Ekonomiks

oikonomia

• salitang griyego na binubuo ng salitang oikos at nomos

• root word of ekonomiks

• meaning pamamahala sa tahanan

oikos

tahanan

nomos

• pamamahala

• comes from the greek word nemein

scarcity

pagkalimitado ng mga pinagkukunang yaman

agham

sistematikong pag-aaral ng mga naobserbahang datos

natural science

likas na penomenon

social science

kilos at galaw ng mga tao

physiocrat

mga ekonomistang pranses

physiocracy

• ang yaman ng bansa ay nakabatay sa paglinang ng lupa o agrikulutura

• naging tanyag sa ika-18 siglo

piyudalismo

sistema ng pag-aari ng lupa

feudal lord/panginoong may lupa

ang tawag sa mayari ng lupa

vassal/basalyo

• alagad ng feudal lord

• magsaka ng lupain nito kapalit ng proteksiyon mula sa landlord at ani mula sa kaniyang lupa

francois quesnay

• tagapagsulong ng physiocracy

• isinulat ang tableau economique

tableau economique

• sinulat ni francois quesnay noong 1758

• binigyang-diin na ang sektor ng agrikultura ang siyang may pinakamalaking ambag sa ekonomiya ng pransiya

panahon ng kaliwanagan/age of enlightenment

• ika-17 hanggang ika-19 na siglo

• binigyan ng diin nito ang paggamit ng katwiran (reason)

classical economics

ang pamilihan o market ang kumukontrol sa ekonomiya at di ito kinakailangan ang interbensiyon ng pamahalaan

adam smith

• ama ng modernong classical economics

• invisible hand/laissez-faire (leave them alone)

invisible hand/laissez-faire

leave them alone

jean-baptiste say

• ang suplay ang lumilikha ng mga pangangailangan o demand

• ekonomistang pranses

david ricardo

teoryang comparative advantage

teoryang comparative advantage

dapat ibenta ang mga produkto o serbisyo na may malaking halaga sa tao

marxismo

• tunggalian ng dalawang pwersa

• mayaman at mahirap

• malakas at mahina

karl marx

• ama ng komunismo

• aleman

• sumulat ng das kapital at communist manifesto

friedrich engels

isinulat ang das kapital kasama si karl marx

das kapital (capital)

• ang produksiyon ay may ibat ibang uri

• antas sa lipunan ng mga tao

produksiyon

ang proseso ng paglikha ng mga produkto o serbisyo

john maynard keynes

• briton

• keynesian economics

• great depression

• nagpakilala ng macroeconomics

• upang maiwasan ang pagbagsak ng ekonomiya, kailangan mahikayat ang mga tao na gumasta dahil ang demand ang nagpapataas ng produksiyon sa ekonomiya at hindi ang suplay

marginal thinking

karagdagang pakinabang na makukuha sa produkto o serbisyo kesa sa gastos

2017 TRAIN law

• tax reform for acceleration and inclusion

• RA10963

• pinababa ang buwis ng mga mangagawa

• 250,000 = 10%

cielito f. habito

• admu

• 10 outstanding young men for economics

• director-general ng NEDA noong panahon ni pangulong fidel ramos

ekonomiks

considered a social science

siyentipikong pamamaraan

proseso na ginagamit sa ekonomiks upang obhektibong mapag-aralan ang isang suliranin

n. gregory mankiw

• harvard professor

• principles of microeconomics book

prinsipyo ng matalinong pagpapasiya

• trade-offs

• opportunity cost

• marginal thinking

• incentives

trade-offs

• bagay na pinili o sinakripisyo kapalit ng isang bagay

• top choice = mag-aral

• 2nd choice/best alternative = maglaro

marxismo

• tunggalian ng dalawang pwersa

• mayaman at mahirap

• malakas at mahina

merkantilismo

ang yaman ng bansa ay nakadepende sa dami ng ginto o pilak

tableau economique

• sinulat ni francois quesnay noong 1758

• binigyang-diin na ang sektor ng agrikultura ang siyang may pinakamalaking ambag sa ekonomiya ng pransiya

das kapital (capital)

• ang produksiyon ay may ibat ibang uri

• antas sa lipunan ng mga tao

prinsipyo ng matalinong pagpapasiya

• trade-offs

• opportunity cost

• marginal thinking

• incentives

pangangailangan

mga bagay na kailangan ng tao para mabuhay

kagustuhan

mga bagay na nais o gusto ng tao na maaaring magbigay ng saya sa kanila pero mabubuhay kahit wala

abraham maslow

• teorya ng motibasyon

• herakiya ng pangangailangan

teorya ng motibasyon

makakatungtong lamang ang isang tao sa susunod niyang pangangailangan (higher needs) kung nafulfill niya ang basic needs

herakiya ng pangangailangan

• self-actualization

• esteem needs

• social needs

• security needs

• physiological needs

physiological needs

• air, food, water, clothing, shelter

• pangunahing pangangailangan ng tao

security needs

• insurance, cctv, investments

• nakatuon sa pag-iwas ng tao sa kapahamakan at magkaroon ng matiwasay na pamumuhay.

social needs

• kaibigan, kasintahan, pamilya

• pangangailangan ng isang indibidwal na mararamdaman niyang siya ay bahagi ng isang pangkat (sense of belongingness)

esteem needs

• recognition, tiwala sa sarili, mataas na katayuan sa lipunan

• pangangailangan ng isang indibiwal na magkaroon ng dignidad o halaga bilang isang tao

self-actualization

ang punto kung saan ang isang indibidwal ay narating na ang kaniyang pinakamataas na potensiyal bilang isang tao

sosyo-ekonomikong salik

• salik sa pagpili bilang isang mamili

• binubuo ng sosyo-ekonomikong salik ang katayuang panlipunan ng isang indibidwal, ang kanyang kita, o kaya’y uri ng trabaho na mayroon siya

• habang lumalaki ang kita ng isang indibwal, mas malaki rin ang maari niyang gastahin para sa mga kagustuhan

mga dapat isaalang-alang sa pagpili bilang isang mamimili

1. kailangan ko ba ito?

2. kayo ko bang bilhin ito?

3. kapaki-pakinabang ba ito?

likas na yaman

• bagay o hilaw na materyales na nagmumula sa kalikasan na makakatulong sa pagbuo ng produkto

• hal: palay,tuna,tanso,petrolyo

pinagkukunang yaman

1. likas na yaman

2. yamang tao

3. yamang kapital

renewable resources

• hindi nauubos, kaya napapalitan

• hal: tubig, halaman, hayop

nonrenewable resources

• limitado at mabilis maubos kaya hindi agad napapalitan

• hal: fossil fuels tulad ng petrolyo, yamang mineral gaya ng ginto at pilak

alienable at disposable land

• lupang pwedeng gamitin para sa iba’t ibang layunin

• lupang maaring ipagbili, ipamahagi, ipamana

types of alienable and disposable land

• lupang pang-agrikultura

• lupang pangkomersiyo

• lupang residensiyal

• lupang pang-industriya

lupang agrikulutura

• lupang pwedeng gawing taniman

• pinanggagalingan ng mga produkto tulad ng palay, mais, tabako

lupang pangkomersiyo

lupang pwedeng tayuan ng mga estruktura tulad ng pamilihan

lupang residensyal

lupang maaring gawing townhouse o subdibisyon

lupang pang-industriya

lupang maaaring gawin pang mamanipaktura ng produkto

NCR

pinakamalaking bahagdan ng alienable at disposable land sa bansa

CAR

pinakamaliit na bahagdan ng alienable at disposable land sa bansa

soil degradation

pagbaba ng kalidad ng lupa

yamang gubat

• habitat o tahanan ng iba’t ibang uri ng halaman (flora) gaya ng rafflesia at waling-waling, gayundin ng iba’t ibang uri ng hayop (fauna) tulad ng tamaraw at philippine eagle-owl.

• pinagmumulan ng mga uri ng kahoy tulad ng mahogany, yakal, akasya

rafflesia

• corpse flower

• biggest flower in the world

• smells like rotting flesh hence the name corpse flower

waling-waling

• species of orchid

• queen of the philippine flowers

deforestation

tahasan sa kagubatan dulot ng komersiyal at ilegal na pagputol ng mga puno

BFAR

bureau of fisheries and aquatic resources

inland resources

anyong tubig na nakapaloob sa kapuluan

coral triangle

ang pilipinas ay bahagi ng coral triangle kasi isa ito sa mga may pinakamayamang dibersidad ng isda, bangkota (coral reef), at iba pang lamandagat

biodiversity hotspot

• karamihan sa endemikong species ay nawawala

• hal: ang pilipinas

yamang mineral

• hal: tanso, ginto, nikel

• itinuring ang pilipinas bilang isa sa pinakamalaking pinagmumulan ng tanso, ginto, at nikel sa buong mundo

