PRAWO

Prawo

zespół norm określających postępowanie ludzi,reguluje stosunki społeczne

Norma

Reguła,wzorzec postępowania dzielony na abstrakcyjną i generalną

Lex retro nie agit

(prawo nie działa wstecz) - zakaz retroaktywności prawa.

Vacatio legis

specjalny okres od oświadczenia o prawie do wejścia w życie Ustawa wchodzi 14 dni po wyświetleniu.

Praworządność

idea związania państwa prawem i zasada przestrzegania prawa przez organy państwowe ma wymiar formalny i materialny

akt prawny

roztrzygnięcie władzy publicznej dzielą się na normatywne i indywidualne

przepis prawny

nośnik treści prawnych (dzielimy na nakazujące,zakazujące oraz uprawniające)

ius cogens

**Przepisy bezwzględnie obowiązujące imperatywne**

**ius dispositivum**

**Przepisy względnie obowiązujące dyspoztywne**

lex generalis

Przepisy Ogólne

**lex specialis**

Przepisy Szczególne

**Norma Prawna**

elementarna cząstka prawa

Budowa normy prawnej

hipoteza-dyspozycja-sankcja

Stosunek prawny

jeden z rodzajów stosunków społecznych,regulowany normami prawa

Rodzaje stosunków prawnych

* stosunki cywilno -prawne,
* stosunki administracyjno-prawne
* stosunki prawno-karne

**stosunki cywilno -prawne**

* równoprawność(rownorzędne strony)
* dobrowolnośćnawiązania,swoboda kształtowania przemdiotu,uprawnień i obowiązków
* rodzaj sankcji (nieważność egzekucja

**stosunki administracyjno-prawne**

*   nierównorzędność stron
* organ włądzy publicznej ma pozycje nadrzędną
* dobrowolność czesto wykluczona
* uprawnienia określone przepisami bezwzględnie obowiązującymi
* egzekucja i sankcje karne

**Stosunki prawno-karne**

* postawa nawiązania: popełnienie czunu zabronionego przez ustawę karną
* nierównoprawnośc stron
* przepisy bezwględnie obowiązujące i sankcje karne

Zdarzenia prawne

prowadzą do powstawania skutków prawnych

działania

działanie człowieka,**zależne od woli ludzkie**

**Zdarzenia sensu stricto**

dzieją się **niezależnie od woli ludzkie**j: np. osiągnięcie pełnoletnośći, opad gradu, który niszczy nasz samochów=prawo do odszkodowania (skutek)

Działania dzielimy na:

czyny (podejmowane przez człowieka,które nie są podejmowane w celu wywołania skutków prawnych) oraz akty(podejmowane w celu spowodowania skutków prawnych)

Źródła Prawa w III RP

III Rozdział konstytucji RP(Konstytucja,ustawy,rat.ustawy międzynarodow,rozporządzenia,akty prawa miejscowego)

Rozporządzenie

wydawane przez organy wskazene w konstyycji,na podstawie szcególowego upoważnienia

**Akty Prawa wewnętrznego**

* Posługuja się nimi organy administracji wobec podmiotów niższego rzędu
* Niepotrzebne jest każdorazowe upoważnienie w ustawie,tylko ogólne klauzule kompetencyjne
* **wejście do życia bez ogłoszenia**

Promulgacja i organy promulgacyjne

* Dziennik Ustaw
* Dziennik Urzędowy Rzeczypospolitej Polskiej “Monitor Poski”
* Wojewódzkie Dzienniki Urzędowe

Promulgacja

ogłoszenie każego aktu normatywnego

lex retro non agit

prawo nie działa wstecz

**vacatio legis**

okres 14 dni od uchwalenia ustawy do jej wejścia w życie

nullum crimen sine lege

nie ma przestępstwa bez ustawy

obowiązywanie prawa w przestrzeni

granice pańśtwa,strefe powietrzna,stożek ziemi pod i nad państem,wody,placówki dyplomatyczne

Derogacja

uchylenie/wygaśnięcie normy prawnej z możliwością jej zastąpienia

nieposłuszeństwo obywatelskie

działanie łamiące przepisy prawa mające na celu manifestowanie niezadowolenia.

