układ pokarmowy

błona śluzowa (śluzówka)

• nabłonek

• blaszka właściwa - (tk. łączna luźna) → zawiera naczynia krwionośne, limfatyczne i nerwy

• blaszka mięśniowa → tkanka mięśniowa gładka → może jej nie być

• gdzie: przewód pokarmowy, drogi oddechowe, drogi moczowe, drogi układu rozrodczego, spojówka oka

błona podśluzowa (podśluzówka)

tk. łączna zbita o utkaniu nieregularnym

błona mięśniowa (mięśniówka)

• warstwa okrężna

• warstwa podłużna

jaki nabłonek buduje przełyk

nabłonek wielowarstwowy płaski miejscami rogowaciejący

co zapobiega cofaniu się pokarmu w przełyku

napięta mięśniówka okrężna i zaciśnięte światło przełyku

jaka tk mięśniowa występuje w przełyku

• w górnej części przełyku tkanka mięśniowa poprzecznie prążkowana,

• w środkowej części przełyku obie tkanki mięśniowe

• w dolnej części przełyku jedynie mięśniówka gład

jakie mamy gruczoły przełyku

• w błonie śluzowej – w odcinku początkowym i końcowym – wydz. śluz

• w błonie podśluzowej – w całym przełyku – gruczoły właściwe przełyku – wydzielają śluz, nawilżają powierzchnię i ułatwiają przesuwanie pokarmu

• oba typy gruczołów wydzielają HCO3- - neutralizacja kwasów żołądkowych (refluks)

Budowa ściany przełyku:

1. nabłonek wielowar. płaski

2. blaszka właściwa

3. blaszka mięśniowa

4. błona podśluzowa z gruczołami właściwymi

5. warstwa okrężna

6. warstwa podłużna

7. przydanka

części żołądka

• wpust

• dno

• trzon

• jama odźwiernika

• część odźwiernika

• kanał odźwiernika

• dwunastnica

pH w żołądku

1,5-2

funkcje żołądka

• trawienie mechaniczne

• trawienie chemiczne

• magazynowanie pokarmu

• wchłanianie

• wydzielanie hormonów kontrolujących uczucie głodu i sytości

• wydzielanie enterohormonów

• wydzielanie czynnika wewnętrznego

• ochrona przed patogenami

enterohormony

• Gastryna,

• somatostatyna,

• histamina.

Grelina

produkowana w żołądku podczas głodu

czynnik wewnętrzny Castle’a

• jest niezbędny do wchłaniania witaminy B12 w jelicie cienkim

• wydzielany przez żołądek

Linia Z – linia zębata

granica między nabłonkiem przełyku a nabłonkiem żołądka we wpuście żołądka

trawienie mechaniczne w żołądku

• Żołądek miesza i rozdrabnia pokarm dzięki ruchom perystaltycznym, co ułatwia działanie enzymów trawiennych

trawienie chemiczne w żołądku

• Żołądek wydziela kwas solny i enzym pepsynę, które pomagają w rozkładzie białek oraz

• chronią organizm przed drobnoustrojami

magazynowanie pokarmu w żołądku

Żołądek działa jako rezerwuar dla jedzenia, kontrolując prędkość, z jaką pokarm przechodzi do jelita cienkiego

wchłanianie w żołądku

• z żołądka do krwi wchłaniane są małocząsteczkowe związki np.

• woda, sole mineralne, leki, etanol

ochrona przed patogenami w żołądku

Kwaśne środowisko żołądka niszczy wiele potencjalnie szkodliwych bakterii i wirusów obecnych w spożywanym pokarmie

