

Np. Pałac wersalski

Naczółek

w architekturze jest to szczyt trójkątny, przerwany, segmentowy, gierowany lub wolutowy, wykorzystywany jako górne zamknięcie ściany budynku lub jej części. Niekiedy naczółek może odnosić się do zwieńczenia otworu okiennego lub drzwiowego

Sklepienie

pozorne - Sklepienie pozorne polegało na stopniowym przybliżaniu do siebie układanych poziomo kamieni, aż do zamknięcia przestrzeni. Było stosowane w budowlach zbudowanych z głazów. Ze względu na ciężar nadległych ścian mogło służyć do przykrycia wąskich pomieszczeń lub korytarzy.

Forum

pierwotnie rynek oraz publiczny plac w miastach świata rzymskiego.

Obelisk

pomnik w postaci wysokiego, smukłego słupa, najczęściej o czworobocznej podstawie i piramidalnym szczycie, wykonanego z jednego bloku skalnego. Zakończenie słupa ma formę ostrosłupa, często obitego złotą blachą. Był charakterystycznym elementem architektury starożytnego Egiptu.,

np. aleja sfinksów w Luksorze, obelisk w Waszyngtonie.

Sygnaturka

mały dzwon kościelny, umieszczany zwykle w wieżyczce nad prezbiterium lub na skrzyżowaniu naw, także nazwa takiej wieżyczki

Fryz

belkowanie w porządkach architektonicznych przestrzeń między architrawem, a gzymsem. Jest to po prostu przestrzeń dekoracyjna, poziomy pas. Może składać się z dekoracji ornamentalnej, tryglifów i metop, figur geometrycznych, a może być nawet gładka.

palazzo in fortezza

specyficzny rodzaj pałacu, posiadający cechy obronne. Zazwyczaj był to budynek pałacowy otoczony umocnieniami typu bastejowego, bastionowego, a w oszczędniejszych realizacjach parkanem i fosą

Transept

nawa poprzeczna, część kościoła, nawa prostopadła do osi kościoła, położona pomiędzy prezbiterium a resztą jego budynku. Transept może być jedno- lub wielonawowy.

Gryf

mityczne zwierzę, często pokazywane razem z ciałem lwa oraz z głową i skrzydłami orła, czasem ma jeszcze uszy dzikiego osła; często jako posągi

np. Bazylika św. Marka w Wenecji;

Perystyl

wewnętrzny dziedziniec lub ogród w starożytnych świątyniach egipskich lub pałacach, willach itp., otoczony portykiem kolumnowym. W zamożnych domach greckich lub rzymskich (łac. peristilium) był to najczęściej ogród położony pośrodku domu i otoczony kolumnadą.

Triforium

Podzielone na trzy części okno lub przeźrocze, bez okien to ślepe triforium

Np. Katedra w Chartes, Kościół św. Piotra i Pawła w Bernie., biforium-dwa okna, często w budowlach romańskich: np. Murbach, Alzacja, Katedra w Spirze;

Gzyms

element architektoniczny w postaci poziomej listwy wystającej przed lico muru, która chroni elewację budynku przed ściekającą wodą deszczową.

Piedestał

podwyższenie pomnika a także podstawa kolumny

Tympanon

detal architektoniczny; W architekturze romańskiej i gotyckiej termin ten określa półkoliste lub ostrołukowe pole nad drzwiami, wypełniające przestrzeń między nadprożem a łukiem (archiwoltą) portalu, u dołu zamknięte poziomo, u góry obramione łukowo, wypełnione rzeźbą lub płaskorzeźbą.

Np. Teatr Wielki we Lwowie, Katedra w Sewilli

Hala

Jednokondygnacyjna budowla o charakterze halowym

porządek spiętrzony

wprowadzenie w jednym obiekcie, na kilku kondygnacjach, porządków reprezentujących kolejno: porządek dorycki, joński, koryncki. Przykładem takiego spiętrzenia jest Koloseum, które zamiast porządku doryckiego posiada porządek toskański. Jest to spiętrzenie na sposób rzymski

RZYMIANIE WYMYŚLILI

Wimperga

dekoracyjne wykończenie w kształcie wysokiego trójkąta, wieńczące szczyt portalu albo ostrołuk okna charakterystyczne w architekturze gotyckiej oraz stosowane w zdobnictwie neogotyckim

Np. Kaplica Sainte-Chapelle;

Hipostyl

pomieszczenie, w którym strop oparty jest na kolumnach rozmieszczonych w sposób równomierny na całej powierzchni pomieszczenia.

Np. świątynie egipskie, świątynia Amona w Karnaku w Egipcie;

Pilaster

element architektoniczny w formie płaskiego filara, nieznacznie występującego przed lico ściany. Pełni on zarówno funkcję konstrukcyjną, jak też dekoracyjną (rozczłonkowuje ścianę).

Wykusz

forma architektoniczna wzorowana na budownictwie Bliskiego Wschodu (architektura islamu), stanowiąca wystający z lica elewacji fragment budynku poszerzający przylegające wnętrze, nadwieszony powyżej parteru o wysokości jednej lub kilku kondygnacji; to jest takie wysunięte okienko zazwyczaj półkole;

Np. wykusze na zamku Książ, Zamek w Wojnowicach

Kapitel

głowica", najwyższa, wieńcząca część kolumny, filaru lub pilastra, np. kapitel joński (zakończenie kolumny/filaru/pilastra)

Pinakiel

pionowy element dekoracyjny w postaci smukłej kamiennej wieżyczki, zakończonej od góry iglicą,

np. Katedra w Mediolanie, Katedra w Nantes, Katedra św. Barbary.

Ziggurat

charakterystyczna dla architektury sakralnej Mezopotamii wieża świątynna o zmniejszających się schodkowo kolejnych tarasach. na planie kwadratu, pojawiały się nałożenia na siebie wyższych kondygnacji, coś w rodzaju piramidy, na szczycie ziguratu budowano świątynie; wymiar symboliczny;

Np. ziggurat w Ur, ziggurat Etemenanki w Babilonie

Kariatyda

podpora architektoniczna w kształcie postaci kobiecej, dźwigającej na głowie (podtrzymującej) element architektoniczny budowli: belkowanie, gzyms, balkon lub nadwieszoną kondygnację budynku, spełniająca funkcję kolumny. Ateński Erechtejon,

Poza sansovinowska

W rzeźbie przedstawienie zmarłego w pozycji leżącej na boku, z korpusem podpartym na przedramieniu oraz ugiętą nogą w kolanie.