Triết học - chương III, mục II, IV, V

Giai cấp, tồn tại xh, ý thức xh, con ng

Giai cấp là gì

Giai cấp là tập đoàn người mà tập đoàn này có thể chiếm đoạt lao động của tập đoàn khác do tập đoàn đó có địa vị khác nhau trong một chế độ kinh tế xã hội nhất định

Nêu đặc trưng cơ bản của giai cấp

• Giai cấp là những tập đoàn người có địa vị kinh tế xã hội khác nhau. cụ thể xét trên ba phương diện của hệ thống quan hệ sản xuất:

  • họ khác nhau về quyền sở hữu đối với những tư liệu sản xuất

  • địa vị trong hệ thống tổ chức lao động xã hội (làm chủ hay phụ thuộc)

  • cách thức và quy mô hưởng thụ kết quả của quá trình sản xuất xã hội (bằng cách nào?, nhiều hay ít?)

• thực chất của quan hệ giai cấp là tập đoàn người này chiếm đoạt lao động của tập đoàn người khác do đối lập về địa vị trong một chế độ kinh tế xã hội nhất định. ví dụ trong CNTB, giai cấp tư sản nắm giữ toàn bộ những tư liệu sản xuất chủ yếu của xã hội nên giai cấp TS chiếm hữu giá trị thặng dư do giai cấp công nhân tạo ra, giai cấp CN về cơ bản không có TLSX phải đi làm thuê và bị nhà tư bản bóc lột giá trị thặng dư

• giai cấp là một phạm trù kinh tế xã hội có tính lịch sử (có điểm khởi đầu và có điểm kết thúc). giai cấp chỉ xuất hiện trong những điều kiện lịch sử xã hội nhất định và nó sẽ mất đi khi những nguyên nhân, nguồn gốc cho sự ra đời tồn tại của nó không còn nữa

Nguyên nhân sâu xa của sự xuất hiện giai cấp là gì

• Nguyên nhân sâu xa của sự xuất hiện giai cấp là sự phát triển của lực lượng sản xuất

• sự phát triển của lực lượng sản xuất → năng suất lao động tăng lên → của cải dư thừa → chế độ tư hữu → tạo khả năng khách quan cho tập đoàn người này chiếm đoạt lao động của tập đoàn người khác

Nguyên nhân trực tiếp đưa tới sự xuất hiện của giai cấp là gì

• Nguyên nhân trực tiếp đưa tới sự xuất hiện của giai cấp là sự ra đời chế độ tư hữu về tư liệu sản xuất

• chế độ này duy trì và thúc đẩy bất bình đẳng về kinh tế và sự phân hóa địa vị xã hội ngày càng mạnh mẽ hơn dẫn đến sự hình thành giai cấp

• chừng nào, ở đâu còn tồn tại chế độ tư hữu về tư liệu sản xuất thì ở đó còn tồn tại giai cấp và đấu tranh giai cấp

Vì sao lại có đấu tranh giai cấp trong xã hội?

1. Đấu tranh giai cấp là tất yếu do sự đối lập về lợi ích căn bản không thể điều hòa được giữa các giai cấp. ví dụ đấu tranh giữa vô sản và tư sản trong chế độ tư bản chủ nghĩa

2. Đấu tranh giai cấp là cuộc đấu tranh của các tập đoàn người to lớn có lợi ích căn bản đối lập nhau trong một phương thức sản xuất xã hội nhất định. ví dụ trong phương thức sản xuất tư bản chủ nghĩa, đấu tranh giữa vô sản và tư sản bắt nguồn từ mau thuẫn LLSX mang tính xã hội hóa cao với QHSX tư bản chủ nghĩa về TLSX

Thực chất cuộc đấu tranh giai cấp là gì

• Thực chất cuộc đấu tranh giai cấp là cuộc đấu tranh nhầm giải quyết mâu thuẫn về mặt lợi ích giữa quần chúng nhân dân lao động bị áp bức bóc lột vs giai cấp thống trị bóc lột có đặc quyền đặc lợi

• Trong đấu tranh giai cấp, liên minh giai cấp là tất yếu để tập hợp và phát triển lực lượng

Nêu vai trò của đấu tranh giai cấp trong xã hội có giai cấp

1. Trong xã hội có giai cấp đấu tranh giai cấp là một trong những động lực trực tiếp quan trọng của lịch sử. ví dụ cuộc đấu tranh của giai cấp tư sản chống chế độ phong kiến

2. đấu tranh giai cấp đạt tới đỉnh cao thời dẫn đến cách mạng xã hội, thông qua cách mạng xã hội xã hội thực hiện bước chuyển từ hình thái KT XH thấp lên hình thái KT XH cao hơn, tiến bộ hơn

3. trong thời đại ngày nay đấu tranh giai cấp vẫn là quy luật tất yếu. cuộc đấu tranh của giai cấp vô sản trên thế giới hiện nay gắn bó chặt chẽ với các cuộc đấu tranh vì độc lập dân tộc, dân chủ và tiến bộ xã hội , là động lực trực tiếp và quan trọng nhất của thời đại hiện nay

Tồn tại xã hội là gì

Tồn tại xã hội là toàn bộ sinh hoạt vật chất và điều kiện sinh hoạt vật chất của xã hội trong những giai đoạn lịch sử nhất định

Trong những yếu tố của tồn tại xã hội yếu tố nào là yếu tố cơ bản nhất

• Phương thức sản xuất vật chất là yếu tố cơ bản nhất

• các yếu tố tồn tại trong mối quan hệ thống nhất, biện chứng, tác động lẫn nhau tạo thành điều kiện sinh tồn và phát triển của xã hội

Ý thức xã hội là gì

• Ý thức xã hội dùng để chỉ phương diện sinh hoạt tinh thần của xã hội

• Nảy sinh từ sự tồn tại xã hội

• và phản ánh tồn tại xã hội trong những giai đoạn phát triển nhất định

Ý thức cá nhân và ý thức xã hội có gì khác nhau

• Ý thức cá nhân là cái riêng, còn ý thức xã hội là cái chung

• Ý thức cá nhân mang tính xã hội

Nêu nội dung của mối quan hệ giữa tồn tại xã hội và ý thức xã hội

• Tồn tại xã hội quyết định ý thức xã hội (vật chất quyết định ý thức, tinh thần)

• Ý thức xã hội có tính độc lập tương đối và tác động trở lại tồn tại xã hội

Tại sao nói tồn tại xã hội quyết định ý thức xã hội

Tồn tại xã hội quyết định ý thức xã hội

• tồn tại xã hội như thế nào thì Ý thức xã hội như thế đó. tức là mọi hiện tượng trong đời sống tinh thần của cộng đồng người đều phát sinh từ điều kiện sinh tồn, hoàn cảnh sống khách quan.

  • ví dụ sự ra đời của chủ nghĩa yêu nước VN có nguồn gốc xấu xa từ nhu cầu cải tạo tự nhiên và chống giặc ngoại xâm ; tâm lý thích nhiều con, thích con trai hơn con gái trong các gia đình VN truyền thống là xuất phát từ nền văn minh lúa nước, từ phương thức sản xuất nông nghiệp lạc hậu cần nhiều sức lao động, cần người làm công việc bốc vác trên đồng ruộng

• Tồn tại xã hội thay đổi thì Ý thức xã hội thay đổi theo. những biến đổi của YTXH đều có nguyên nhân sâu xa từ sự biến đổi của TTXH, đặc biệt là sự biến đổi của phương thức sản xuất vật chất —> YTXH của một cộng đồng xã hội không phải là cái bất biến mà nó luôn biến đổi, YTXH là sự phản ánh đối với TTXH, do đó khi TTXH thay đổi thì nhất định sẽ dẫn đến sự thay đổi của YTXH

  • ví dụ: trong phương thức sản xuất nguyên thủy, tư liệu sản xuất là của chung, mọi người đều lao động bình đẳng, trong xã hội không có áp bức bóc lột do đó trong đời sống tinh thần người nguyên thủy cũng chưa chưa biết chế độ tư hữu là gì, không biết áp bức bóc lột bất công là gì vì thực tiễn xã hội chưa có cái đó

Tồn tại xã hội thường lạc hậu hơn Ý thức xã hội đúng hay sai, vì sao

• Sai

• ý thức xã hội mới là cái thường lạc hậu hơn so với tồn tại xã hội

• Vì

  • Ý thức xã hội có thể phản ánh không kịp ttxh và trở nên lạc hậu

  • ytxh là cái phản ánh, ttxh là cái bị phản ánh cho nên ttxh bao giờ cũng biến đổi trước, còn ytxh là cái biến đổi sau

  • Ý thức xã hội mang tính giai cấp nên những tư tưởng cũ lạc hậu thường được các thế lực xã hội phản tiến bộ lưu giữ và truyền bá nhằm chống các lực lượng xã hội tiến bộ

Ý thức xã hội có thể vượt trước tồn tại xã hội không

Ý thức xã hội có thể vượt trước tồn tại xã hội trong những điều kiện nhất định

những tư tưởng khoa học tiên tiến có thể vượt trước sự phát triển của tồn tại xã hội, dự báo tương lai, tổ chức, chỉ đạo hoạt động thực tiễn của con người

Các hình thái ý thức xã hội có thể thay thế nhau hay ko?

• Ko.

• Các hình thái ý thức xã hội như pháp luật, chính trị, tôn giáo, triết học,… đều có nguồn gốc từ tồn tại xã hội nhưng chúng ko thể thay thế nhau vì chúng khác nhau về hình thức phản ánh và phương diện phản ánh

Trong sự tác động lẫn nhau giữa các hình thái ý thức xã hội thì cái gì có vai trò đặc biệt quan trọng

• Trong sự tác động lẫn nhau giữa các hình thái ý thức xã hội thì chính trị và triết học có vai trò đặc biệt quan trọng

• nó có chức năng thế giới quan và phương pháp luận để từ đó hình thành nhân sinh quan tích cực hoặc tiêu cực

Vì sao Ý thức xã hội có thể tác động trở lại tồn tại xã hội

• Ý thức xã hội có khả năng vượt trước

• tất cả mọi hoạt động của con người đều do Ý thức chỉ đạo

Khi phân tích một hình thái ý thức xã hội thì cần chú ý đến điều gì

Khi phân tích một hình thái ý thức xã hội thì cần chú ý tới

• điều kiện kinh tế xã hội sinh ra nó

• những Ý thức mà nó kế thừa được của các thời đại trước

• sự tác động của nó tới các hình thái ý thức xã hội khác nhau

Con người là gì

Con người là thực thể sinh học xã hội

con người là một thực thể tự nhiên mang đặc tính xã hội có sự thống nhất biện chứng giữa hai phương diện ấy

Bản tính tự nhiên và bản tính xã hội của con người có mối quan hệ gì với nhau

Bản tính tự nhiên và bản tính xã hội của con người hòa quyện thống nhất với nhau → trong thực tế mọi sự tuyệt đối hóa (hoặc cái xã hội hoặc cái tự nhiên của con người) đều là không hiểu đúng tồn tại của con người

Con người có mối quan hệ gì với lịch sử

• Con người vừa là chủ thể, vừa là sản phẩm của lịch sử

• Lao động và sáng tạo là thuộc tính tối cao của con người, hoạt động sản xuất (chế tạo công cụ) là hoạt động lịch sử đầu tiên mang tính sáng tạo giúp con người tách khỏi loài vật, tách khỏi tự nhiên để làm chủ lịch sử của mình

• con người không thể sáng tạo lịch sử theo Ý muốn chủ quan của mình mà phải tiếp tục các hoạt động sáng tạo dựa trên những điều kiện lịch sử cho thế hệ trước để lại và tiến hành các hoạt động mới để cải biến những điều kiện cũ

Bản chất của con người có cố định không

• Bản chất của con người là không cố định, bản chất sẽ biến đổi dựa vào những mối quan hệ mà họ có

• bản chất con người mang tính tự nhiên, xã hội, có tính linh hoạt