PAL-Nibalvos + SP Lopez

Federico B. Sebastian at Paz N. Nicasio

“Sabihin mo sa akin ang panitikan ng isang bayan at sasabihin ko sa iyo ang uri ng mga tao ng bayang ito.” Sino-sino ang naghayag nito?

Bienvenido Lumbera

Ayon sa kaniya, “ang alin mang paksain, kahit ang pinakapersonal, ay hango sa pakikipagugnayan ng manlilikha sa mundo. Kaya ito ang dahilan kung bakit naisasaad nang walang pasubali na ang “dating” ng akdang Pilipino ay espesipiko sa ating lipunan, at ang estetikang nagtatakda ng mga pamantayan ay laging nakaugat sa konteksto ng lipunang Pilipino.”

manunulat

Ayon kay Nibalvos, sino ang laging sa kaniya nakamarka ang kultura at kasaysayan ng isang partikular na lipunan at panahon?

panitikan

Ang salitang ito ay nagmula sa salitang TITIK na may unlaping PANG at hulaping AN.

litera

Anong salitang Latin nakabatay ang literatura o literature, na ang ibig sabihin ay letra o titik?

Jose Villa Panganiban

Sino ang naghimay ng kahulugan ng panitikan?

Honorio Azarias

Ayon sa kaniya, ang panitikan ay pagpapahayag ng damdamin ng tao ukol sa lipunan, pamahalaan, kapaligiran, kapwa at Dakilang Lumikha

Maria Ramos

Sino ang nagsabing ang panitikan ay kasaysayan ng kaluluwa ng mga mamamayan sapagkat dito masasalamin ang mga layunin, damdamin, panaginip, pag-asa, hinaing at guniguni ng mga tao na nasusulat o binabanggit sa maganda, makahulugan,matalinghaga at masining na mga pahayag?

Atienza, Ramos, Salazar at Nazal (1984)

Ayon sa kanila, ang panitikan ay yaong walang kamatayan, yaong nagpapahayag ng damdamin ng tabilang ganti niya sa reaksyon sa kanilang pang-araw-araw na pagsusumikap upang mabuhay at lumigaya sa kanilang kapaligiran, gayundin sa kanilangpagsusumikap na makita ang Maykapal

Jose Arrogante

Sino ang nagsabing ang panitikan ay isang talaan ng buhay ang panitikan kung saan nagsisiwalat ang isang tao ng mga bagay na kaugnay ng napupuna niyang kulay ng buhay at buhay sa kanyang daigdig na kinabibilangan. Ginagawa ito ng isang tao sa pamamagitan ng malikhaing pamamaraan?

Panganiban (1954:1)

Ayon sa kaniya, ang panitikan ay pagsasalaysay ng buhay, pamumuhay, lipunan, pamahalaan, pananampalataya, at mga karanasang kaugnay ng iba’t ibang uri ng damdamintulad ng pag-ibig, kaligayahan, kalungkutan, pag-asa pagkapoot, paghihiganti,pagkasuklam, sindak at pangamba.

Santiago (1993)

Sino ang nagsabing ang panitikan daw ay ang tawag natin sa lahat ng uri ng pahayag nakasulat man ito, binibigkas o kahit ipinahihiwatig lang ng aksiyon ngunit may takdang anyo o porma katulad n ng tula, maikling kuwento , dula, nobela, at sanaysay?

Terry Eagleton

Sino ang gumamit ng metapora ni John M. Ellis upang ilahad ang kaniyang punto na kung ang damo, para sa isang magsasaka o hardinero ay katawagan sa kahit anong halaman na kailangang tanggalin sa taniman, marahil ang panitikan ay may kabaliktarang gampanin?

Pagpapahalaga ng Tao o Value Judgement

Kung gayon tulad ng “damo,” “functional” ang katawagang panitikan. Tinutukoy nito kung ano ang “saysay/gampanin” nito sa atin at sa esensiya, tinutukoy nito kung ano ang gagawin natin dito.

Panitikan

Ito ay isang malinaw na salamin, larawan, repleksiyon o representasiyon ng buhay, karanasan, lipunan at kasaysayan.

Lipunan

Ito ang ay nagsisilbing tanghalan ng mga kaugalian, halagahan, at mithiing binuhay ng mga taong naharap sa mga sigalot na dulot ng mga pangyayari at ng mga suliraning sa pana-panahon ay dinaranas ng isang lipunan.

