Społeczność lokalna i regionalna. WOS

Co to jest samorząd?

Samorząd to sposób zorganizowania społeczności, który umożliwia jednostkom podejmowanie decyzji dotyczących ich lokalnych spraw, wybierając przedstawicielstwa.

Wymień rodzaje samorządów i ich przykłady.

Samorząd terytorialny (mieszkańcy gminy, powiatu, województwa), samorząd specjalny (zawodowy, np. adwokacki; gospodarczy, np. rolników), inne samorządy (różne grupy, np. mieszkańcy osiedla, uczniowie szkoły).

Wymień rodzaje samorządów terytorialnych.

W Polsce wyróżnia się trzy podstawowe rodzaje samorządów terytorialnych: gminy, powiaty i województwa, które odpowiadają za różne aspekty zarządzania lokalnego.

Wymień cechy samorządu terytorialnego.

Cechy samorządu terytorialnego obejmują: Zasada samorządności (mieszkańcy mają prawo samodzielnie decydować o sprawach lokalnych), zasada bezwzględnej samodzielności (wybrane władze działają w imieniu mieszkańców samodzielnie i na własną odpowiedzialność), zasada pomocniczości (gmina dba o potrzeby lokalne mieszkańców), zasada decentralizacji (włądze sprawuje lokalna społeczność). Jeżeli nie wywiążą się ze swoich obowiązków, Prezes Rady Ministrów ma prawo je zawiesić i ustanowić zarząd komisaryczny. Ma też prawo unieważnić zarządzenia sprzeczne z prawem.

Wymień organy samorządu terytorialnego.

Samorząd gminny- organy stanowiące: rada gminy (miasta), przewodniczący; organy wykonawcze: wójt, burmistrz, prezydent miasta. Samorząd powiatowy- organy stanowiące: rada powiatu, przewodniczący; organy wykonawcze: zarząd powiatu, starosta. Samorząd województwa- organy stanowiące: sejmik województwa, przewodniczący; organy wykonawcze: zarząd województwa, marszałek województwa, wojewoda reprezentuje rząd.

Czym jest podział terytorialny w Polsce?

Od 1 stycznia 1999r. w Polsce obowiązuje trójstopniowy podział terytorialny. Są to województwa, powiaty i gminy. Województwa (16)- największa jednostka podziału terytorialnego; powiaty- w jej skład wchodzi kilka gmin, nie obejmują miast na prawach powiatu; gminy- wiejska: w jej skład wchodzą wsie, miejsko-wiejska- kilka wsi z miastem, w którym jest siedziba gminy, miejska- jej obszar to miasto z siedzibą gminy.

Ile lat trwa kadencja władz gminy?

5 lat.

Ile radnych zasiada w radzie?

W zależności od wielkości miasta rada składa się z 15 lub 45 radnych. Wyjątkiem jest Warszawa, w której jest 60 radnych.

Kogo powołuje organ wykonawczy?

Organ wykonawczy powołuje od 1 do 4 zastępców.

Wymień zadania organów stanowiących.

Ich zadania to: uchwalanie budżetu gminy i kontrolowanie wydatków, określanie zasad korzystania z obiektów gminnych (np. basen, muzeum), kontrolowanie działań władzy wykonawczej, podejmowanie uchwał, np. w sprawie podatków i opłat lokalnych, obradowanie w sesjach przynajmniej raz na kwartał.

Wymień zadania organów wykonawczych.

Ich zadania to: zarządzanie gminą i jej majątkiem, kierowanie urzędem miasta lub gminy, przygotowywanie uchwał oraz wprowadzanie ich w życie, realizacja budżetu gminy, reprezentowanie gminy, wykonuje obowiązki w urzędzie gminy lub miasta, wydaje zarządzenia.

Wyjaśnij system wyborów organów gminy.

Na radnych może głosować każda osoba powyżej 18 roku życia. Radni są wybierani w okręgach i mogą nimi zostać po ukończeniu 18 roku życia. Kandydować na organ wykonawczy można po ukończeniu 25 lat. Zwycięzcą wyborów zostaje kandydat, który otrzymał ponad połowę głosów. W innym wypadku jest druga tura.

Wyjaśnij czym jest referendum lokalne.

W wyniku referendum lokalnego organ wykonawczy lub stanowiący może zostać odwołany. Na wniosek 10% uprawnionych do głosowania mieszkańców odbywa się głosowanie. Aby odwołać organ potrzebne jest 60% osób biorących udział w głosowaniu, którzy uczestniczyli we wcześniejszych wyborach na ten organ.

Jakie są rodzaje zadań gminy?

Zadania własne (zaspokajające potrzeby mieszkańców np. wywóz śmieci, zaopatrzenie w wodę) i zadania zlecone (wykonywane w imieniu państwa np. przeprowadzanie wyborów, wydawanie dowodów osobistych). Muszą też realizować projekty z funduszy gminy, które uzyskują m.in. z podatków i opłat lokalnych lub pozyskując środki unijne.

Wymień dochody i wydatki gminne.

