ME2

Loquet doet eens zot en geeft wat begrippen

Oosters schisma

Splitsing tussen de Oosterse (Orthodoxe) en Westerse (Katholieke) Kerken in 1054.

Patriarch

Leider van een belangrijke kerkprovincie in de Oosterse Orthodoxe Kerk.

Liturgie

Geheel van kerkelijke rituelen en gebeden in de eredienst.

Iconoclasme

Het verwerpen en vernietigen van religieuze beelden, met name in de Byzantijnse Kerk.

Filioque-doctrine

Leer dat de Heilige Geest voortkomt uit de Vader én de Zoon, een twistpunt tussen Oost en West.

Investituurstrijd

Conflict tussen paus en keizer over de benoeming van bisschoppen.

Investituur

Ritueel waarmee kerkelijke ambten zoals bisschopsbenoemingen werden verleend.

Hendrik IV

Duitse koning en keizer, prominent in de investituurstrijd.

Hendrik V

Zoon van Hendrik IV, beëindigde de investituurstrijd met het Concordaat van Worms.

Gregorius VII

Paus die de Gregoriaanse hervormingen initieerde en een centrale rol speelde in de investituurstrijd.

Gregoriaanse hervormingen

Hervormingen gericht op het verbeteren van de kerkelijke discipline en onafhankelijkheid.

Celibaat

Verplichte onthouding van huwelijk en seksualiteit voor priesters.

Simon

Het kopen en verkopen van kerkelijke ambten of spirituele gunsten.

Nicolaïsme

Het overtreden van de celibaatsregel door geestelijken.

Absenteïsme

Het niet uitvoeren van kerkelijke plichten door geestelijken.

Banvloek

Kerkelijke straf waarbij iemand uit de gemeenschap wordt gesloten.

Encycliek

Officiële brief van de paus gericht aan bisschoppen en gelovigen.

Rijksdag

Vergadering van de edelen en vertegenwoordigers in het Heilige Roomse Rijk.

Saksen

Belangrijke regio en stam in het Heilige Roomse Rijk.

Canossa

Hendrik IV vroeg hier paus Gregorius VII om vergiffenis, symbool voor kerkelijke macht.

Urbanus II

Paus die de Eerste Kruistocht (1095) uitriep.

Concordaat van Worms

Verdrag dat de investituurstrijd beëindigde door de scheiding van kerkelijke en wereldlijke macht.

Tweezwaardenleer

Theorie dat Christus twee zwaarden gaf: een geestelijk (kerk) en een wereldlijk (staat).

Gelasius I

Paus die de tweezwaardenleer formuleerde en pleitte voor kerkelijke suprematie.

Donatio Constantini

Een vervalst document waarin keizer Constantijn macht aan de paus zou hebben geschonken.

Theocratie

Staatsvorm waarin religieuze leiders ook wereldlijke macht uitoefenen.

Kruistocht

Militaire expedities vanuit Europa met als doel het Heilige Land te bevrijden.

Seltsjoeken

Turks volk dat in de 11e eeuw een rijk stichtte en Jeruzalem overnam.

Sultan

Islamitische heerser met zowel religieuze als wereldlijke macht.

Kalief

Opvolger van Mohammed, geestelijk en wereldlijk leider van de islamitische gemeenschap.

Abbasiden

Dynastie van kaliefen, centrum van een gouden eeuw van wetenschap en cultuur.

Bagdad

Hoofdstad van het Abbasidenrijk, centrum van cultuur en wetenschap.

Jeruzalem

Heilige stad, vaak het doel van kruistochten.

Reconquista

Herovering van het Iberisch Schiereiland op de islam door christelijke koninkrijken.

Aflaat

Vergeving van zonden in ruil voor boetedoening, vaak verbonden aan kruistochten.

Eerste kruistocht

Oproep van paus Urbanus II om Jeruzalem te bevrijden van de moslims.

Boerenkruistocht

Eerste ongeorganiseerde kruistocht door boeren en avonturiers, mislukte snel.

Bosporus

Zeestraat die Europa en Azië scheidt, oversteekplaats voor kruisvaarders.

Kruisvaardersstaten

Staten gesticht door kruisvaarders in het Heilige Land, zoals Edessa en Antiochië.

Edessa

Eerste kruisvaardersstaat, ingenomen tijdens de Eerste Kruistocht.

Antiochië

Belangrijke kruisvaardersstad en staat tijdens de Eerste Kruistocht.

Tripoli

Een van de vier grote kruisvaardersstaten.

Godfried van Bouillon

Leider tijdens de Eerste Kruistocht, werd regent van Jeruzalem.

Boudewijn I van Jeruzalem

Eerste koning van het koninkrijk Jeruzalem.

Orde van de Tempeliers

Militaire ridderorde die pelgrims beschermde en gebieden verdedigde.

Hospitaalridders

Orde die zieken verzorgde en het Heilige Land verdedigde.

Tweede Kruistocht

Georganiseerd na de val van Edessa, mislukte grotendeels.

Bernardus van Clairvaux

Oprichter van de Cisterciënzerorde, riep op tot de Tweede Kruistocht.

Lodewijk VII van Frankrijk

Franse koning, leidde de Tweede Kruistocht.

Koenraad III van Duitsland

Duitse keizer, deelnemer aan de Tweede Kruistocht.

Derde Kruistocht

Reactie op de inname van Jeruzalem door Saladin.

