S1.7 LEC11.1 và 11.2: Nguyên lý cơ bản của Đạo Đức Y học

Quyền con người bao gồm

1. Con: ăn uống, thở, ngủ, an toàn, các hoạt động khác

2. Người: CSSK, yêu thương, tôn trọng, phát biểu, suy nghĩ, trò chơi, thông tin

Nghề Y là một nghề đặc biệt trong đó:

1. Tác động đến mọi người, bất kể giai cấp nào

2. Tác động trong mọi giai đoạn đời người

3. Người hành nghề mang nhiều quyền lực nắm trong tay tính mạng bệnh nhân ==> dễ bị làm quyền, lạm dụng

4. Biết nhiều bí mật về ccộc sống người khác

5. Kĩ năng hành nghề không dễ để kiểm soát

6. Mẫu hình tốt của y đức không rõ ràng, khó diễn tả và dễ nguỵ biện

7. Chỉ có lương tâm cùng hành nghề mới có thể kiểm soát được đạo đức nghề nghiệp

Đạo đức y học là gì?

“Đạo đức là sự nghiên cứu về giáo lý – sự phản ánh một cách thận trọng, hệ thống và sự phân tích các quyết định lương tâm và hành vi, trong quá khứ, hịên tại hoặc tương lai”.

Khái quát về lịch sử đạo đức y học

Slide 7,8 LMS

4 Nguyên lý cơ bản của Đạo đức y học

1. Tôn trọng quyền tự chủ

2. Lòng nhân ái

3. Không làm việc có hại/không ác ý

4. Công bằng

1. Tôn trọng quyền tự chủ là gì? - gồm 9 điều

✓ Tôn trọng quyền lợi tốt nhất của BN

✓ Tôn trọng quyền tự quyết định của BN

✓ Bảo mật thông tin của BN

✓ Trung thực. Không được lừa dối BN

✓ Thể hiện khả năng giao tiếp tốt giữa BS-BN

✓ Biết lắng nghe tích cực

✓ Cung cấp cho BN thông tin mà họ quan tâm và muốn nghe

✓ Tìm kiếm sự đồng ý, sự lựa chọn của BN

✓ Tôn trọng quyền từ chối điều trị

Quyền lợi tốt nhất của bệnh nhân là gì?

Lợi ích lớn nhất cho BN hiện tại và trong tương lai

Quyên lợi tốt nhất của bệnh nhân cần trả lời được các câu hỏi nào?

1. Kế hoạch chăm sóc này có thực sự phù hợp với bệnh nhân không?

2. Thực hiện y lệnh thuốc cho bệnh nhân đã chính xác chưa?

3. Những thay đổi của bệnh nhân mới xuất hịên đã được báo cáo với bác sĩ chưa?

4. Thu xếp các trị liệu và thăm dò cho bệnh nhân theo chỉ định của bác sĩ đã tốt chưa?

5. Liệu bệnh nhân có hài lòng với chăm sóc điều dưỡng không?

6. Chất lượng cuộc sống của BN sau điều trị như thế nào?

Phân mức quyền lợi tốt nhất của bệnh nhân là gì?

1. Mức 1: Chữa khỏi bệnh và trở lại cuộc sống bình thường

2. Mức 2: Tình trạng bệnh lý trong từng giai đoạn , trong cùng một thời điểm có thể khác nhau - ví dụ bị liệt nửa người phải thì phải điều trị liệt nửa người phải ở thời điểm đó

3. Mức 3: Hạn chế di chứng ở mức tối thiểu, không xảy ra thêm tai biến mới, không bị tử vong

Bảo mật thông tin có các đặc điểm nào?

1. NB có quyền được bảo mật mọi thông tin cá nhân và y khoa trong suốt quá trình chăm sóc kể cả khi bệnh nhân đã chết

2. Mã hoá thông tin

3. Chỉ chia sẻ thông tin trong nhóm nhân viên chăm sóc trực tiếp bệnh nhân

4. Tuân thủ nguyên tắc: “ Mở thông tin cần thiết ở mức tối thiểu”

Cung cấp đủ thông tin cho bệnh nhân

1. Cung cấp thông tin liên quan đến hoạt động chăm sóc cho bệnh nhân.

2. Cần đảm bảo nguồn thông tin chính xác và công bằng giữa các lựa chọn chăm sóc.

3. Những thông tin chăm sóc điều dưỡng mà NB muốn biết là:

   ▪ Tên thuốc và liều dùng, cách sử dụng thuốc

   ▪ Hôm nay cần làm những xét nghiệm gì? Bệnh nhân cần chuẩn bị những gì để đi làm xét nghiệm

   ▪ Ai sẽ đưa bệnh nhân đi làm xét nghiệm? Thời gian chờ đợi và đi lại mất bao lâu?

4. NB có quyền được nhận đầy đủ thông tin để lựa chọn phương pháp nào có lợi nhất, phù hợp nhất với hoàn cảnh của mình

Tôn trọng quyền tự quyết của bệnh nhân

1. NB có quyền đưa ra ý kiến tại bất kỳ thời điểm nào trong quá trình CS.

2. NB có quyền lựa chọn và quyết định bất kỳ một hoạt động nào liên quan đến SK của họ.

3. BS cần đảm bảo cung cấp thông tin đủ và chính xác cho bệnh nhân.

4. Trong trường hợp được bác sĩ uỷ quyền, điều dưỡng cần thực hịên tốt nhiệm vụ là giải thích cho bệnh nhân trong phạm vi chuyên môn của mình.