Dochody to podatki i opłaty lokalne (podatki od np. nieruchomości i opłaty od np. posiadania psów), pieniądze z budżetu państwa, majątek gminy (kary pieniężne, spadki, dochody otrzymywane przez jednostki budżetowe). Wydatki na ochronę środowiska (oczyszczanie ścieków, wywożenie śmieci), na cele społeczne (współfinansowanie szkół, opieka społeczna, finansowanie domów kultury), na zachowanie porządku i bezpieczeństwa (utrzymywanie służby publicznych, bezpieczeństwo sanitarne np. dobra jakość wody, ochrona przeciwpożarowa), na potrzeby techniczne (utrzymywanie dróg i mostów, budowa kanalizacji, organizacja transportu, zaopatrzenie w prąd).

Jaki wpływ na życie gminy mają obywatele?

Mieszkańcy mają prawo do głosowania w wyborach, brania udziału w referendum, składania pisemnych próśb lub żądań, udziału w sesjach rady. Jeżeli w gminie jest uchwalony budżet obywatelski to mogą również zgłaszać projekty (muszą pod nimi podpisać się min. 25 osoby), władze sprawdzają czy spełniają wymagania i przedstawiają je ludności, a potem można głosować na najlepsze projekty.

Jakie są zadania powiatu?

Są to m.in.: finansowanie szkolnictwa średniego, utrzymywanie dróg państwowych, ochrona środowiska, ochrona praw konsumenta, przeciwdziałanie bezrobociu, zwalczanie klęski żywiołowej, prowadzenie szpitali, zapewnianie porządku i bezpieczeństwa.

Ile radnych zasiada w radzie powiatu?

Od 15 do 29 z 5-letnią kadencją.

Wymień zadania organów powiatu.

Rada powiatu: podejmuje uchwały określające zasady funkcjonowania powiatu, wybiera zarząd powiatu i ma prawo go odwołać, kontroluje pracę zarządu powiatu i starostwa i innych konstytucji niżej. Zarząd powiatu: wykonuje uchwały podjęte przez radę, przygotowuje projekty uchwał, zatrudnia pracowników starostwa, wypełnia zadania polecone powiatowi przez administrację rządową.

Jakie są zadania samorządu wojewódzkiego?

Zadania zarządu to wprowadzanie w życie uchwał sejmiku, przygotowywanie oraz realizowanie budżetu województwa. Obowiązki te zarząd wykonuje w obecności urzędu marszałkowskiego. Do zadań samorządu wojewódzkiego należą: rozwijanie województwa, prowadzenie specjalistycznych szpitali, utrzymuje drogi i finansuje biblioteki, teatry itp.

Jak powinien zachowywać się obywatel w urzędzie?

Jeżeli obywatel nie może załatwić danej sprawy w internecie to przed pójściem do urzędu powinien ustalić: do jakiej instytucji chce się zwrócić, gdzie znajduje się jej siedziba, w jakich godzinach są przyjmowani petenci, jakie wymagania trzeba spełnić, aby załatwić daną sprawę, jakie dokumenty przygotować. Informacje te można znaleźć w Biuletynie Informacji Publicznej. Powinniśmy umówić się wcześniej na wizytę oraz trzeba wystosować odpowiednie pismo.

W jakich gminach powinniśmy załatwiać jakie sprawy?

W urzędzie miasta/gminy: dokument osobisty, mieszkania komunalne, zawarcie małżeństwa, zameldowanie. W starostwie powiatowym: wydawanie praw jazdy, rejestrowanie pojazdów, zgłaszanie skarg konsumenckich, wydawanie pozwoleń na budowę lub rozbiórkę budynku, rejestracja bezrobotnych/ W urzędzie marszałkowskim: przydzielanie środków unijnych, pozwolenie firmom na emisję zanieczyszczeń powietrza. W urzędzie wojewódzkim: wydawanie paszportów, załatwianie spraw w związku z obywatelstwem, wydawanie pozwoleń na zatrudnienie cudzoziemców.

Jak wygląda sytuacja załatwiania spraw obywatelskich w internecie?

Zazwyczaj w aplikacji gov.pl, gdzie zakłada się zaufany profil. Sprawy, które można zrobić na stronie to: złożenie wniosku o wydanie dowodu osobistego, zameldowanie na pobyt stały, zgłoszenie kupna lub sprzedaży samochodu. Ta strona przekierowywuje również na stronę empatia.mpips.gov.pl. Obecna jest też aplikacja mObywatel gdzie mamy: mDowód, mLegitymację, mPrawo jazdy, e-Receptę po połączeniu z Internetowym Kontem Pacjenta, możliwość zastrzeżenia PESELU.

Jak wygląda sytuacja między obywatelami a urzędnikami?

Urzędnicy nie mają prawa do korupcji (wykorzystywania stanowiska dla własnych korzyści), muszą zachować bezstronność, traktować obywateli jednakowo. W kontaktach z urzędnikiem obywatel ma prawo do: uzyskiwania informacji, udziału w postępowanie, które go dotyczy, terminowego załatwiania spraw, odwołania się od decyzji urzędu, składania skarg i wniosków dotyczących działalności urzędu.