Burgerlijk recht 3

Zwiepende tak

Bij de beoordeling van onrechtmatigheid speelt de voorzienbaarheid en de kans op schade een belangrijke rol. Of een gedraging onrechtmatig is, hangt af van de mate van waarschijnlijkheid dat onvoorzichtig gedrag schade veroorzaakt aan een ander.

Jetblast

Ook als het gevaar evident is (zoals bij een jetblast), kan sprake zijn van onrechtmatig handelen als niet voldoende veiligheidsmaatregelen zijn genomen tegen voorzienbare risico's.

Skeelerongeval

Bij sport- en spelsituaties gelden minder snel strenge zorgvuldigheidseisen; onvoorzichtigheid is pas onrechtmatig bij gedrag dat de grenzen van wat deelnemers van elkaar mogen verwachten overschrijdt.

Der Bildtpollen Aanwas BV/Miedema

Een partij die gerechtvaardigd vertrouwt op een bepaald rechtsfeit of juridische situatie kan onder omstandigheden bescherming verdienen op basis van gerechtvaardigd vertrouwen(vertrouwensbeginsel in het privaatrecht).

Afzinkkelder

De omstandigheid dat werkzaamheden plaatsvinden op aanwijzing van een opdrachtgever sluit de eigen verantwoordelijkheid van de uitvoerder voor gevaarzettend handelen niet uit; het gaat om de zelfstandige zorgplicht voor veiligheid.

Vleesmeesters/Alog

Bij derdenwerking van een contract moet worden beoordeeld of die derde een voldoende belang heeft bij nakoming en of het voor de contractspartij voorzienbaar was dat deze derde schade kon lijden bij niet-nakoming.

Vie d’Or

Toezichthouders kunnen onder omstandigheden aansprakelijk zijn jegens benadeelden indien zij ernstig tekortschieten in hun toezicht en dat leidt tot schade.

Curaçaose gevangenis

Ook onder publiekrechtelijke verantwoordelijkheid kan de overheid aansprakelijk zijn op grond van onrechtmatige daad als fundamentele rechten (zoals art. 3 EVRM: verbod op onmenselijke behandeling) worden geschonden.

Novitaris

In beginsel is een bestuurder niet persoonlijk aansprakelijk voor schade uit onrechtmatige daad bij normale uitoefening van bestuurstaken, tenzij sprake is van persoonlijk ernstig verwijtbaar gedrag (Beklamel-norm).

Aansprakelijkheid advocaat

De advocaat moet handelen als een redelijk bekwaam en redelijk handelend beroepsgenoot. Schending van die zorgplicht kan leiden tot aansprakelijkheid uit onrechtmatige daad of wanprestatie.

X/Compaen

Een ouder kan aansprakelijk zijn voor schade veroorzaakt door een minderjarig kind, ook als het kind tijdelijk ergens anders verblijft. Doorslaggevend is wie het gezag heeft en feitelijk toezicht houdt.

Onrechtmatige overheidsdaad, vluchtelingenstatus

De Staat kan onrechtmatig handelen als bij de beoordeling van een asielaanvraag evident in strijd wordt gehandeld met internationale rechtsnormen (zoals het Vluchtelingenverdrag). Bij beleidsvrijheid geldt een terughoudende toetsing, maar grove fouten kunnen leiden tot aansprakelijkheid.

Vechtscheiding

Ook gedragingen binnen de privésfeer (zoals bij een echtscheiding) kunnen onrechtmatig zijn jegens de ander als de grenzen van het toelaatbare worden overschreden. Niet elk conflict leidt echter tot aansprakelijkheid - de maatstaf is of het gedrag "onrechtmatig" is naar maatschappelijke normen.

Schietpartij Alphen a/d Rijn

De Staat kan aansprakelijk zijn voor letselschade door nalatigheid in vergunningverlening (hier: wapenvergunning). Er geldt een zorgplicht van de overheid, en bij grove nalatigheid (zoals niet ingrijpen bij duidelijke signalen van gevaar) kan aansprakelijkheid volgen op grond van art. 6:162 BW.