Malaman ang sariling kultura ng mga Pilipino, pati ang kanilang kasaysayan, at makilala rin ang mga luwalhati ng kanilang lahi tulad ng mga bayani

Unang dahilan kung bakit mahalagang pag-aralan ang panitikan ayon kina Perez-Semorlan et al.

Mapag-aralan at makilala ng mga mamamayan ang kanilang sarili at maunawaan din nila ang katangian ng pagkatao ng iba pang mga Pilipino

Pangalawang dahilan kung bakit mahalagang pag-aralan ang panitikan ayon kina Perez-Semorlan et al.

Makilala ang kahusayan at kagalingang pampanitikan upang lalo itong mapaganda, mapaunlad, mapadalisay, at mapayabong

Pangatlong dahilan kung bakit mahalagang pag-aralan ang panitikan ayon kina Perez-Semorlan et al.

Makita at mabatid ang malaking kahalagahan at papel na ginagampanan ng wikang Filipino bilang midyum at behikulo sa pagpapahayag at pagsasalarawan ng saloobin.

Pang-apat na dahilan kung bakit mahalagang pag-aralan ang panitikan ayon kina Perez-Semorlan et al.

Boxer Codex

Isinasaad sa dokumentong ito na nagsusulat lang ang mga Pilipino sa tuwing magpapadala ng liham o mensahe.

Propesor Charles R. Boxer

Ang Boxer Codex ay nakuha lamang sa isang subastahan sa Lord Ilchester’s library, Holland House noong 1947 ninong propesor?

Libangan at Inaawit o binibigkas

Ang mga nangibabaw na genre na pabigkas na anyo ng panitikan noong unang panahon.

datu, timawa, at oripon o alipin

tatlong uring panlipunan ng mga katutubo

Datu

Katawagang ginamit para sa uring panlipunan at sa politikal na katungkulan ng isang tao. Ito ay katungkulang namamana at kailangang pakaingatan upang mapanatili ang dangal ng isang angkan. Isa itong katungkulang pinanghahawakan upang pamunuan ang isang hukbo ng mga mandirigma.

Timawa

Hindi lamang sila alalay o alabay kundi katuwang din ng datu sa pakikipagdigma. Sila rin ang tumitikim muna ng alak upang malaman kung may lason ito bago inumin ng datu.

Timawa

Sa mga Tagalog, sila ang nagsisilbi sa pamamagitan ng pagsasaka at pangingisda.

Maharlika

Sa mga Tagalog, sila ang namamahala sa mga serbisyong militar na pandagat. Mayroon din silang tungkuling magbayad ng tributo

“pagiging malaya”

Binibigyang-kahulugan ang salitang timawa sa ilang diksiyonaryo bilang salitang tumutukoy sa ano?

Pangangayaw

Ito rin ay headhunting sa Ingles. It means raiding into an unallied territory.

William Henry Scott

Ayon sa kaniya, ginagawa ang pangangayaw: 1)to secure resources; 2)to avenge a personal affront or family honor; 3)to fulfill mourning reqs to which the life of the enemies must be sacrificed

Oripon

Ang pinakamababang uring panlipunan. ng mga taong nabibilang sa estadong ito ay hindi maaaring makapag-asawa ng mga datu at may tungkuling pagsilbihan ang kanilang panginoon (datu) at ang katuwang nito (timawa)

Saguiguiles (Aliping Sagigilid)

Sila ang mga aliping naglilingkod sa loob ng bahay o tahanan. May iba namang may sariling bahay at pumupunta na lamang sa bahay sa pana-panahon upang tumulong sa pagsasaka at pagsama sa paglalayag.

Namamahayes (Aliping Namamahay)

Tumutulong sa paggawa ng tirahan ng kaniyang datu at naglilingkod bilang katulong tuwing mayroon itong bisita at sa tuwing kinakailangan ang kaniyang serbisyo. Sila ay hindi alipin kundi isang karaniwang tao, may asawa o pamilya, may sariling lupa at tirahan, ariarian, at pati na ginto. Kabilang sa kaniyang paglilingkod sa datu ang pagbibigay ng pinagkasunduang hatian ng ani ng lupaing sinasaka.

Lakanbaco (Lakan-bakod)

Tagalog, Diyos ng mga prutas sa daigdig.

Lakanpati (Lakan-Pati)

Diyos ng mga Tagalog. Ito ang kanilang pinag-aalayan ng sakripisyo para sa pagkain at mga salita. Hinihilingan ng tubig para sa kanilang mga palayan, at pangingisda para sa masaganang huli.