Các việc cần tìm kiếm sự đồng ý, sự lựa chọn của NB

1. Chẩn đoán (sơ bộ và xác định)

2. Các lựa chọn thăm khám, điều trị và chăm sóc. Ưu nhược điểm của từng lựa chọn

3. Các xét nghiệm/can thiệp cần thực hiện

4. Ai sẽ tiến hành điều trị, can thiệp, chăm sóc

5. Hậu quả/kết quả nếu chọn/không chọn trị liệu, can thiệp, chăm sóc

6. Tiên lượng gần và xa

7. Thời gian điều trị

8. Giá thành của một liệu pháp điều trị

Việc không cần tìm kiếm sự đồng ý, sự lựa chọn của NB

1. Cấp cứu cần nhanh chóng cứu sống bệnh nhân, tránh các tổn thương nghiêm trọng hoặc bệnh nhân đang hôn mê

2. Do tòa án, cảnh sát đề nghị

3. Vì lợi ích cộng đồng

4. Gia đình, con cháu bệnh nhân cần tìm hiểu thông tin về các bệnh di truyền trong dòng họ

Trung thực, không lừa dối

1. Không che dấu thông tin

2. Công bằng khi giiar thích cho bệnh nhân những lựa chọn thăm khám và điều trị

3. Giải thích sự cần thiết phải có sự đồng ý của bệnh nhân

4. Có đủ thời gian cho bệnh nhân suy nghĩ và phản hồi ý kiến trước và sau khi đồng ý

Tôn trọng quyền NB, quyền từ chối điều trị

NB có quyền từ chối điều trị và thay đổi lời đồng ý tại bất kì thời điểm nào của quá trình chăm sóc y khoa

2. Lòng nhân ái

1. Làm việc tốt

2. Có lòng vị tha

3. Mang lại hạnh phúc cho người khác

4. Vì một xã hội tốt đẹp, vì hạnh phúc của tất cả mọi người

5. Cần cung cấp mọi nguồn lực chuyên môn để chăm sóc cho bệnh nhân

Những điều cần cân nhắc về lòng nhân ái

1. Chỉ cung cấp những nguồn lực phù hợp với tinh trạng bệnh

2. Đảm bảo các nguồn lực này là lợi nhiều hơn hại

Nguyên lý lòng nhân ái luôn nhắc nhở

❖ Luôn đồng cảm với nỗi đau khổ của bệnh nhân

❖ Coi bệnh nhân như người thân của mình

❖ Cân nhắc mọi điều có lợi trước khi thực hiện bất kỳ một kế hoạch chăm sóc nào. Đảm bảo lợi ích nhiều hơn nguy cơ

❖ Hạn chế tối đa tác hại

❖ Luôn sẵn sàng giúp đỡ bệnh nhân trong mọi tình huống

❖ Cân nhắc về khả năng kinh tế của bệnh trước khi đề nghị một yêu cầu chăm sóc đặc biệt nào

3. Không làm việc có hại/không ác ý

1. Luôn tích cực cập nhật kiến thức và kỹ năng để đảm bảo chất lượng dịch vụ đang cung cấp

2. Phải biết được rõ ràng về lợi ích và nguy cơ gây tai biến trước khi cung cấp bất kỳ một thăm dò, trị liệu nào

3. Có đầy đủ thông tin về những tác hại và lợi ích có thể ảnh hưởng đến việc dự phòng CSSK

4. Cần thận trọng trước bất kỳ một y lệnh nào. Luôn sẵn sàng thực hịên theo dõi NB thích hợp để có thể phát hiện sớm bất kỳ một nguy cơ nào đối với họ, khi mà nguy cơ này lớn hơn lợi ích cho NB.

5. Cần khẩn trương thực hiện đúng chuyên môn nhằm ngăn chặn tai biến và báo cáo bác sĩ điều trị/bác sĩ trực để xử trí kịp thời.

Cần cân nhắc kĩ để có được

“Lòng nhân ái” cao nhất và gây tổn hại ít nhất cho NB

4. Công bằng

❖Công bằng trong phân chia các nguồn nguyên liệu hiếm: máu, huyết tương... Các loại máy thở, các nguồn thuốc hiếm, vaccine, thuốc kháng virus...

❖Công bằng trong Quyền con người.

❖Công bằng trong các khía cạnh có liên quan đến sự chấp nhận của luật pháp: tất cả mọi người đều bình đẳng trước pháp luật.

Công bằng

Không có nghĩa là mọi người đều phải được chăm sóc giống nhau

Công bằng trong chăm sóc sức khỏe:

1. Mọi người trong xã hội đều có quyền được chăm sóc sức khoẻ. Dù là người giàu hay người nghèo

2. Đều được hưởng dịch vụ CSSK khi cần thiết và theo nhu cầu của NB

3. Có khả năng trả phí DV cao ==> hưởng các dịch vụ theo đúng yêu cầu

4. Người nghèo ==> vẫn được CSSK đúng tiêu chuẩn và được sự hỗ trợ kinh phi của các hình thức BHYT, BHXH, các quỹ, tổ chức

5. Ưu tiên người già, trẻ nhỏ và người đang cần cấp cứu, tàn tật và phụ nữ có thai

Công bằng cũng có nghĩa là

Không được phân biệt đối xử, kì thì với bất kỳ người bệnh nào

Nguyên lý CB có thể bị vi phạm trong các trường hợp nào?

1. NB đông, trong khi cơ sở vật chất của bệnh viện có hạn, nên vài NB phải nằm chung một giường

2. NVYT làm việc trong môi trường quá tải khối lượng công việc và căng thẳng về tâm lý, mệt mỏi

3. Khi điều dưỡng thiếu sót về kiến thức y học nên không hiểu biết đầy đủ về quy trình chăm sóc để cung cấp thông tin cho NB