maatschappijleer p3, H3,1 tm 3.4

**Soevereiniteit** 

Het exclusieve recht van een staat om zonder inmenging van buitenaf beslissingen te nemen. 

**Politiek** 

Het maken van keuzes waaraan alle burgers in een staat zijn gebonden. 

**Algemeen belang** 

Zaken die voor veel mensen belangrijk en nuttig zijn. 

**Directe democratie** 

Een bestuursvorm waarbij de bevolking direct invloed uitoefent op de politieke besluitvorming. 

**Representatieve democratie** 

Een bestuursvorm waarbij het volk vertegenwoordigers kiest die de beslissingen nemen en aan de bevolking verantwoording moeten afleggen over hun beleid. 

**Parlementair stelsel** 

Representatieve democratie waarbij de bevolking via verkiezingen een volksvertegenwoordiging kiest, het parlement. 

**Constitutionele monarchie** 

Een staatsvorm waarin de taken en bevoegdheden van het staatshoofd in de Grondwet zijn vastgelegd. 

**Presidentieel stelsel** 

Representatieve democratie waarin de bevolking niet alleen het parlement, maar ook het staatshoofd kiest. 

**Parlementaire democratie** 

Een democratie met een parlementair stelsel. 

**Dictatuur** 

De meest vergaande vorm van een autoritair regime, waarin inwoners vrijwel rechteloos zijn.. 

**Autoritair regime** 

Een bestuursvorm waarbij alle macht in handen is van één persoon (dictator), een familie, een kleine groep mensen, een partij of militairen. 

**Censuur** 

Overheidscontrole van de media en kunstuitingen. 

**Ideologie** 

Een samenhangend geheel van ideeën over de mens en de gewenste inrichting van de samenleving. 

**Politiek links**  

Een politieke ideologie die een actieve overheid wil om de ongelijkheid tussen mensen te verminderen.  

**Politiek rechts** 

Een politieke ideologie die de nadruk legt op eigen verantwoordelijkheid en zo min mogelijk bemoeienis van de overheid op sociaaleconomisch gebied wil.  

**Politieke midden**  

Een politieke ideologie die zowel linkse als rechtse standpunten heeft.  

**Liberalisme**  

Politieke stroming die de vrijheid en eigen verantwoordelijkheid van burgers centraal stelt en streeft naar een terughoudende overheid. 

**Socialisme**  

Politieke stroming die streeft naar vermindering van sociale ongelijkheid door een actieve rol van de overheid.  

**Communisme** 

Vorm van socialisme, waarbij gelijkheid bereikt zou worden door revolutie te ontketenen bij de arbeiders en kapitaal collectief bezit te maken. 

\

**Sociaaldemocratie**  

Vorm van socialisme die gelijke kansen benadrukt en streeft naar een sterke rol van de overheid om gelijkheid tot stand te brengen.  

**Confessionalisme, christendemocratie** 

Politieke stroming die zich baseert op het christelijk geloof en uitgaat van een organische staatsopvatting met bijpassende waarden als naastenliefde en saamhorigheid. 

**Ontideologisering** 

Het verdwijnen van ideologie als leidraad voor hoe de samenleving moet worden ingericht. 

**Ecologisme**  

Politieke stroming die de zorg voor de aarde centraal stelt waarbij het bestrijden van de klimaatcrisis en beschermen van het milieu voorop staan. 

**Populisme**  

Politieke stijl die de stem van het volk wil laten horen en zich keert tegen de elite

**Progressief**  

Vooruitstrevend zijn en de maatschappij willen veranderen.  

**Conservatief**  

Behoudend zijn en benadrukken wat al is bereikt.  

**Reactionair** 

Op sociaal-cultureel gebied terug willen naar de situatie van vroeger. 

**Kosmopolitisch** 

Het land is onderdeel van een groter, geglobaliseerd geheel, waarin we onlosmakelijk met elkaar verbonden zijn. 

**Nationalistisch** 

Het eigen land en de eigen identiteit moeten afgeschermd en beschermd worden tegen invloeden van buitenaf. 

**Politieke partij**  

Een groep mensen met globaal dezelfde ideeën over een ideale samenleving. 

**One-issue partij**  

Partij die één specifieke doelgroep vertegenwoordigt of vooral naar één aspect van de samenleving kijkt. 

**Niet-democratische partij** 

Partij met standpunten die in strijd zijn met de rechtsstaat. 

**Zwevende kiezers**  

Kiezers die niet bij elke verkiezing op dezelfde partij stemmen.  

**Actief kiesrecht** 

Het recht om bij verkiezingen een stem uit te brengen. 

**Passief kiesrecht** 

Het recht om verkiesbaar te zijn. 

**Evenredige vertegenwoordiging** 

Kiesstelsel waarbij alle uitgebrachte stemmen worden verdeeld over het beschikbare aantal zetels. 

**Kiesdeler** 

De hoeveelheid stemmen die nodig is voor één zetel. 

**Kiesdrempel** 

Een partij moet een minimumpercentage stemmen halen om mee te kunnen delen in de zetels. 

**Districten- of meerderheidsstelsel** 

Kiesstelsel waarbij een land wordt verdeeld in districten en waarbij de afgevaardigde die de meeste stemmen haalt in het district in het parlement komt. 

**Mediacratie** 

**Term die de grote invloed van de media op de politieke situatie aanduidt.** 

**Informatie** 

Periode na de verkiezingen waarin een informateur onderzoekt welke partijen samen een coalitie kunnen en willen vormen. 

**Formatie** 

Het proces waarbij na de Tweede Kamerverkiezingen een nieuw kabinet wordt gevormd. 

**Coalitie** 

Een combinatie van verschillende partijen die samenwerken op bestuurlijk niveau. 

**Oppositie** 

De partijen die geen deel uitmaken van de coalitie. 

**Regeerakkoord** 

De plannen van de regering voor de komende jaren in hoofdlijnen. 

**Demissionair kabinet** 

Kabinet dat na de val van het oude kabinet tijdelijk in functie blijft en alleen lopende zaken afhandelt totdat er een nieuwe regering is gevormd.