Fysica - Begrippen kernfysica

Protonen

Positieve geladen kerndeeltjes

Neutron

Ongeladen kerndeeltjes

Nucleonen

Kerndeeltjes (Neutronen en protonen)

Atoomnummer

Het aantal protonen in een kern, ook protonental genoemd, symbool Z

Massagetal

Het aantal nucleonen in de kern, ook nucleonental genoemd, symbool A

Neutronental

Het aantal neutronen in de kern, symbool N

Unit

Kort voor atomaire massa-eenheid, 1/12 van de massa van C-12

Elektronvolt (eV)

De hoeveelheid energie nodig om de potentiaal van een elementaire lading te verhogen met 1 volt

Isotopen

Nucliden met dezelfde aantal protonen maar verschillende aantal neutronen

Nuclide

Een atoom met gegeven aantal neutronen en een gegeven aantal protonen

Radionuclide

Een radioactief nuclide met een onstabiele atoomkern

Chemisch element

De verzameling van alle atomen met eenzelfde aantal protonen in de kern en dus dezelfde atoomnummer

Periodiek systeem der elementen of PSE

Een tabel waarin alle bekende chemische elementen systematisch gerangschikt zijn volgens stijgende atoomnummer

Nuclidekaart

Een tabel waarin alle isotopen voorgesteld worden volgens hun protonental en neutronental

Instabiele kern

Een kern dat radioactief is zal vroeg of laat vervallen tot een stabielere toestand

Stabiliteitsband

Stabiele nucliden op de nuclidekaart die niet te veel of te weining neutronen hebben en dus niet radioactief zijn

Massadefect

Het verschil tussen de som van de massa’s van de niet-gebonden kerndeeltjes waaruit een kern is opgebouwd, en de massa van de kern

Rustenergie

De energie van een deeltje in rust, wanneer de rustmassa volledig is omgezet in energie volgens de equivalentie van massa en energie

Massa-energie equivalentie

Massa kan beschouwd worden als een zeer geconcentreerde vorm van energie waarbij 1 unit massa overeenkomt met 931,49 MeV aan energie

Bindingsenergie

De hoeveelheid energie die vrijkomt als ongebonden nucleonen worden gebonden in een kern

Specifieke rustenergie

De rustenergie per nucleon (massagetal)

Specifieke bindingsenergie

De bindingsenergie per nucleon (massagetal)

Kernfusie

Het toevoegen van kerndeeltjes aan lichtere kernen, waarbij energie vrijkomt

Kernfissie of kernsplitsing

Het opsplitsen van zwaardere kernen in lichtere kernen, waarbij energie vrijkomt

Ioniserende straling

Straling die in staat is om elektronen los te maken van het atoom en zo neutrale atomen in de lucht te ioniseren

Transmutatie

Het omzetten van een atoom in een andere atoom met andere eigenschappen door middel van een kernreactie

Radioactief verval

Het spontaan vervallen van radioactieve kernen waarbij ioniserende straling wordt uitgezonden als gevolg van een kernreactie met meestal een transmutatie

Halveringstijd of halfwaardetijd

De tijdsduur waarin de helft van de instabiele nucliden van een radioactief isotoop vervalt

Vervalwet

Een exponentieel dalende functie waarbij het aantal overgebleven radioactieve nucliden in functie van de tijd weergegeven wordt voor een bepaalde beginhoeveelheid en de halveringstijd of de desintegratieconstante van dat radio-isotoop

Ioniserend vermogen

De hoeveelheid ionisaties die gebeuren in de materie waar de straling doorgaat

Doordringend vermogen

Hoe diep de straling in de materie kan dringen

Activiteit

Het aantal nucliden dat vervalt of desintegreet per tijdseenheid, uitgedrukt in becquerel

Activiteit op een tijdstip t

De desingtegratieconstante vermenigvuldigd met de hoeveelheid overgebleven radioactieve nucliden op tijdstip t

Desintegratieconstante

De fractie van de nog niet vervallen atoomkernen die per tijdseenheid vervalt, uitgedrukt in 1/s

Curie

Een oude eenheid van activiteit die gelijk is aan 37 gigabecquerel

Geiger-müllerteller

Een stralingsdetector die werkt op basis van de ioniserende werking van de te meten straling

Dosimeter

Een apparaat dat de blootstelling aan straling meet, aangezien langdurige lage cumulatieve blootstelling toch schadelijke effecten kan hebben

Kosmische straling

De straling die afkomstig is van de zon en andere sterren, deze straling interageert met de atmosfeer en het magnetisch veld van de aarde waardoor een deel van de ioniserende straling wordt tegengehouden

Bestraling

De blootstelling aan ioniserende straling waarbij je lichaam niet in contact met radioactief materiaal maar van een afstand en van buiten het lichaam bestraald wordt, de bestraling stop als je je ver genoeg van de bron verwijdert of als de bron geen ioniserende straling meet uitzendt

Besmetting

Blootstelling aan ioniserende straling waarbij je wel in contact gekomen bent met radioactieve stoffen, zolang de radioactieve bron niet van of uit je lichaam verwijdert wordt blijft de besmetting bestaan

Stralingsdosis of geabsorbeerde dosis

De hoeveelheid energie die door 1 kilogram materie wordt opgenomen, uitgedrukt in gray

Equivalente dosis

De geabsorbeerde dosis vermenigvuldigd met een radiologische weegfactor die afhankelijk is van het type straling, uitgedrukt in sievert

Effectieve dosis

De equivalente dosis vermenigvuldigd met een weefselweegfactor die afhenkelijk is van het type weefsel, uitgedrukt in sievert

Totale stralingsbelasting

De totale hoeveelheid straling die een lichaam te verwerken krijgt op een bepaald moment, zowel van natuurlijke bronnen als van kunstmatige bronnen, uitgedrukt in sievert en soms uitgedrukt in BED (banana equivalent dose)

Basisregels veiligheid bescherming ioniserende straling

Minimaliseer tijd bij een radioactieve bron, maximaliseer de afstand tot de radioactieve bron en werk met een afscherming die de straling tegenhoudt, afhankelijk van het type straling

Radiometrische datering

Bepaling van de ouderdom van verschillende producten door gebruik te maken van de gekende halveringstijden van de radio-isotopen