Chemie cooked

celorganellen

De onderdelen in een cel

osmose

O.V. (Osmotische Waarde / Waterpotentiaal)

Granulair Endoplasmatisch Reticulum

GER (Ruw ER, met ribosomen)

chloroplast

Bladgroenkorrel

nucleolus

Kernlichaampje

desoxyribonucleïnezuur

DNA (erfelijk materiaal)

aangeboren

Hazenlip (ontstaat tijdens embryonale ontwikkeling)

erfelijk

Bloedgroep (bepaald door genen van ouders)

500.000x vs 2000x

Vergroting elektronenmicroscoop vs lichtmicroscoop

zwart-wit vs kleur

Beeld elektronenmicroscoop vs lichtmicroscoop

dood vs levend mogelijk

Preparaat elektronenmicroscoop vs lichtmicroscoop

plantaardige cel

Heeft celwand, chloroplasten, grote vacuole

celwand

Geeft stevigheid en bescherming aan plantaardige cel

turgor

Waterdruk in vacuole voor stevigheid plantencel

eukaryoot

Cel met membraanomhulde organellen (bv. kern)

celkern (nucleus)

Bevat DNA, controleert celactiviteiten

chloroplast

Voert fotosynthese uit in plantencellen

mitochondrion

Produceert ATP via celademhaling

cytoskelet

Geeft vorm en transporteert stoffen in de cel

celmembraan (plasmalemma)

Begrenst de cel, regelt transport

ribosomen

Synthetiseren eiwitten

centriolen

Vormen spoelfiguur bij celdeling

microfilamenten (actine)

Onderdeel cytoskelet voor beweging en vorm

microtubuli

Onderdeel cytoskelet voor transport en celdeling

intermediaire filamenten

Onderdeel cytoskelet voor mechanische steun

monosachariden

Enkelvoudige suikers (bv. glucose)

lipase

Enzym dat lipiden afbreekt

harding

Proces waarbij vloeibare vetten vast worden

peptidebinding

Binding tussen 2 aminozuren

essentiële aminozuren

Niet door lichaam aangemaakt, via voeding

glycosidische binding

Binding tussen bouwsteentjes van een suiker

verlagen van activeringsenergie

Rol enzymen: reactie versnellen

juist

Eiwitten: energiebron, bouwstof, enzym, immuunsysteem

melksuiker is lactose, niet maltose

Verbetering: Maltose is moutsuiker (2x glucose)

onverzadigde vetten zijn plantaardig

Verbetering: Verzadigde vetten zijn vaak dierlijk

lipiden in vetweefsel, niet lever

Verbetering: Energie uit vetweefsel, lever glycogeen

becel proactive bevat plantensterolen

Verlaagt cholesterol, beter voor bloedvaten

sleutel-slot-principe

Enzym-substraat specifieke passing

koorts denatureert enzymen

Hitte verandert eiwitstructuur, reacties stoppen

sacharose

Disacharide van glucose + fructose

verzadigd lipide

Geen dubbele bindingen tussen C-atomen

algemene aminozuur

H2N-CHR-COOH (aminogroep, R-zijgroep, carboxyl)

foto-autotroof

Organisme dat energie uit licht haalt (bv. plant)

consument

Heterotroof organisme dat andere organismen eet

alcoholische gisting

Anaeroob proces: glucose → ethanol + CO2

chloroplast

Structuur voor fotosynthese in plantencellen

aerobe celademhaling

C6H12O6 + 6O2 → 6CO2 + 6H2O + ATP

glycolyse

Eerste stap ademhaling, in cytosol, glucose → pyrodruivenzuur

citroenzuurcyclus

Tweede stap, in mitochondrionmatrix, produceert NADH/FADH2

oxidatieve fosforylering

Laatste stap, in binnenmembraan mitochondrion, meeste ATP

CO2

Uitgeademd via longen

H2O

Gebruikt in lichaam of uitgeplast

ATP

Energie voor cellulaire processen

melkzuurgisting

Anaeroob proces bij inspanning: glucose → melkzuur

melkzuur veroorzaakt spierpijn

Gevolg van anaerobe ademhaling

rusten en zuurstof opnemen

Voorkomt/verhelpt melkzuuropbouw

diep ademhalen

Verhoogt zuurstoftoevoer

rekken en bewegen

Bevordert doorbloeding

hydratatie

Water helpt afvoer afvalstoffen

polymer

Grote molecuul uit herhalende monomeereenheden

biobased plastics

Gemaakt uit hernieuwbare grondstoffen (bv. maïs)

polycondensatie

Polymerisatie waarbij kleine moleculen (bv. H2O) vrijkomen

recyclage kunststoffen

Sorteren, reinigen, versnipperen, om smelten, nieuwe producten

thermoplasten

Kunnen opnieuw gesmolten worden (recycleerbaar)

thermoharders

Kunnen niet opnieuw gesmolten worden (niet recyclebaar)

verzadigde verbindingen

Alleen enkelvoudige C-C bindingen (max. waterstof)

onverzadigde verbindingen

Minimaal één dubbele/drievoudige C-C binding

4 bindingen

Elk C-atoom in verzadigde verbinding

minder dan 4 bindingen

C-atoom in onverzadigde verbinding door dubbele binding

wat nummer is 1

Golgi-Appartaat chemische

wat is nummer 2

mitochodrie energie centrale van de cel

Wat is nummer 3

celkern/nucleus leidt erfelijk materiaal

Bewijs waarom de cel plantaardig is of dierlijk

• Dierlijk, want

• geen vacuale

• geen celwand

• geen bladgroenkorels

1?

2?

3?

4?

5?

6?

8?

9?

10?

7?

1?

lysoom

2?

rer

3?

ser

4?

golgi apparaat

5?

celkern

Wat is de fuctie van Ribosoom

• Functie: Eiwitsynthese. Ze maken eiwitten door aminozuren aan elkaar te koppelen volgens de instructies van het mRNA.

• Plaats: Vrij in het cytoplasma of gebonden aan het RER.

functie? RER (Ruw Endoplasmatisch Reticulum)

• Functie: Productie en bewerking van eiwitten die bestemd zijn voor export uit de cel of voor membranen.

• Kenmerk: Ruw vanwege ribosomen op het oppervlak.

SER (Glad Endoplasmatisch Reticulum)

• Functie: Synthese van lipiden (vetten), afbraak van gifstoffen en opslag van calciumionen in spiercellen.

• Kenmerk: Geen ribosomen, dus glad.

Golgi-apparaat

• Functie: Bewerken, sorteren en verpakken van eiwitten en lipiden voor transport naar andere delen van de cel of buiten de cel.

• Denk aan het als een postkantoor van de cel.

Lysoom

• Functie: Afbreken van afvalstoffen, beschadigde organellen en vreemde deeltjes.

• Bevat enzymen die materialen kunnen verteren.

Welke soorten kunststof heb je?

Synthetisch gevormde macromoleculen zoals kunststoffen

Natuurlijk macromoleculen zoals zetmeel en cellulose