Etapy stosowania prawa

1. Ustalenie stanu faktycznego (np. martwy człowiek na ulicy)
2. Kwalifikacja prawna
3. Wykładnia
4. Subsumcja
5. Wydanie decyzji

Subsumcja

podciągnięcie stanu faktycznego pod normę prawną (konkretna ofiara-konkretny sprawca)

Domniemanie prawne

wynika z normy prawnej nakazującej przyjmowanie określonych faktów za stwierdzone

Wykładnia prawna

jeden z elementów procesu stosowania prawa,interpretacja przepisów,dokonują jej organy władzy publicznej

Wykładnia autentyczna

dokonywana przez organ który dany akt ustanowił

Wykładnia legalna

prowadzona przez organ upoważniony do dokonywania wszelkiej rodzaju wykładni (W POLSCE NI MA!)

Wykładnia operatywna

dokonywana jest w procesie stosowania prawa, przez organ stosujący prawo

**Wykładnia doktrynalna**

dokonywana jest przez przedstawicieli nauk prawniczych, naukowców, zawarta w opiniach, artykułach czy komentarzach prawa. **Nie ma ona mocy wiążącej**.

**Wykładnia systemowa**

polega na ustaleniu znaczenia interpretowanej normy​

w kontekście całego systemu prawa.​

**Wykładnia funkcjonalna**

polega na ustaleniu znaczenia interpretowanej normy prawnej przez uwzględnienie całego kontekstu funkcjonalnego w państwie, jak ustrój ekonomiczny, społeczny, polityczny.

System prawny

ogół wszystkich norm prawnych obowiązujących w danym państwie. Dzielimy na prawo powszechnie obowiązujące i wewnętrznie obowiązujące

Prawo publiczne

zakłada nadrzędność podmiotów publicznych, które mogą narzucać swoją wolę obywatelowi (kształtować treść stosunku prawnego = zakres uprawnień i obowiązków obywatela).​ np.prawo administracyjne

Prawo prywatne

Charakteryzuje się ono równouprawnieniem stron stosunków prawnych. Nie ma też możliwości stosowania siły fizycznej lub żadnych innych form przymusu.​ np.prawo cywilne

Prawo materialne

normy, które ustanawiają merytoryczne obowiązki i prawa dla członków społeczeństwa: regulują zachowanie się ludzi i różnych instytucji w państwie np. kodeks cywilny

Prawo formalne

normy, które odnoszą się do stosowania prawa materialnego, czyli dochodzenia praw i egzekwowania obowiązków wyznaczonych przez prawo materialne. np.kodeks postępowania cywilnego

prawa międzynarodowe **publiczne**

reguluje ono stosunki pomiędzy państwami (suwerennymi), jak również pomiędzy państwami a organizacjami międzynarodowymi.Jego źródłem są umowy międzynarodowe i zwyczaje międzynarodowe.

prawa międzynarodowe **prywatne**

dotyczy stosunków roównorzędnych pomiędzy obywatelami innych pańśtw.

gałęzie prawa

1. prawo państwowe – konstytucyjne​
2. prawo cywilne​
3. prawo karne​
4. prawo administracyjne

Prawo konstytucyjne

zespół norm prawnych regulujących ustrój polityczny pańśtwa oraz ustrój społeczno gospodarczy pańśtwa.

\

Zasady konstytucyjne

* suwerenności narodu,​
* demokratycznego państwa prawa,​
* urzeczywistniania „demokracji mieszanej”​
* podziału i równowagi władzy w państwie,

Naród

wszyscy obywatele pańśtwa

zasada konstytucjonalizmu

wszystkie najważniejsze roztrzgnięcia dotyczące ustroju uregulowane są w konstytucji