Groot Kievitdiefstal

Een ex-werknemer kan op grond van onrechtmatige daad aansprakelijk zijn als hij na vertrek actief relaties van zijn ex-werkgever benadert in strijd met contractuele of maatschappelijke normen van zorgvuldigheid.

Rollerskate

Ook bij recreatieve activiteiten (zoals skeeleren) geldt een verhoogde aansprakelijkheidsdrempel. Alleen bij gevaarzettend gedrag dat buiten de normale risico's van de activiteit valt, kan aansprakelijkheid volgen.

Koeman c.s./Sijm Agro

Een opdrachtgever kan aansprakelijk zijn voor fouten van een zelfstandige opdrachtnemer (art. 6:171 BW) als de werkzaamheden tot de bedrijfsuitoefening van de opdrachtgever behoren, ook al is de uitvoerder zelfstandig.

Postbezorger

Een hulppersoon (zoals een postbezorger) kan onder omstandigheden zélf aansprakelijk zijn jegens derden, ook als die persoon in opdracht van een ander handelt, mits er sprake is van eigen onrechtmatig handelen.

Rooyse Wissel

Een psychiatrische instelling kan aansprakelijk zijn voor schade door een patiënt als zij onvoldoende toezicht houdt en dat leidt tot gevaar voor derden - denk aan risico op gewelddadig gedrag bij bekende problematiek.

Waterscooter

Bij sport- en spelsituaties (zoals het gebruik van een waterscooter) moet er sprake zijn van een onaanvaardbaar gevaar voor aansprakelijkheid. De lat ligt hoog, tenzij gedrag extreem onvoorzichtig of roekeloos is.

Verstappen bij nooduitgang

Een sportbezoeker (hier: bij een Formule 1-race) die zich in de buurt van een nooduitgang bevindt, mag er in beginsel op vertrouwen dat die uitgang veilig is. De organisator draagt een zorgplicht t.a.v. (brand)veiligheid, vooral bij hoge bezoekersaantallen.Let op: A-G Hartlief benadrukte het belang van een objectieve beoordeling van de zorgplicht van organisatoren van grote evenementen.

Wilnis

De overheid kan aansprakelijk zijn voor schade door gebrekkig overheidsbezit (zoals een dijk) op grond van art. 6:174 BW. Het gaat om de gebrekkigheid van de opstal zélf, niet alleen om fout gedrag van medewerkers.

Loretta

Voor aansprakelijkheid op grond van art. 6:179 BW (dieren) is niet vereist dat het gedrag van het dier onvoorspelbaar of gevaarlijk is. Ook "normaal" diergedrag kan leiden tot aansprakelijkheid van de bezitter.

Reaal/Deventer

Bij gebrekkige opstallen (zoals gebouwen) geldt de objectieve aansprakelijkheid van art. 6:174 BW, tenzij de bezitter aannemelijk maakt dat hij alle maatregelen heeft genomen die redelijkerwijs van hem konden worden gevergd.

Hangmat 2 (dieren)

Art. 6:179 BW (dieren) sluit interne aansprakelijkheid tussen gezinsleden of partners niet uit. De bezitter van het dier kan dus ook aansprakelijk zijn tegenover iemand met wie hij een nauwe persoonlijke band heeft (zoals bij een kind in een hangmat).

Stroomkabels

Ook een opstal die zich ondergronds bevindt (zoals stroomkabels) kan onder de risicoaansprakelijkheid van art. 6:174 BW vallen. De locatie en functie van de opstal doen daar niet aan af.

Brand in loods (alleen incidenteel beroep)

Het incidenteel cassatieberoep is in beginsel ontvankelijk zolang het voldoet aan de eisen van art. 426 Rv. Ook als het primair een reactie is op het principale beroep, moet het zelfstandig worden gemotiveerd.

Val over biggenrug

Bij aansprakelijkheid van een gemeente voor gevaarlijke situaties in de openbare ruimte (zoals een verhoogde rand of "biggenrug") is doorslaggevend of het gevaar voldoende kenbaar was en of er adequate waarschuwingsmaatregelen zijn getroffen.→ Beoordeling op basis van art. 6:174 BW én art. 6:162 BW mogelijk.

