Hoofdstuk 6: derde week, gastrulatie en mesoderm

Primitief streep

Geheel van primitief streep met hierin de primitoef holte en in verbinding met de primitief groeve. Hierboven ligt de primitief knoop.

Membrana buccopharyngea

Gevormd in de derde week, zal de mond (buccopharyngea) vormen.

Membrana cloacalis

Gevormd in de derde week, zal de opening naar de anus/het urogenitaal systeem vormen (cloacalis).

Gastrulatie

We gaan van een tweelagige (bilaminaire) naar een drielagige (trilaminaire kiemschijf. Er wordt een endo-, meso- en ectorderm gevormd. Deze kiemlagen zijn de rudimenten/bouwstenen van de uiteindelijke organen. De meeste organen zijn een wisselwerking tussen twee of meerdere kiemlagen.

Definitieve endoderm

Rond dag 15-16 gaan epiblastcellen loskomen en naar binnen treden in het embryo waarbij de hypoblast verdreven gaan worden en vervangen worden door definitieve endoderm

Pseudopodia

Kleine voetjes voor voortbeweging, twee vormen: filopodia (dunne cellen) en lamellopodia (afgeplatte cellen)

EMT

Epitheliale Mesenchymale Transformatie

Ingressie

Proces tijdens gastrulatie bestaande uit EMT + internalisering (= naar beneden gaan van de cellen)

Epibolie

De beweging van de epiblast cellen die zich verspreiden en de onderliggende lagen bedekken.

Soorten intra-embryonaal mesoderm

1. Notochord of chorda dorsalis

2. Paraxiaal mesoderm (hoofdmesoderm, somieten)

3. Intermediair mesoderm/nefrotoom

4. Laterale plaat mesoderm/zijplaat mesoderm (somatisch, splanchisch mesodermà

5. Cardiogene mesoderm

Prospective fate maps

We maken gebruik van technologie waarbij je een groepje cellen fluorescent gaat merken. Deze kan je dan tijdens ontwikkeling gaan volgen en kijken wat ze gaan vormen.

Cellineage mapping

Specifieke vorm van prospective fate mapping waarbij we één bepaalde cel fluorescent merken en gaan kijken waartoe ze zal bijdragen.

Canalis neurentericus

Transiënt kanaal dat de amnionholte en de dooierzakholte in verbinding zet

Nucleus pulposis

Gelachtige structuur in de tussenwervelschijven opgebouwd door de cellen van de notochord die achterblijven in tussenwervelschijven.

Somitocoelcellen

Cellen binnen de somieten die bijdragen aan de vorming van de spieren en bindweefsel.

Sclerotoom

De ventrale en mediale delen van de somieten die de wervels en ribben vormen.

Dermamyotoom

De dorsale delen van de somieten die bijdragen aan de ontwikkeling van de huid en spieren. Splitst later op in het myotoom (spieren) en dermatoom (dermis)

Syndetoom

De delen van de somieten die bijdragen aan de vorming van pezen en ligamenten.

Snail

Een gen dat verantwoordelijk is voor het onderdrukken van epitheelkenmerken in mesenchymale cellen - zinkvingertranscriptiefactor

Ventraliserende factoren

Factoren die betrokken zijn bij de ontwikkeling van de ventrale lichaamsstructuren tijdens de gastrulatie. Voorbeelden hiervan zijn WNT en BMP.

Dorsaliserende factoren

Factoren die de ontwikkeling van de dorsale lichaamsstructuren bevorderen tijdens de gastrulatie, zoals Nodal en Chordin.

Myotoom

Structuur afkomstig van dermamyotoom, zal opslitsen in epimeer (epaxiale spieren) en het hypomeer (hypaxiale spieren)

4 Occipitale somieten

De eerste 4 paar wervels langs craniaal - vormen en deel van het occipitaal gedeelte van de schedel, de spieren van de tong en de spieren van de larynx en de pharynx

8 Cervicale somieten

Het sclerotoom van de eerste cervicale somiet gaat craniaal bijdragen tot het occipitaal gedeelte van de schedel - naar onder draagt het bij tot de eerste cervicale wervel/atlas

van de 8 paar cervicale somieten krijgen we 7 nekwervels - draagt ook bij tot spieren en pezen in de nek, BL, het diafragma en dermis van de nek

Von Ebner fissuur

Meer cellen caudaal in sclerotomen aanwezig, belangrijk voor de cervicale wervels - von ebner fissuur legt deze onderverdeling aan

Hersegmentering van sclerotomen

Gehele proces waarbij we ervoor zorgen dat je van 8 cervicale somieten, 7 nekwervels krijgt

Annulus fibrosus

Stukjes die achterblijven van het splitsen en hersegmenteren van de sclerotomen zullen de annulus fibrosus vormen

12 Thoracale somieten

• de vorming van de ruggenwervels en de ribben (7 paar ware, 3 paar valse en 2 paar zwevende)

• de spieren (myotoom) en pezen (syndetoom) in de thorax en de BL

• de dermis thv thorax, voornamelijk rugzijde. Grootste deel dermis afkomstig van somatisch zijplaatmesoderm

5 Lumbale somieten

• de wervels

• de spieren (myotoom) en de pezen (syndetoom) thv abdomen en onderste ledematen

• de dermis thv abdomen

5 Sacrale somieten

• het sacrum (heiligbeen) door sclerotoom

• de ala (zijvleugel heiligbeen) door de proc. costalis

• de spieren en pezen thv sacrum

• de dermis thv sacrum

10 Coccygeale somieten

Hiervan zullen 7 paar verdwijnen en de 3 overblijvende zullen uiteindelijk de coccyx (staartbeentje) vormen

Intermediair mesoderm/Nefrotoom

Draagt bij tot de vorming van de nefronen, bijnieren, gonaden en de loodgieterij van de gonaden bij de man. Splitst op in pronephros, mesonephros en metanephros

MET

Mesenchymale naar Epitheliale transformatie

Angiogenese

expansie of hermodellering bestaand netwerk van bloedvaatjes

Vsculogenese

Er worden uit het niets nieuwe bloedvaten aangemaakt

Nefrogenese

Aanmaak van de nieren, duurt tot bij de geboorte

oligohydramnios

In foetus gaat de productie van urine niet zozeer gericht zijn op de afvoer van afvalstoffen maar eerder op de vorming van vruchtwater. Wanneer nieren niet goed gevormd zijn lijdt dit tot te weinig vruchtwater - dit kan leiden tot ontwikkelingsstoornissen = Potter sequentie

2 mechanismes van angiogenese

• Budding/sprouting = vorming van knopjes op een bepaald bloedvat en de verdere ontwikkeling hiervan

• Vasculaire intussusceptie = een bestaand bloedvat zal splitsen in twee bloedvaten

AGM

Aorta-Gonad-Mesonephrons regio - hier zullen de hematopoïetische stamcellen ontstaan in splanchisch mesoderm

Hematopoïesee

Vorming van bloedcellen uit de hematopoïetische stamcellen

• dag 23: HC koloniseren de lever - HSC moeten nog migreren

• dag 27 - 30: in de dorsale aorta gaan endotheelcellen omvormen tot HSC

• dag 30: systeem verhuist naar lever

• Lever draagt hematopoïetische functie tot aan de geboorte

• rond week 10 - 11 zullen HSC het beenmerg koloniseren

• Na de geboorte neemt het beenmerg de bloedvorming over

Twee golven van kolonisatie in de lever

→ Hematopoïetische progenitorcellen die zullen verdwijnen + dag 30 HSC