Prawo administracyjne

* jedna z podstawowych gałęzi prawa w Polsce. ​
* prawo publiczne​
* podstawa normatywna działania administracji publicznej w Polsce​
* reguluje stosunki władcze pomiędzy organami administracji publicznej oraz pomiędzy tymi organami a obywatelem. ​

stosunki administracyjne

jednym z podmiotów tych stosunków jest organ administracji, który z mocy prawa ma uprawnienia **władcze** w stosunku do drugiego podmiotu.​

prawo administracyjne **ustrojowe**

normuje strukturę oraz zasady funkcjonowania administracji publicznej​

prawo administracyjne **materialne**

reguluje prawa i obowiązki organów administracji publicznej i obywateli​

prawo administracyjne **formalne**

określa postępowanie administracyjne (proces wydawania decyzji administracyjnych)​

struktura organów administracji publicznej

* administacja rządowa
* administracja samorządowa

Administracja zespolona

podlega wojewodzie (Komendant wojewódzki,Saul Goodman,Wojewódzki Kurator Oświaty)

Administracja niezespolona

nie podlega wojewodzie np.Straż graniczna

Trójpodział władzy

* Władza ustawodawcza (sejm i senat)
* wykonawcza (Prezydent i rada ministrów)
* sądownicza (sądy i trybunały)

decentralizacja

**ograniczenie** zakresu władzy aparatu państwowego na rzecz samorządu terytorialnego

Samorząd gminy

organ stanowiący-Rada gminy

organ wykonawczy-wójt/burmistrz/prezydent

urząd- urząd gminy

Samorząd powiatu

organ stanowiący-Rada powiatu​

organ wykonawczy-Zarząd powiatu ze **starostą** jako przewodniczącym​

urząd-Starostwo powiatowe​

Samorząd województwa

organ stanowiący-Sejmik województwa ​

**Organ wykonawczy-** Zarząd województwa z **marszałkiem województwa** jako przewodniczącym ​

**Urząd-**Urząd marszałkowski 

Prawo administracyjne materialne

normy zawarte w przepisach prawa administracyjnego powszechnie obowiązującego, które określają **treść praw i obowiązków ich adresatów (organy adm.publicznej,obywateli)**

Prawo materialne

bardzo obszerny, kluczowy dział prawa administracyjnego, **nieskodyfikowany.**​

Prawo formalne

zespół norm prawnych regulujących postępowanie przed organami administracji publicznej. ​

Prawo administracyjne formalne

porządkowany cykl czynności procesowych, dokonywanych przez organ administracji publicznej, zmierzających do załatwienia sprawy **indywidualnej w drodze decyzji administracyjnej**​

**Decyzja administracyjna**

jednostronne, władcze rozstrzygnięcie organu władzy publicznej o prawach i obowiązkach konkretnej osoby w indywidualnej sprawie. ​

**Postępowanie administracyjne**

Jest **dwuinstancyjne**,dd decyzji wydanej w I instancji służy odwołanie tylko do jednej instancji. ​

Prawo karne materialne

normuje __czyny__ będące **przestępstwami,** zasady odpowiedzialności za te czyny oraz __środki prawne__ stosowane wobec ich __sprawców__

Prawo karne procesowe

normuje postępowanie w sprawach o czyny zabronione przez prawo karne materialne

Prawo karne wykonawcze

zespół przepisów prawnych normujących wykonywanie kar,środków karnych oraz innych rozstrzygnięć wydawanych w sprawach karnych

Zasady prawa karnego

* Zasada odpowiedzialności karnej za czyn (a nie np. za odruch bezwarunkowy)​
* Zasada winy​
* Zasada odpowiedzialności indywidualnej i osobistej
* Zasada humanitaryzmu

zasada *nullum crimen sine lege*

nie ma przestępstwa jeżeli nie ma takiego zapisu w ustawie

zasada *nullum crimen sine lege scripta*

akty prawa karnego zawsze muszą być w formie pisanej

zasada *nullum crimen sine lege certa*

zwana zasadą przejrzystości- zapisy prawa karnego powinny być zawsze zrozumiałe dla odbiorcy.​

Obowiązywanie prawa karnego w czasie

Jeżeli w czasie orzekania obowiązuje ustawa inna niż w czasie popełnienia przestępstwa, stosuje się ustawę nową, jednakże należy stosować ustawę obowiązującą poprzednio, jeżeli jest względniejsza dla sprawcy

Odpowiedzialność karna ​

17 lat-popełnienie czynu zabronionego

15 lat-cięzkie przestępstwa

Przestępstwo

czyn zawiniony będący społeczenie niebezpieczny oraz bezprawny

elementy przestępstwa

1) Podmiot (sprawca)

2) Przedmiot (przeciwko komu)

3) Strona przedmiotwa (miejsce,użyte narzędzie)

4) Strona podmiotowa (okoliczności,psychika sprawcy)

Zbrodnia

Czyn zabroniony **zagrożony karą pozbawienia wolności na czas nie krótszy od lat 3 albo karą surowszą**.