Koolhaas/Rock wool

Een deskundige die in opdracht van een partij een rapport opstelt, kan persoonlijk aansprakelijk zijn als hij onzorgvuldig handelt en daardoor schade veroorzaakt bij derden die op het rapport vertrouwen.

Trento/Sviluppo (HvJ EU)

Art. 5 lid 1 Rome I-Verordening vereist dat bij overeenkomsten wordt gekeken naar het land van de "kenmerkende prestatie" om het toepasselijke recht te bepalen. Dit waarborgt rechtszekerheid in grensoverschrijdende geschillen.

Boston Scientific (HvJ EU)

Een product (zoals een medisch hulpmiddel) is gebrekkig als het potentieel defect is en daardoor niet de veiligheid biedt die men mag verwachten, ook als het defect zich nog niet heeft gemanifesteerd.→ Fabrikanten kunnen aansprakelijk zijn voor vervangingskosten op basis van risicoaansprakelijkheid.

DAF/Achmea

In kartelschadezaken mag de rechter schatten welk deel van de schade aan het kartel is toe te rekenen, mits voldoende aannemelijk is dát er schade is. Dit versoepelt de causaliteitseis in complexe mededingingszaken.

Urgenda (alleen annotatie J. Spier)

De Staat heeft een zorgplicht tegenover burgers bij het voorkomen van ernstige klimaatrisico's. Spier benadrukt de fundamentele betekenis van mensenrechten (art. 2 en 8 EVRM) en het belang van rechterlijke bescherming tegen langetermijnschade.

Lengers Yacht/Mannheimer Versicherung

Een verzekeringnemer die niet (tijdig) meldt dat er schade is, kan zijn recht op dekking verliezen. Of sprake is van opzettelijk verzwijgen(art. 7:928 BW) hangt af van alle omstandigheden, waaronder de deskundigheid van de verzekerde.

Shell (Hof Den Haag)

Shell heeft als grote onderneming een zorgplicht om haar CO₂-uitstoot (en die van haar leveranciers) terug te dringen in lijn met internationale klimaatdoelen. De rechter kan op basis van art. 6:162 BW ingrijpen bij schending van deze zorgplicht.

DES-dochters

Bij onmogelijkheid om de exacte producent van een schadelijk product (zoals DES) aan te wijzen, kunnen alle mogelijke producenten hoofdelijk aansprakelijk zijn, tenzij een producent kan aantonen dat haar product niet de oorzaak was. → Ruime causaliteitsbenadering bij onrechtmatige daad.

Erven A/B en C/Gynaecoloog

Ook bij medische fouten kan schadevergoeding worden toegekend als het causaal verband onzeker is, maar de kans dat het medisch handelen de schade veroorzaakte voldoende groot is. → 'Aanmerkelijke kans' benadering.

B. en Deloitte Belastingadviseurs/H

Een beroepsbeoefenaar (zoals een belastingadviseur) moet handelen met de zorgvuldigheid die van een redelijk bekwaam en redelijk handelend vakgenoot mag worden verwacht. → Schending daarvan leidt tot aansprakelijkheid bij schade.

diefstal en groepsaansprakelijkheid

Groepsaansprakelijkheid (art. 6:166 BW) vereist dat groepsleden betrokken zijn bij een gezamenlijk optreden dat leidt tot gevaarzetting. Niet vereist is dat ieder groepslid de onrechtmatige gedraging uitvoert.

Baby Esther

Ook bij medische behandelingen van kwetsbare patiënten (zoals baby's) blijft de centrale norm: is gehandeld zoals een redelijk bekwaam en redelijk handelend arts in dezelfde omstandigheden zou doen? → De context speelt mee, maar verzacht de norm niet.

steelpannetje

Een gebruiker van een opstal (hier: een woning met steelpannetje op gasfornuis) is niet automatisch aansprakelijk voor brand. Van "gebrekkige opstal" (art. 6:174 BW) is pas sprake als het gevaar voortkomt uit een constructiefout of structureel gebrek.

soldeermachine

De werkgever kan aansprakelijk zijn voor schade door gebruik van een machine, ook als die in bruikleen is. De zorgplicht (art. 7:658 BW) omvat ook toezicht op de veiligheid van geleend of extern materiaal.