nabłonek żołądka

jednowarstwowy walcowaty

Przełyk Barretta

• stan przedrakowy -

• wrastanie nabłonka żołądka (jednowar. walcowaty) do przełyku

Błona mięśniowa żołądka – 3 warstwy

• skośna

• okrężna

• podłużna

Mięśniówka okrężna żołądka tworzy 2 zwieracze

zwieracz wpustu i zwieracz odźwiernika

co pokrywa żołądek

błona surowicza

błona surowicza

• międzybłonek = n. jednowarstwowy płaski

• + cienka warstwa tk łącznej

czy są kosmki jelitowe w żołądku

nie

co robią fałdy błony śluzowej żołądka

dzielą powierzchnię wewnętrzną żołądka na pola żołądkowe

gdzie są gruczoły żołądkowe

w błonie śluzowej

jakie wyróżniamy gruczoły żołądka

• gruczoły wpustowe

• gruczoły właściwe

• gruczoły odźwiernikowe

gruczoły wpustowe

• poskręcane

• wydzielają głównie śluz

Gruczoły właściwe żołądka

• w trzonie i dnie żołądka

• wydzielają pepsynę, HCl, enterohormony

• gruczoły cewkowe, proste z głębokimi dołeczkami

Gruczoły odźwiernikowe

• bardzo głębokie dołeczki

• poskręcane i rozgałęzione gruczoły

• wydzielają śluz

Dołki żołądkowe

• zagłębienia w polach żołądkowych

• są to ujścia gruczołów żołądkowych

Odcinki gruczołu żołądkowego

• dołeczek - kom. n powierzchniowego

• cieśń - komórki macierzyste, okładzinowe

• szyjka - kom śluzowa szyjki, okładzinowe

• trzon - kom. główna, okładzinowa, dokrewna

• dno - kom macierzyste

Budowa ściany żołądka

• śluzówka

• podśluzókwa

• mięśniówka

• błona surowicza

jakie gruczoły zawiera śluzówka żołądka

• zawiera gruczoły żołądkowe proste,

• cewkowate

• rozgałęzione

Gruczoł żołądkowy

• kom okładzinowa

• komórka główna

• komórka dokrewna

nabłonek żołądka

nabłonkiem jednowarstwowym walcowatym

Komórki wydzielnicze żołądka

• Komórka śluzowa powierzchniowa

• komórka śluzowa szyjki

• komórka okładzinowa

• komórka główna

• komórka kubkowa

• komórka dokrewna

Komórka śluzowa powierzchniowa

nierozpuszczalny śluz powierzchniowy

Komórka śluzowa szyjki

kwaśny rozpuszczalny śluz

Komórka okładzinowa

(HCl, czynnik Castle’a)

Komórka główna

pepsynogen, lipaza

Komórka kubkowa śluzowa

śluz

Komórka dokrewna

enteroendokrynna

Komórki główne

• piramidowe komórki z mikrokosmkami,

• silnie rozwinięte RER i liczne rybosomy w strefie bazalnej,

• w strefie apikalnej zgromadzone pęcherzyki z zymogenem; syntetyzują i wydzielają enzymy proteolityczne :

• pepsynogen -> pepsyna, lipaza żołądkowa, proteazy

aktywacja pepsynogenu

W niskim pH pepsynogen ulega autokatalitycznej aktywacji przez odcięcie peptydu blokującego.

Pepsyna

• czynna postać pepsynogenu,

• endopeptydaza

• enzymu wydzielanego przez komórki główne żołądka.

• występuje w soku żołądkowym

co robi pepsyna

• rozkłada białka do łańcuchów polipeptydowych

• i rozkłada kwasy nukleinowe

lipazy kwaśne

• lipaza żołądkowa i ślinowa

co robią lipazy kwaśne

• trawią tłuszcze w niskim pH

• odczepiają jeden kwas tłuszczowy od trójglicerydu

podpuszczka

• inaczej rennina,

• chymozyna – enzym trawiący białka, endopeptydaza, wydzielany w żołądku osobników młodocianych.

Komórki okładzinowe co wydzielają

• wydzielanie kwasu solnego (transport jonów H+ i Cl- do światła żołądka)

• wydzielanie czynnika wewnętrznego (Castle’a) - wiąże i umożliwia wchłanianie witaminy B12

co to są komórki okładzinowe

• system tubularno-pęcherzykowy

• głębokie kanalikowe wpuklenia okalające 1 lub 2 pęcherzykowate jądra komórkowe,

• liczne mitochondria

co pobudza wbudowywanie pęcherzyków i rozwój kanalików, a tym samym wydzielanie.

Histamina, gastryna i acetylocholina

Nieaktywna komórka okładzinowa - w stanie spoczynkowym

błona komórkowa magazynowana w pęcherzykach

tworzenie kwasu solnego przez komórki okładzinowe

1. z krwi pobierają CO2 i H2O

2. woda i CO2 daje kwas węglowy, a ten jon H+ i HCO3- (przy udziale anhydrazy węglanowej)

3. jony H+ (protony) są pompowane przez pompę protonowa (antyporter H+/K+-ATP-aza) do światła gruczołu

4. jony HCO3- transportowane są do krwi a w zamian do komórki wędruje jon chlorku C

aktywacja wit B12

1. wiązana przez haptokorynę w ślinie i w takim stanie przechodzi przez żołądek do dwunastnicy.