Vierde Kruistocht

Kruistocht gericht op het Heilige Land, maar resulteerde in de plundering van Constantinopel.

Innocentius III

Paus die de Vierde Kruistocht organiseerde en grote invloed had op kerkelijke en wereldlijke zaken.

Latijnse Keizerrijk

Staat opgericht door kruisvaarders na de val van Constantinopel tijdens de Vierde Kruistocht.

Boudewijn IX van Vlaanderen

Leider van de Vierde Kruistocht en eerste Latijnse keizer van Constantinopel.

Nicea

Byzantijnse stad waar het exil-regerende Byzantijnse Rijk werd gevestigd na de val van Constantinopel.

Albigenzen/Katharen

Dualistische religieuze beweging in Zuid-Frankrijk, beschuldigd van ketterij.

Waldenzen

Religieuze beweging geïnspireerd door armoede en eenvoud, gezien als ketters door de Kerk.

Languedoc

Regio in Zuid-Frankrijk waar de Katharen veel aanhangers hadden.

Transsubstantiatie(leer)

Katholieke doctrine dat brood en wijn tijdens de eucharistie veranderen in het lichaam en bloed van Christus.

Inquisitie

Kerkelijke rechtbank die ketters opspoorde, berechtte en bestrafte.

Cordoba

Stad in Spanje en centrum van het Islamitische kalifaat tijdens de middeleeuwen.

Fatimiden

Sjiitische dynastie die Noord-Afrika en Egypte bestuurde.

Mongolen

Nomadisch volk uit Centraal-Azië, verantwoordelijk voor veroveringen en de val van Bagdad.

Ajjoebiden

Dynastie gesticht door Saladin, die Egypte en Syrië beheerste.

Almoraviden

Religieuze hervormers die Spanje en Marokko verenigden.

Almohaden

Opvolgers van de Almoraviden, verloren terrein aan de christelijke koninkrijken.

Benedictijnerklooster

Kloosterorde gebaseerd op de regel van Benedictus, gericht op gebed en arbeid.

Regel van Augustinus

Kloosterregel gebaseerd op gemeenschappelijk leven en geestelijke armoede.

Kanunnik (regulier/seculier)

Reguliere kanunniken leven in kloosterlijke gemeenschappen; seculieren werken in de wereld.

Kapittel

Vergadering van geestelijken binnen een kerk of klooster.

Kartuizerorde

Strenge kloosterorde gericht op eenzaamheid en contemplatie.

Cisterciënzerorde

Kloosterorde gericht op armoede en eenvoud, hervorming van de Benedictijnen.

Premonstratenzerorde

Orde van reguliere kanunniken, gesticht door Norbertus van Xanten.

Duitse Orde

Militaire en religieuze orde opgericht om christelijke pelgrims te beschermen.

Tempeliersorde

Ridderorde die pelgrims beschermde en deelnam aan kruistochten.

Orde van Sint-Jan (Johannieterorde)

Ridderorde die ziekenzorg en verdediging van christelijke gebieden combineerde.

Franciscanen

Orde gesticht door Franciscus van Assisi, gericht op armoede en prediking.

Dominicanen

Orde gesticht door Dominicus Guzmán, gericht op prediking en bestrijding van ketterij.

Karmelieten

Orde met oorsprong op de berg Karmel, gericht op contemplatie en prediking.

Augustijner heremieten

Orde die leefde volgens de regel van Augustinus, gericht op studie en prediking.

Begijnen

Leekgemeenschappen van vrome vrouwen die een semi-religieus leven leidden.

Begarden

Mannelijke tegenhangers van begijnen, leefden ook in religieuze gemeenschappen.

Avignon

Stad waar de pausen in ballingschap verbleven tijdens de Babylonische ballingschap.

Babylonische ballingschap der pausen

Periode waarin de pauselijke zetel verhuisde naar Avignon.

Concilie van Pisa

Poging om het Westers Schisma op te lossen door een derde paus aan te stellen.

Concilie van Konstanz

Concilie dat het driepausprobleem oploste en Johannes Hus veroordeelde.

Conciliaire beweging

Beweging die pleitte voor concilies als hoogste autoriteit in de Kerk.

John Wycliff

Engelse theoloog die bijbelse hervormingen nastreefde.

Johannes Hus

Tsjechische hervormer geïnspireerd door Wycliff, veroordeeld op het Concilie van Konstanz.

Hussieten

Volgelingen van Johannes Hus, voerden een nationalistische en religieuze strijd in Bohemen.

Eerste Praagse Defenestratie

Protest tegen de koning waarbij ambtenaren uit een raam werden gegooid.

Moderne Devotie

Beweging gericht op persoonlijke vroomheid en innerlijke hervorming.

Hugo Capet

Koning van Frankrijk van 987 tot 996, oprichter van de Capetingische dynastie.

Capetingische dynastie

Dynastie die regeerde Frankrijk van 987 tot 1328.

Kroondomein

Gebied onder direct gezag van de Franse koning in de middeleeuwen.

Sacraal

Betrekking hebbend op alles wat heilig is, vaak in de context van koninklijke macht.

Lodewijk VII

Franse koning die het koninkrijk probeerde te versterken maar faalde in de Twee Kruistocht.

Eleonora van Aquitanië

Koningin van Frankrijk en Engeland, een van de machtigste vrouwen van de middeleeuwen.

Filips II Augustus

Koning die het Franse koninkrijk uitbreidde en de Engelse bezittingen veroverde.