Historisch overzicht vd Wijsbegeerte - UGent 2024 - EDIT

Milesische natuurfilosofen

-> antieke filosofie (6e + 5e eeuw v.C.)

=> "natuur is veranderlijk, dus iets moet zelf onveranderlijk zijn om die verandering aan te sturen"

-> "archè"

Thales

-> Milesische natuurfilosoof

archè = water (onveranderlijk)

=> de veranderlijke relatie tss vast, vloeibaar en gas stuurt de werkelijkheid

Anaximander

-> Milesische natuurfilosoof

archè = to apeiron

-> onbegrensde/onbepaalde oerstof (zeer abstract)

=> verandering = eeuwige strijd tss tegengestelden

Anaximenes

-> Milesische natuurfilosoof

archè = lucht

=> verandering = afwisseling tss verdunning en verdichting van lucht

Pythagoras

-> Milesische natuurfilosoof

archè = wiskundige harmonie

=> alles wat te begrijpen valt is wiskundig

=> wiskundige harmonie = transcendent

Herakleitos

-> Milesische natuurfilosoof

archè = vuur

"panta rei" / "alles vloeit"

=> werkelijkheid is vluchtig/ongrijpbaar

-> "men kan nooit 2x in dezelfde rivier stappen'

(+ spanning tss tegengestelden houdt alles in beweging)

Parmenides

-> Milesische natuurfilosoof

"verandering is slechts zintuiglijke schijn"

-> "het zijnde is en het niet-zijnde is niet"

-> tijd bestaat niet

=> niets kan ontstaan, alles wat bestaat is eeuwig

Atomisten

= Presocraten/natuurfilosofen

-> Leukippos + Demokritos

=> "zijnde" = ondeelbare atomen

=> "niet-zijnde" = lege ruimte

=> 'verandering' = tijdelijke botsingen/samenklonteringen tss die atomen/zijnden (zielen, objecten, ....)

-> inspireert het latere materialisme

Sofisten

-> antieke filosofie (6e + 5e eeuw v.C.)

-> rondtrekkende privé-leraren

-> kennis + welsprekendheid voor Atheense debatcultuur

°relativisme; iedereen begrijpt een eigen, subjectieve waarheid

Gorgias & Protagoras

= Sofisten

-> scepticisme; geen 'absolute waarheid' => "de mens is de maat van alle dingen" ~ Protagoras

-> voor iedereen anders

Socrates

anti-sofist/anti-relativist

-> de 'ware concepten' van 'waarheid', 'schoonheid', 'moraal', ... bestaan MAAR zijn transcendent

=> zelfonderzoek om zo dicht mogelijk te komen bij die waarheden

=> zeer mens-gericht, minder natuurfilosofisch

-> ter dood veroordeeld voor het 'bedoezelen vd jeugd'

Plato

= leerling + voornaamste bron van Socrates

-> past mathematische harmonie toe in alle begrippen

-> kennis = de kennis van de volmaakte vormen

MAAR die volmaakte vormen bestaan alleen in transcendente Vormenwereld + verliezen hun volmaaktheid wanneer ze gematerialiseerd worden in onze werkelijkheid

-> vormen in de Vormenwereld = prototypes van alle begrippen

-> menselijke ziel komt uit vormenwereld, maar vergeet wanneer die in een lichaam wordt 'opgesloten'

=> lichaam < geest

=> leven = ahv 'onvolmaakte afspiegelingen' de volmaakte vormen herinneren

=> levenslange zoektocht

Plato's moraal & politieke filosofie

'beste leider is filosoof', die steeds op zoek is naar de 'ideale' staat

Popper: "= blauwdruk van totalitaire staat"/closed society

universalia

eigenschappen van particularia

-> kunnen dus in verschillende particularia verwezenlijkt worden; op verschillende plaatsen tegelijk zijn

particularia

afzonderlijke voorwerpen die op zichzelf bestaan

-> kunnen maar op één plaats tegelijk zijn

hylemorfisme

= Aristoteles' probleem van identiteit & verandering

-> materie = drager van eigenschappen en instantieert dus de 'Vormen'

MAAR materie op zichzelf (zonder universalia) = bruut

~> schip van Theseus

deductie

het maken van logische gevolgtrekkingen vanuit axioma's en premissen

"Als alle permissen waar zijn, dan MOET de conclusie waar zijn"

-> niets toegevoegd

inductie

denkstap of afleiding waarbij men, via ervaring, vanuit bijzondere gevallen tot generaliserende conclusies komt

MAAR is dus feilbaar, niet te bewijzen

abductie

hypothesevorming; op zoek naar alle mogelijke verklaringen voor een fenomeen en daaruit de meest waarschijnlijke afleiden

Aristoteles' wereldvisie

= theologisch

-> elk object bevat doelgerichtheid

=> stuwkracht naar de volmaaktheid

(zaadje bevat potentie van een boom)

Aristoteles filosofie in praktijk

= pragmatisch + gericht op ervaring

-> conservatief

(in tegenstelling tot Plato's revolutionaire)

Cynisme

= Hellenistische & Romeinse filosofie

-> eudaimonia bereiken door deugd ~ Antisthenes

-> kan alleen ahv 'behoefteloosheid' of autarheia ~ Diogenes

=> ascetisme; toegericht op (slechts) jezelf

Antisthenes

= "eerste" cynist

"eudaimonia"

Diogenes

= cynist

"autarheia"/behoefteloosheid

-> mastrurbeerde in openbaar, ton, ...

Stoa

werkelijkheid = vurige wind = pneuma

-> bestuurd door logos volgens pronoia (noodwendigheid)

=> mens kan er niets aan veranderen/beïnvloeden

=> heeft dus geen zin in te zitten over passies/tegenslagen

=> streef apatheia na

-> niet zo op zichzelf als cynisten; leef voor een ander zoals je voor jezelf zou leven

Seneca + Marcus Aurelius

= stoïcijnen

Epicurisme

-> wereld niet bestuurd door allesomvattende logos

=> wees niet bang voor dood, goden, lot, ...

=> bekom hedone (geluk/lust) ahv ataraxia

-> bevredig behoeften maar houd die gemakkelijk bevredigbaar