• karamihan ng mga masaganang mineral ay matatagpuan sa CARAGA region

organic agriculture act of 2010

layunin ng batas na ito na palaganapin ang paggamit ng organikong paraan ng pagsasaka

INREMP

• integrated natural resources and environmental management project

• naglalayong tugunan ang hindi wastong pamamahala sa mga kanlungang-tubig (watershed) ng apat na pangunahing saluhang-ilog (river basin) ng bansa

yamang tao

ang yamang tao ay itinuturing bilang pinakamahalagang yaman ng bansa dahil nakadepende rito ang pagkakaroon ng potensiyal na umunlad

world population review

ika-13 ang pilipinas sa may pinakamalaking populasyon sa buong daigdig

population growth rate

• tumutukoy sa bahagdan ng paglaki ng populasyon

• 1.72% ang growth ng bansa sa pagitan ng 2010-2015

demograpiya

pag-aaral ng katangian ng populasyon batay sa edad at kasarian

15-64 years old

• nabibilang sa lakas paggawa ng bansa o labor force

• working age

0-14, 65 years old and above

dependency ratio o ang bilang ng populasyon na nakaasa sa labor force

labor force percentages

• 94% - employed

• 5.3% - unemployed

• 14.8% - underemployed

underemployed

• trabaho na hindi tugma sa course na tinapos

• job mismatched

suliraning kinahaharap ng mga manggagawa

• patuloy na “endo“ (end of contract) o kontraktwalisasyon

• mga batang manggagawa (child laborer)

  • psa noong 2011, 2.1 milyon child laborers sa bansa

• paglabag sa mga karapatan bilang manggagawa

  • hal: gender discrimination, not allowing unions

• pagmamaltrato sa mga manggawa

  • hal: physical, sexual, mental abuse

• hindi tugma na kakayanan at pagsasanay sa trabaho

bilateral labor agreement (BLA)

kasunduan sa pagitan ng bansang tumatanggap (host country) ng migratoryong manggagawa at ng bansang pinanggalingan (source country) ng manggagawa

host country

bansang tumatanggap ng manggawa

source country

bansang nagpapadala ng manggagawa

mga bansa kung saan may nilagdaang bla ang pilipinas

1. canada

2. qatar

3. united arab emirates (uae)

kakapusan

• scarcity in english

• pagkalimitado ng pinagkukunang yaman

• di-kasaptan ng mga produkto at serbisyo upang matugunan ang walang katapusang pangangailangan at kagustuhan ng tao

economic goods

produkto o serbisyo na may pakinabang at halaga sa isang lipunan, gayon nga lang ito ay nakakaranas ng pagkaubos

free goods

• produkto o serbisyo na kinakitaan ng kasaganahan

• hindi ito madaling maubos at hindi nakakaranas ng kakapusan

2 uri ng economic goods

• materyal na economic goods - produktong tulad ng damit, sapatos, at kompyuter

• hindi materyal na economic goods - kaalaman, serbisyo, at impormasyon

palatandaan ng kakapusan

• pagkakaroon ng trade-off

• patuloy na pagtaas ng presyo ng mga bilhin

• pagkaubos ng mga pinagkukunang yaman

kakulangan

sitwasyon kung saan nahihigitan ng pangangailangan ang dami ng produkto o serbisyo sa isang tiyak na panahon

production possibility frontier (PPF)

• isa sa mga paraan upang lubusang maunawaan ang kakapusan

• ito ay isang grapikong paglalarawan sa iba’t ibang kombinasyon ng mga produkto at serbisyo na maaaring likhain ng isang ekonomiya

mga suliraning dulot ng kakapusan

• paglala ng kahirapan

• tunggalian para sa mga pinagkukunang yaman

• kawalan ng mga produkto o serbisyo sa pamilihan

mga pamamaraan upang malabanan ang kakapusan

• ipagpatuloy ang konserbasyon ng mga pinagkukunang yaman

• gamitin ang teknolohiya

• bumuo ng matalinong pagpapasiya

alokasyon

• solusyon sa problema ng kakapusan

• pamamahagi o distribusyon ng limitadong pinagkukunang yaman upang matugunan ang mga di-limitadong pangangailangan at kagustuhan sng isang ekonomiya

tatlong mahalagang tanong upang masuri ang alokasyon

1. ano ang produkto o serbisyong lilikhain?

2. paano lilikhain ang mga produkto o serbisyo?

3. para kanino ang produkto o serbisyong lilikhain?