Batata

Tawag sa ibong kulay dilaw na kanilang sinasamba

Bathala

Sinasamba ng mga Tagalog, ibong kulay asul

Buwan

Sa unang pagsulpot ng bagong ______, sinasamba nila ito at humihingi sila ng mga kaloob tulad ng ginto at masaganang ani ng palay. Humihiling din sila rito ng mapapangasawa, mahabang buhay, at mabuting kalusugan.

nono (buwaya)

Ang terminong ito ay angangahulugang kanilang ‘ninuno.’ Nag-aalay sila rito ng dasal upang hingin ang pagpanaog nito patungo sa kailaliman nang hindi ito makapanakot at makapanakit sa kanila, sa halip ay hamakin nito ang kanilang mga kaaway o kalaban.

Babaylan

-Katuwang ng datu sa pagpapabuti ng ekonomiya.

-Siya ang tagapagtakda kung kailan dapat sinimulan ang paghahawan sa kagubatan at pagsunog upang mapagtaniman na ito.

-Mahusay sa astronomiya.

-Sinasangguni ang tamang panahon sa pagtatanim sa pamamagitan ng pagbasa sa mga bituin sa kalangitan.

Ayog (Ayoguin)

Tawag sa lalaking babaylan ng mga Catalona-Tagalog

Panitikang Elite

Kulturang Nasyonal. Nagmula sa Propaganda bilang resulta ng pagkakatatag ng “nacion” o “nation” sa pamumuno ng _________.

Panitikang Masa

Kalinangang-bayan. Kinalabasan ng proseso ng pagkakabuo ng mga pamayanang Pilipino sa Isang Bayang Pilipino.

Panitikang Elite at Panitikang Masa

Dambuhalang Pagkakahating Pampanitikan. Ano ang tawag sa dalawang panitikang ito?

Panitikang Elite

Mga akdang nasusulat sa Ingles o Espanyol, nailimbag sa malaking palimbagan, panitikang pasulat, pambansang literatura, kilalang awtor (Nick Joaquin, Jose Garcia Villa, N.V.M. Gonzales)

Panitikang Masa

Mga akdang nasusulat sa Tagalog o bernakular, nailathala sa popular na magasin o dyaryo, panitikang pabigkas, rehiyonal na panitikan, panitikang minana sa sinaunang Pilipino, mga manunulat ng rehiyonal na akda (Amado V. Hernandez, Jose Corazon De Jesus, Lope K. Santos, Liwayway Arceo, Inigo Ed Regalado, Fanny Garcia, Edgar Samar, Bob Ong, Ferdinand Jarin, Ricky Lee, Jerry Gracio)

Siday

Akdang mula sa Samarnon, Leytehon

Sugilanon

Akdang mula sa Sebwano

Pambansang Panitikan

Ang pagkakahabi-habi ng mga kaisipan mula sa akda o panitikan sa iba’t ibang rehiyon ay bubuo sa ating __________________ na siyang paghuhugutan ng ating pagkakakilanlan

Pantayong Pananaw

Pagpapasibol ng ating orihinalidad bilang mga Pilipino

1. Bumuo ng kurikulum na magpapakilala sa mga rehiyonal na akda

2. Gamitin natin sa ating pagtuturo ng panitikan ang mga akdang minana natin sa ating mga ninuno

3. Paunlarin pa ang pananaliksik at pagsusuri sa sariling panitikan

4. Pagsasalin sa mga akdang pampanitikan sa wikang nauunawaan ng lahat ng mga Pilipino

Mga dapat gawin upang baguhin ang panitikang mayroon tayo

Dr. Zeus Salazar

Gumawa ng Pantayong Pananaw na nagsabing, “Tayo” “Ganito Tayo” Ito Tayo”

Salvador P. Lopez

“Ama ng Proletaryong Kilusan,” miyembro ng Philippine Writers’ League, binsansagang liberal imperialist at Americanized bootlicker, ginawaran ng Commonwealth Literary Awards, sumulat ng sanaysay na Literary and Society

-Nagsusulat sa wikang Ingles at nag-aral sa pampublikong paaralan na pinamamahalaan ng mga Amerikano

Edward W. Said

Ayon sa kaniya, may tatlong puntos ang dapat isaalang-alang kapag pinag-aaralan ang sekular na kritiko: ang kanilang background, ang makasaysayang kapaligiran kung saan sila sumulat, at ang nilalaman ng kanilang teksto.

Ang panitikan ay KOMUNIKASYON/KOMUNIKATIBO at DISKURSIBO

Ang dalawang axiom ng panitikan ayon kay SP Lopez