toneeltermen ned

deus-ex-machina

een godheid die hen redt uit een benarde situatie

travestie

Toneelrol waarbij de speler een persoon van de andere sekse uitbeeldt.

regisseur

persoon die de repetities leidt

raisonneur

vriend of verwant van hoofdfiguur die dient als een spreekbuis van de auteur

droog repeteren

repetities waarbij men nog geen bewegingen maakt, alleen maar de tekst zegt

première

de eerste voorstelling van een nieuw stuk

scenograaf

de persoon die het decor en de kostuums ontwerpt

open doekje

applaus midden in een scène

antagonist

de tegenspeler die de hoofdrolspeler naar de crisis leidt

tournee

een voorstelling waarbij men in meerdere zalen gaat spelen

play in the play

een toneel dat wordt opgevoerd in het eigenlijke toneel

typecasting

de specialisatie van een acteur

tafelwerk

De eerste kennismaking met de nieuwe toneeltekst

protagonist

de hoofdrolspeler die de intrige ondergaat

grime

het schminken

dramaturg

de persoon die zich bezighoudt met de keuze en de bewerking van de stukken

figurant

iemand de een kleine rol vervult in het stuk

rekwisiteur

de persoon die verantwoordelijk is voor alle voorwerpen die in de voorstelling worden gebruikt

productieleider

De 'duivel-doet-al' van het toneel. Hij coördineert het hele gebeuren en zorgt dat alles goed draait

monoloog

Een stuk waarin maar één speler voorkomt.

afgaan

Het podium verlaten. Soms ook: als het stuk geen succes heeft.

machinist

hij zorgt voor de plaatsing van het decor

generale

de laatste repetitie

draaiboek

Een notitieboek met rechts de toneeltekst en links alle regieaanwijzingen, lichtstanden en geluidseffecten.

cast

naam voor het geheel van acteurs die in een stuk spelen

Het Toneelhuis

Het officiële gezelschap in Antwerpen.

schmieren

opzettelijk de voorstelling verstoren door je medespelers te doen lachen

auditie

Selectieprocedure waarbij men kandidaten test of ze geschikt zijn voor een rol.

doublure

eenzelfde acteur speelt twee of meer kleinere rollen

doublure

een stuntdubbel

mis-en-scène

het ineenzetten van een stuk

maquette

een miniatuuruitvoering in karton of hout op schaal van het podium met de decorstukken

souffleur

persoon die de woorden fluistert als de acteurs hun tekst vergeten

blank staan

Dit wordt gezegd van een speler die op het toneel zijn tekst niet meer weet.

claus

passage in het stuk die door een acteur achter elkaar gesproken wordt.

rekwisiet

voorwerp dat nodig is bij een toneelvoorstelling

royalty

auteursrechtelijke vergoeding die een schrijver krijgt telkens een stuk van hem wordt opgevoerd.

apotheose

indrukwekkend einde van een voorstelling

eenakter

Een toneelstuk in één bedrijf, ongeveer 15 tot 40 minuten lang.

componist

iemand die muziekstukken schrijft

scene

het kleinste onderdeel van een toneelstuk

choreograaf

Ontwerpt de dans en begeleidt acteurs voor bepaalde moeilijke bewegingen (bv. een vechtpartij).

bedrijf

deel van een toneelstuk opgebouwd uit een aantal scènes

climax

een hoogtepunt in een verhaal

recensent

iemand die beoordelingen schrijft

casting

het kiezen van acteurs voor een bepaalde rol

coté cour

De rechterkant van het podium van het publiek uit bekeken.

coté jardin

toneelterm voor links vanuit het publiek bekeken

toneelmeester

iemand die belast is met de zorg voor de decors en de verandering daarvan tijdens het spel

layouter

ontwerper van logo's, folders, ...