Ahold/Staat

Hijma bespreekt hoe schadevergoeding op grond van onrechtmatige overheidsdaad niet altijd direct leidt tot schadevergoeding voor derden, zoals aandeelhouders. Alleen wanneer aandeelhouders direct persoonlijk worden benadeeld door een fout van de overheid, is er mogelijk ruimte voor schadevergoeding.→ Hij benadrukt het onderscheid tussen vennootschapsschade en aandeelhoudersschade

Doerga/Ymere

Bij eigen schuld (art. 6:101 BW) moet de rechter alle omstandigheden van het geval betrekken, óók de maatschappelijke positie van partijen. De rechter mag dus meewegen of een partij een sociale verhuurder is en de ander een kwetsbare huurder.

Reaal/Athlon

Bij regresvorderingen tussen verzekeraars geldt een ruime uitleg van art. 7:961 BW. Een verzekeraar die schade vergoedt aan de verzekerde, kan regres nemen op een andere verzekeraar als die óók dekking had moeten bieden voor hetzelfde risico.

verzoeker/New India (‘total loss’ auto)

Bij een total loss verklaarde auto mag de benadeelde kiezen voor herstel of vergoeding van de dagwaarde. Herstelkosten kunnen boven de dagwaarde uitkomen, mits de benadeelde een “reëel belang” bij het behoud van de zaak heeft.

Verhaalsfrustratie

Een partij die actief verhindert dat de benadeelde verhaal kan halen op de werkelijke schuldenaar (bijv. via overdracht van aandelen of structuurwijzigingen), kan aansprakelijk zijn uit onrechtmatige daad vanwege verhaalsfrustratie.→ Niet alleen de schade zelf, maar ook het onmogelijk maken van verhaal kan onrechtmatig zijn.

Gemeente Vianen/Gabo

Bij schending van een onderhandelingsplicht door de overheid (zoals bij onderhandelingen over gronduitgifte), kan sprake zijn van onrechtmatige daad, mits voldoende concreet was dat er gerechtvaardigd vertrouwen bestond op het sluiten van een overeenkomst.→ Denk aan de toepassing van precontractuele redelijkheid en billijkheid (art. 6:248 BW) bij overheidsoptreden.

leidingschade/abstracte schadebegroting

Bij schade aan een ondergrondse leiding mag de schade worden begroot op basis van de abstracte methode: herstelkosten zónder dat de leiding daadwerkelijk wordt hersteld, mits herstel redelijk is.→ De nadruk ligt op het economisch belang van het object, niet alleen op feitelijk herstel.

Wrongful Birth

Een arts die een medische fout maakt waardoor ouders niet kunnen kiezen voor abortus, is aansprakelijk voor de kosten van opvoeding van het (gehandicapte) kind.→ Schadevergoeding is mogelijk voor materiële én immateriële schade, zolang deze samenhangt met het gemiste besluit over de zwangerschap.

baby Kelly (alleen annotatie)

Vranken bespreekt dat ouders aanspraak kunnen maken op volledige schadevergoeding voor het opvoeden van een kind met een ernstige handicap (wrongful life). Hij gaat in op het spanningsveld tussen het kind als 'schade' en de juridische noodzaak om ouders te compenseren.→ Belangrijke nuance: de schade zit niet in het bestaan van het kind, maar in de kosten en de gemiste keuzemogelijkheid.

eiser/De Goudse (molenaarszoon)

Voor schadevergoeding wegens het schenden van een informatieplicht moet een causaal verband bestaan tussen de schending en de schade. Niet vereist is dat de informatieverstrekking de benadeelde zeker tot een andere keuze had geleid, maar wél dat de kans op een andere keuze aanmerkelijk was.→ Denk aan schending zorgplicht bij verzekeringen.