2. W dwunastnicy haptokoryna jest trawiona, a witamina B12 wiąże się z czynnikiem Castle’a.

3. W tej formie witamina jest wchłaniana przez enterocyty jelita krętego.

4. W enterocytach kompleks dysocjuje, a witamina B12 łączy się z kolejna glikoproteiną

5. i jest tak transportowana do wątroby

inhibitory pompy protonowej (IPP)

• np. pantoprazol omeprazol

• nieodwracalnie wiążą się z pompą protonową i ja blokują.

• Ponowne tworzenie kwasu solnego jest możliwe po wytworzeniu nowego białka i wbudowaniu go do błony komórek okładzinowych

inhibitory receptora histaminowego H2

• np. ranitydyna.

• Komórki okładzinowe posiadają receptory histaminy H2.

• Histamina pobudza komórki okładzinowe do wydzielania HCl.

• Zablokowanie receptora H2 blokuje wydzielanie HCl

jak bakterie H. pylori są wstanie przeżyć w żołądku

• dzięki enzymowi ureazie, który rozkłada mocznik do amoniaku i dwutlenku węgla

• a amoniak neutralizuje kwaśne środowisko i upłynnia nierozpuszczalny śluz

• a sok żołądkowy niszczy nabłonek żołądka

Test ureazowy

szybki test, papierek nasączony mocznikiem. Przy obecności bakterii H. pylori (mają one ureazę) mocznik jest rozkładany do amoniaku i CO2, podnosi się pH co powoduje zmianę zabarwienia papierka.

Komórki dokrewne = enteroendokrynne w żołądku

• kom D

• kom E

• kom ECL

• kom G

kom G

wydzielają gastrynę pobudzającą wydzielanie HCl

kom ECL

wydzielają histaminę pobudzającą wydzielanie HCl

kom E

wydzielają grelinę (hormon głodu), która działa na podwzgórze pobudzając łaknienie

kom D

– wydzielają somatostatynę – hormon o właściwościach hamujących

co pobudza komórki ECL do wydzielania histaminy.

Gastryna

Acetylocholina i gastryna pobudza

komórki główne do wydzielania pepsynogenu

Acetylocholina pobudza

wydzielanie HCL i pepsynogenu

Gastryna i histamina pobudzają komórki

okładzinowe do wydzielania HCl

jelito cienkie

• dwunastnica

• jelito czcze

• jelito kręte

Funkcje jelita cienkiego

1. Końcowe trawienie pokarmu

2. Wchłanianie substancji pokarmowych, wody, elektrolitów, leków

3. Transport zawartości jelita, transport resztek pokarmowych – aktywność motoryczna

4. Funkcje immunologiczne

chymus

masa pokarmowa

gruczoły Brunnera

• w błonie podśluzowej dwunastnicy

• gruczoły śluzowe

• wydzielające śluz o zasadowym pH dzięki obecności jonów HCO3-.

• neutralizuje kwaśny chymus dostający się do dwunastnicy z żołądka,

Budowa ściany dwunastnicy

• nabłonek jednowarstwowy walcowaty

• kosmki jelitowe (szerokie, niekiedy rozgałęzione)

• gruczoły w błonie śluzowej

• gruczoły w błonie podśluzowej – gruczoły Brunnera

• dwie warstwy w błonie mięśniowej (okrężna i podłużna)

• błona surowicza lub przydanka (w zależności od miejsca

jakimi przewodami spływa żółć i sok trzustkowy do dwunastnicy

• sok trzustkowy (zasadowy) → przewodem Wirsunga i przewodem Santoriniego

• żółć (zasadowa) → przewodem żółciowym wspólnym

jakie enzymy produkuje trzustka

• amylaza trzustkowa → trawienie cukrów

• lipaza trzustkowa → trawienie tłuszczów

• proteazy:

  • trypsynę i chymotrypsynę → trawiące białka

  • elastazę → trawiącą włókna elastyczne

  • karboksypeptydazy → odcinające pojedyncze aminokwasy na końcu peptydów

    nukleazy: rybonukleaza i deoksyrybonukleaza – rozkładające RNA i DNA.