acteur

speelt toneel

scenario

de toneeltekst met regieaanwijzingen

auteur

de schrijver van een tekst

regieassistent

een assistent die een regisseur helpt

plot

de intrige of korte samenvatting van de belangrijkste gebeurtenissen in een verhaal

lichtontwerper

zorgt voor het licht in een toneelopvoering

coté jardin

linker kant van het podium vanuit het publiek bekeken

geluidstechnicus

verantwoordelijke voor het geluid in een toneelopvoering

pantomime

een toneelstuk met alleen gebaren en mimiek

machinisten

zij veranderen het decor tijdens een toneelopvoering

rekwisieten

voorwerpen die tijdens een toneelvoorstelling gebruikt worden

scène

het kleinste onderdeel van een toneelstuk afgebakend door een wisseling van acteurs of een andere locatie

coulissen

de delen van het speelvlak die voor het publiek niet zichtbaar zijn

grimeur

persoon die de spelers schminkt

Antagonist

de benaming voor de tegenspeler van het hoofdpersonage

repertoire

alle toneelteksten die een toneelgroep dat jaar zal spelen

generale repetitie

de laatste repetitie voor de première

decor

achtergrond van een toneelopvoering

producent

de geldschieter voor een toneelproductie

trek

de naam die men geeft aan het mechanisme waarmee de decorstukken op en neer worden bewogen

ook opvoeringsanalyse: mimiek

gezichtsuitdrukkingen , enkel gezicht

volgspot

Naar alle kanten beweegbare schijnwerper met hoge lichtintensiteit die een scherpomlijnde ronde lichtvlek geeft.

pan

horizontale beweging van een lichtbron

perch

metalen buis die in de toneeltoren hangt

lichtbrug

Smal platform boven het toneel of de zaal waaraan schijnwerpers bevestigd kunnen worden.

loge

een kamertje met zeteltjes en kussentjes met een afgeschermde kijk op het toneel, voor de hogere stand.

faden

een bepaalde lichtstand of een geluid langzaam laten afnemen

crossfade

lichtovergang waarbij oude "" geleidelijk wordt overgenomen door de nieuwe lichtstand

vestiaire

plaats waar men zijn jas veilig kan achterlaten

galerij

De goedkoopste plaatsen, vroeger voor het 'gewone volk' dat tevreden moest zijn met een eenvoudige stoel of zelfs een staanplaats helemaal bovenaan.

tilt

verticale beweging van de lichtbron

dimmen

De intensiteit van het licht langzaam terugnemen.

artiestenfoyer

De wachtkamer voor de acteurs waar zij hun beurt kunnen komen afwachten in rust en concentratie voor ze moeten opkomen.

brood, anker, kluit

Tegengewicht dat het mogelijk maakt om zware decorstukken van meer dan 200 kilo via een katrolmechanisme toch door één persoon zonder moeite te doen ophijsen

poot

Zwart gordijn dat de coulissen afsluit van de scène.

parterre, stalles

De zitplaatsen op het 'gelijkvloers', recht voor de scène. Hier bevinden zich de beste en duurste plaatsen.

foyer

de ruimte waar het publiek tijdens de pauze een drankje kan nuttigen

balkon

de plaatsen op een verdieping aan de zijkanten van de zaal

donkerslag

Lichteffect waarbij alle lichten plots worden gedoofd. Kan worden gebruikt om het einde van een bedrijf aan te geven.

opvoeringsanalyse:

fysionomie/ lichamelijkheid

gelaatstrekken, uiterlijk voorkomen

opvoeringsanalyse:

kostuum

keuze kleding bepaalt visie op personage en betekenis van het stuk

opvoeringsanalyse:

gestiek

heel het lichaam in beweging, om personage te karakteriseren, en gevoelens te laten blijken

opvoeringsanalyse:

nabijheid/proxemiek

lichaamstaal, houding van personage tegenover een relatie,

opvoeringsanalyse:

ruimtegestiek

beweging van een personage in de ruimte , rechts en links opkomen hebben betekenissen,

opvoeringsanalyse: