prawoznawstwo 1

Dyrektywa celowościowa

wypowiedź dyrektywalna, która głosi co należy czynić aby osiągnąć określony cel, nie wyznacza obowiązku, a jedynie służy wyrażeniu rady

Norma moralna

norma obowiązująca ze względu na jej uzasadnienie aksjologiczne w ocenach moralnych tzn. ocenach jakichś czynów jako dobrych lub złych

Norma obyczajowa

norma, która obowiązuje wyłącznie w sensie behawioralnym tzn. obowiązuje ponieważ w danym środowisku społecznym upowszechnił się nawyk postępowania w określony sposób w określonych sytuacjach, połaczony z przekonaniem w tych okolicznościach tak postępować należy

Zakres zastosowania normy postępowania

klasa takich możliwych przyszłych sytuacji, w których norma znajduje zastosowanie

Zakres normowania normy postępowania

klasa przyszłych zachowań adresata normy, które norma ta wyznacza mu do spełnienia

Założenie o normatywności tekstu prawnego

polega na przyznaniu, że tekst prawny stanowi nośnik prawa, a co za tym idzie zawierają się w nim normy postępowania, które można wydobyć w procesie wykładni

Prawodawca faktyczny

osoby uczestniczące w procesie przygotowywania i stanowienia aktów normatywnych oraz wywierający rzeczywisty wpływ na ukształtowanie treści tych aktów i nadanie im określonego kształtu redakcyjnego

Prawodawca formalny

podmiot wyposażony w kompetencje prawodawcze i dokonujący konwencjonalnego aktu stanowienia, choć sam nie prowadzi wszystkich prac przygotowawczych, bierze jednak na siebie odpowiedzialność polityczną i prawną za merytoryczną trafność ustanowionego aktu oraz jego legalność

Konstytucja

akt normatywny powszechnie obowiązujący o najwyższej mocy prawnej i szczególnym, a przy tym nieograniczonym treściowo zakresie regulacji, stanowiony i zmieniany w procedurze wymaganiej dla zmiany konstytucji

Ustawa konstytucyjna

akt normatywny powszechnie obowiązujący mający moc prawną równą konstytucji, normujący niektóre dziedziny spraw tradycyjnie należących do materii konstytucyjnej, stanowiony i zmieniany w procedurze wymaganej dla zmiany konstytucji

Ustawa organiczna

akt normatywny powszechnie obowiązujący o mocy wyższej od innych ustaw, ale niższej od konstytucji, wydawany w specjalnej procedurze i regulujący doniosłe dziedziny spraw

Ustawa

akt normatywny powszechnie obowiązujący uchwalany przez parlament w procedurze określonej przynajmniej w podstawowym zakresie w konstytucji, co do zasady zajmujący wśród aktów prawa krajowego miejsce bezpośrednio po konstytucji, mający w zasadzie nieograniczony przedmiotowo zakres normowania

Akt wykonawczy

akt normatywny wydany przez organ władzy wykonawczej na podstawie wyraźnego upoważnienia zawartego w ustawie/akcie o mocy ustawy w celu wykonania ustawy/aktu.

Rozporządzenie

akt normatywny powszechnie obowiązujący, wydawany przez organ wskazany w Konstytucji, na podstawie szczegółowego upoważnienia zawartego w ustawie/akcie o mocy ustawy i w celu wykonania aktu/ustawy

Ustawodawstwo delegowane

polega na stanowieniu aktów normatywnych o mocy ustawy, regulujących sprawy normowane zazwyczaj ustawą przez organy władzy wykonawczej przy szczególnym upoważnieniu konstytucyjnym

Vacatio legis

okres upływający między ogłoszeniem a wejściem w życie aktu normatywnego

Tetyczne uzasadnienie obowiązywania NP

następuje jeżeli taką normę ustanowił albo uznał ktoś komu należy dawać posłuch ze względu na jego szczególną pozycję w społeczeństwie tzn. normodawca cieszy się autorytetem w opinii adresatów, dysponuje mocą albo jest upoważniony do stanowienia norm dla innych

Aksjologiczne uzasadnienie obowiązywania NP

następuje jeżeli argumentem przemawiającym za jej realizowaniem jest to, że czyny nakazane przez tę normę do spełnienia lub ich skutki są dobre, a czyny zakazane złe

Obowiązywanie NP w sensie behawioralnym

następuje gdy jej adresaci zachowują się zgodnie z tą normą lub gdy jest dostatecznie prawdopodobne, że za niezrealizowanie tej normy adresatów spotka jakaś sankcja

Problem intertemporalny

powstaje w związku ze zmianą prawa i dotyczy w szczególności tego, czy do sytuacji, które powstały pod rządami dawnego prawa i trwają pod rządami prawa nowego, należy stosować dawne czy też nowe prawo

Definicja legalna

definicja zamieszczona w tekście prawnym i odnosząca się do występującego w tym tekście zwrotu

Zwrot nieostry

zwrot o niewyraźnej treści, co sprawia, że mimo zapoznania się z cechami danych obiektów nie o każdym da się bez wątpienia orzec, czy jest desygnatem tego zwrotu, a więc czy należy do jego zakresu

Klauzula generalna

zamieszczony w przepisie prawnym zwrot odsyłający do jakiegoś systemu ocen lub do jakiegoś systemu norm pozaprawnych, zazwyczaj mającego uzasadnienie aksjologiczne

Kondensacja norm prawnych

polega na tym, że dany przepis wysławia więcej niż jedną normę prawną lub elementy więcej niż jednej normy prawnej

Odesłanie prawne

zawarty w przepisie prawnym zwrot wskazujący na inny przepis tego samego bądź innego aktu normatywnego, albo na normy postępowania lub zasady o charakterze pozaprawnym

Rozczłonkowanie normy prawnej

polega na tym, ze elementy konieczne struktury normy prawnej (syntaktyczne) albo współwyznaczające treść normy (treściowe) wyrażone są w dwóch lub więcej przepisach prawnych

Wykładnia subiektywna

twierdzi że zadaniem wykładni jest odtworzenie intencji znaczeniowej tj. ustalenie jakie znaczenie nadawał interpretowanemu tekstowi prawnemu prawodawca

Wykładnia obiektywna

pogląd zgodnie z którym tekst prawny odrywa się od swego twórcy i ma znaczenie wyznaczone przez reguły języka, w którym jest sformułowany, niezaleznie od zamysłu jaki chciał wyrazić prawodawca

Wykładnia statyczna

twierdzenie, zgodnie z którym określony tekst prawny może mieć tylko jedno znaczenie

Wykładnia dynamiczna

tekst prawny może zmieniać swoje znaczenie w zależności od zmian następujących w języku oraz w pozajęzykowym kontekście wybranych przepisów

Wykładnia merytoryczna

rezultat wykładni dokonanej w zgodzie z jej regułami

Wykładnia formalna/legalna

wykładnia dokonywana i uzyskiwana przez upoważnione do tego podmioty, jej rezultaty mają charakter wiążący prawnie

Wykładnia autentyczna

wykładnia formalna dokonywana przez ten podmiot, który dane przepisy wydał

Wykładnia delegowana

wykładnia formalna dokonywana przez podmiot, któremu udzielono kompetencji do interpretowania przepisów prawnych, a który nie jest ich twórcą

Tekst jednolity

sporządzony przez upoważniony do tego organ i urzędowo ogłoszony tekst aktu normatywnego ze wszystkimi zmianami, które zostały wprowadzone do tego tekstu przez prawodawcę do momentu ogłoszenia tekstu jednolitego albo innego momentu wskazanego przez ten organ

Tekst ujednolicony

tekst w którym naniesiono zmiany danego aktu normatywnego, ale sporządzone przez podmioty, które nie są do tego upoważnione, a więc nie są tekstami autentycznymi i nie mają charakteru urzędowego

Wnioskowanie prawnicze

rozumowanie polegające na tym, że na podstawie uznania za obowiązującą określonej normy prawnej N1, którą prawodawca wysłowił w tekście prawnym, uznaje się za obowiązującą również inną normę N2, wyprowadzoną z N1 na podstawie reguł inferencyjnych przyjętych w danym systemie prawnym

Luka konstrukcyjna

luka prawna polegająca na tym, że normy danego systemu przewidują dokonywanie jakichś czynności konwencjonalnych, ale w systemie tym brak reguł wskazujących jak ważnie dokonać owych czynności, czy też reguły takie są nie dość precyzyjne

Luka prakseologiczna

luka prawna która polega na tym, że prawodawca kreuje instytucję ale w systemie brak jest odpowiednich norm, które zapewniają jej efektywność

Luka aksjologiczna

luka prawna polegająca na tym, że jakieś zachowanie nie jest przez normy danego systemu uregulowane, chociaż jednostka kierując się swoim systemem wartości uważa, że zachowanie to powinno być przez normy systemu nakazane lub zakazane

Instytucja prawa

zespół norm powiązanych ze sobą funkcjonalnie, a regulujących powstanie trwanie i ustanie jakiegoś typowego stosunku prawnego

Realizowanie normy prawnej

zachowanie polegające na tym, że adresat normy będąc w wyznaczonych przez nią okolicznościach postępuje w sposób nakazany przez tę normę albo powstrzymuje się od zachowań przez nią zakazanych

Przestrzeganie normy prawnej

zachowanie polegające na tym, że adresat normy będąc w wyznaczonych przez nią okolicznościach realizuje ją świadomie tzn. wie o jej obowiązywaniu i treści lub modyfikuje swoje postępowanie pod jej wpływem

Sankcja karna

jest to dolegliwość wyrządzana przez państwo temu, kto dopuszcza się przestępstwa, polegająca na pozbawieniu osoby odpowiedzialnej za popełnienie przestępstwa dóbr osobistych lub majątkowych albo umniejszeniu tych dóbr

Sankcja egzekucji

sankcja występująca gdy adresat normy indywidualnej nie spełnia dobrowolnie ciążącego nim obowiązku i upoważnione organy państwa doprowadzają do jego wykonania, czyniąc to w imieniu i na koszt zobowiązanego

Sankcja nieważności CP

sankcja prawna dotykająca czynności prawnej dokonywanej z naruszeniem reguł sensu tej czynności, polegająca na tym, że czynność ta nie zostaje dokonana

Sankcja unieważnienia CP

sankcja prawna dotykająca czynności prawnej, polegająca na zniesieniu w całości bądź w części skutków prawnych czynności prawnej dokonanej wprawdzie zgodnie z jej regułami sensu, ale z naruszeniem innych reguł jej dokonywania

Luz decyzyjny

zakres swobody podejmowania decyzji w procesie stosowania prawa przez podmiot

Organ państwa

osoba albo odpowiednio zorganizowany zespół osób podejmujący według obowiązującego prawa działania władcze uważane za działanie państwa

Podmiot prawa

osoba lub odpowiednio zorganizowana grupa osób, która w związku z obowiązującymi normami prawnymi może byc nosicielem różnego rodzaju praw i obowiązków