Komórki Panetha

• komórki odporności wrodzonej

• W Dnie krypty Lieberkühna

• wydzielają białka przeciwdrobnoustrojowe

• fagocytoza

• odpowiadają za utrzymanie odpowiedniego składu mikrobiomu jelit

• są położone na dnie krypt jelita cienkiego

• zawierają duże kwasochłonne ziarnistości wydzielnicze

co wydzielają kom panetha

• dyfensyny

• lizozym

• czynnik TNF

Komórki w tkance łącznej jelita:

• fibroblasty

• miofibroblasty

• telocyty

• trofocyty

• perycyty

• komórki układu odpornościowego

trofocyty

• komórki mezenchymalne wydzielające czynniki wzrostu regulujące czynności niszy komórek macierzystych w kryptach jelitowych

Telocyty

• mezenchymalne komórki tk łącznej

• mają długie liczne wypustki

Komórki macierzyste w kryptach Lieberkühna dzielą się i różnicują w kolejne typy komórek nabłonka jelitowego

• enterocyty – komórki absorpcyjne

• komórki kubkowe – śluzowe

• komórki Panetha – odpornościowe

• komórki enteroendokrynne = dokrewne

Enterocyty

• odpowiedzialne za wchłanianie poprzez aktywny transport

• glikokaliks z enzymami finalnej hydrolizy węglowodanów i białek

• mikrokosmki - ok. 3000 szt./komórkę;

• 20-60x zwiększają powierzchnię,

• enterocyty są odnawianie co 3-5 dni

• produkują: disacharydazy, peptydazy, nukleotydazy, nukleozydazy

Enterocyt – budowa komórki

• na powierzchni apikalnej liczne mikrokosmki i glikokaliks

• pod powierzchnią apikalną nagromadzenie filementów aktynowych i pośrednich oraz strefa połączeń międzykomórkowych

• w strefie apikalnej pęcherzyki pinocytotyczne, mitochondria i gładka siateczka śródplazmatyczna (SER)

• w strefie bazalnej fałdy i wypustki cytoplazmatyczne, przestrzeń międzykomórkowa – tu uwalnianie chylomikronów

Komórki enteroendokrynne (dokrewne, system DNES):

• wydzielają białka modulujące funkcje ukł. pok. (motoryka i wydzielanie)

• odwrócona polaryzacja - wydzielanie do substancji międzykomórkowej

GLUKAGON

• peptydowy hormon kataboliczny

• antagonista insuliny

• wykorzystywany przez wątrobę

co znajduje się w mikrokosmkach - enzym?

enterokinaza = enteropeptydaza → odcina peptyd blokujący z trypsynogenu tworząc aktywną trypsynę

jakie komórki wydzielają glukagon

• komórki alfa w wyspach trzustkowych

• i wykorzystywany jest przez wątrobę

Możliwości wchłaniania substancji w nabłonku jelita

• bierne

  • bierna dyfuzja

  • transport międzykomórkowy

• aktywne

  • przez białka nośnikowe

  • transcytozy → (w pęcherzykach przez komórkę, pobieranie: pinocytoza, endocytoza

co robi glukagon

• stymuluje wzrost stężenia glukozy we krwi (podczas głodu)

• wzmaga glukoneogenezę (wytworzenie glukozy z niecukrowych prekursorów, np. aminokwasów, glicerolu, mleczanu)

• wzmaga glikogenolizę (rozkład glikogenu do glukozy)

cukrzyca typu 1 i 2

• typu 1

  • jest niedobór insuliny → uszkodzenie kom B

• typu 2

  • insulina jest ale nie działa, organizm jest na nią oporny

działanie insuliny

• obniżenie poziomu glukozy we krwi, bo wpływa ona do kom

• zwiększenie magazynowania i wykorzystania glukozy w komórkach

• wzrost spalania cukru

• zwiększenie syntezy glikogenu w wątrobie i tłuszczów w tk tłuszczowej

• insulina łączy się z receptorem błonowym IR

• wbudowanie GLUT4 do błony komórkowej

główne narządy docelowe insuliny

• wątroba

• tkanka tłuszczowa

• mięśnie szkieletowe

insulina to hormon

anaboliczny

co powoduje wydzielenie insuliny

• glukoza wnika do komórek B przez GLUT2

• zwiększa się produkcja ATP

• otwarcie kanałów wapniowych

• wzrost stężenia Ca2+ w cytoplazmie

• wyrzut pęcherzyków z insuliną do ECM

• insulina dostaje się do krwi

etapy syntezy insuliny

• synteza w RER - preproinsulina

• usunięcie sekwencji sygnalizacyjnej

• proinsulina → zwijanie peptydu i wiązanie mostkami SS

• przejście przez AG → pakowanie do pęcherzyków wydzielniczych

• usunięcie części peptydu

• insulina gotowa do wydzielenia

4 rodzaje komórek tworzących wyspy trzustkowe

A - wydzielające glukagon

B - wydzielające insulinę

D - wydzielające somatostatynę

F - wydzielające polipeptyd trzustkowy

E - wydzielają grelinę