Występek

Czyn zabroniony zagrożony **grzywną** powyżej 30 stawek dziennych albo powyżej 5000 złotych, **karą ograniczenia wolności** przekraczającą miesiąc albo **karą pozbawienia wolności** przekraczającą miesiąc​

Wina

określony psychicznie stosunek sprawcy do popełnionego czynu (wina umyślna, wina nieumyślna)​

Prawo cywilne

gałąź prawa obejmująca zespół norm prawnych regulujących stosunki między podmiotami **prawa prywatnego**​.Reguluje stosuki majątkowe i niektóre stosunki osobiste

Norma prawa cywilnego

reguluje stosunki między autonomicznymi podmiotami,relacje równorzędnych podmiotów POWSTAJA DOBROWOLNIE

Kodeks cywilny

* **Część ogólna** – regulująca zagadnienia wspólne dla całego prawa cywilnego;​
*  **prawo rzeczowe** – odnoszące się przede wszystkim do rzeczy;​
* **prawo zobowiązań** – zawierające normy prawa majątkowego o charakterze względnym;​
* **prawo spadkowe** – zawierające normy prawa dotyczące przejścia praw majątkowych po zmarłym na inne podmioty prawa;​

ustawa z 23.04.1964

Zasady prawa cywilnego

*  Zasada równości podmiotów​
*  Zasada autonomii woli stron​
*  Zasada swobody umów​
*  Zasada jednakowej ochrony prawnej​
*  Zasada odpowiedzialności za szkodę​
*  Zasada ochrony sądowej praw cywilnych​
*  Zasada ochrony własności

Osoba fizyczna

Człowiek rozpoczyna swój byt w **chwili urodzenia** (odłączenia od ciała matki) a kończy go w **chwili śmierci (+uznania za zmarłego)**

* Przez zawarcie małżeństwa małoletni uzyskuje pełnoletność.​
* Nie traci jej w razie unieważnienia małżeństwa​

Zdolność prawna

zdolność do występowania w charakterze **podmiotu w stosunkach cywilno-prawnych** ​

Zdolność do czynności prawnych osoby fizycznej

zdolność do nabywania praw i zaciągania zobowiązań za pomocą czynności prawnych. Pełna od 18 lat,ograniczona 13-18,brak poniżej 13 lat.

Ubezwłasnowolnieni całkowite​

możliwe jeżeli osoba powyżej 13 lat wskutek choroby psychicznej,niedorozwoju,narkomanii czy pijaństwa nie jest w stanie kierować własnym postępowaniem

Ograniczona zdolność do czynności prawnych

jeżeli osoba pełnoletnia w wyniku niedorozwoju,choroby psychicznej lub pijaństwa potrzebuje pomocy w prowadzeniu własnych spraw.Ustala się dla niej kuratelę.

Uznanie za zmarłego

Tylko wtedy gdy to osoba zaginiona (nie wiadomo czy żyje) ​


1. Podstawowa zasada: upłynęło 10 lat od końca roku kalendarzowego, w którym jeszcze żył​
2. Gdy w chwili uznania za zmarłego zaginiony ukończył 70 lat – wystarczy 5 lat.​
3. Ale nie przed końcem roku kalendarzowego, w którym zaginiony ukończyłby 23 lata​

Osoba prawna

wyodrębniona jednostka organizacyjna, która zgodnie z przepisami prawa może występować jako samodzielny podmiot prawa – **staje się osobą prawną w chwili wpisania** __**do właściwego rejestru**__ **np. NBP,Fundacje czy Uczelnie**

​

Prawo spadkowe 

reguluje skutki prawne śmierci osoby fizycznej ​