EBI (extra beveiligde inrichting)

Langdurige plaatsing van een gedetineerde in de EBI zonder voldoende motivering of periodieke heroverweging kan een schending van art. 3 EVRM opleveren (verbod op onmenselijke behandeling).→ De Staat kan op grond daarvan aansprakelijk zijn uit onrechtmatige daad.

Val van flatgebouw

Voor aansprakelijkheid op grond van gevaarzetting (art. 6:162 BW) is vereist dat het gevaar zodanig is dat de dader voorzorgsmaatregelen had moeten treffen. In dit geval geen aansprakelijkheid, omdat het gedrag van het slachtoffer (springen van flat) zo uitzonderlijk was dat hiermee redelijkerwijs geen rekening hoefde te worden gehouden.

Chan-a-Hung/Maalsté

Bij het ontbreken van een schriftelijk huurcontract kunnen omstandigheden van het geval toch tot het bestaan van een huurovereenkomst leiden.→ Er geldt een materiële benadering van rechtsverhoudingen: gedrag en afspraken kunnen voldoende zijn om een (huur)overeenkomst aan te nemen.

Nationale Nederlandse Schadeverzekering/S en L

De verzekeraar die stelt dat de verzekerde frauduleus heeft gehandeld (bijv. bij schadeclaim), draagt de bewijslast van die fraude.→ Het vereiste van goede onderbouwing en bewijs bij het inroepen van uitsluitingsgronden in polisvoorwaarden.

Achmea/Menzis

Een zorgverzekeraar die medische kosten vergoedt voor zijn verzekerde, kan regres nemen op een aansprakelijke derde, ook als de schadevergoedingsplicht van die derde beperkt is.→ Bevestiging van ruime regresmogelijkheid op basis van art. 6:197 BW jo. 6:162 BW

Waterscooter (herhaling)

Bij sport- en spelsituaties is er een verhoogde drempel voor aansprakelijkheid op grond van art. 6:162 BW. Alleen bij opzettelijk of bewust roekeloos gedrag van de deelnemer is er sprake van onrechtmatigheid.→ Veiligheid, context en aard van het spel zijn bepalend.

TenneT/Saranne (kartelschade)

Bij kartelschade mag een civiele rechter uitgaan van het bestaan van het kartel zoals vastgesteld door de Europese Commissie. De rechter mag daarbij in principe uitgaan van de juistheid van de Europese besluitvorming.→ Sterke werking van EU-kartelbesluiten in civiele procedures (bewijsverlichting voor benadeelden).

Voordeelstoereking bij zaakschade

Bij voordeelstoerekening (art. 6:100 BW) moet worden beoordeeld of het voordeel in zodanig verband staat met de schadeveroorzakende gebeurtenis, dat toerekening redelijk is.→ Geen automatische verrekening van voordelen; vereist is een afweging van omstandigheden van het geval

Quint/Te Poel

Verrijking van de ene partij ten koste van de andere kan in sommige gevallen leiden tot een verbintenis buiten overeenkomst, ook als er geen wettelijke regeling direct van toepassing is.→ De grondslag wordt gezocht in redelijkheid en billijkheid, en de systematiek van het recht (niet alleen in de letter van de wet).→ Dit arrest is de basis voor onverschuldigde betaling en oneigenlijke verbintenissenbuiten contract.

Vermobo/Van Rijswijk

Wanneer een partij door een ander zonder rechtsgrond wordt verrijkt, kan dit een vordering uit ongerechtvaardigde verrijkingopleveren (art. 6:212 BW), ook als de verrijking indirect is ontstaan (bijv. via derden).→ Dit arrest verduidelijkt de toepassing van art. 6:212 BW bij meer complexe verhoudingen tussen partijen.

Lindorff BV/Nazier

Als een overeenkomst ongeldig blijkt (bijv. vanwege strijd met consumentenrecht), moet bij de afwikkeling worden beoordeeld of en in hoeverre sprake is van onverschuldigde betaling of ongerechtvaardigde verrijking.→ Rechter moet kijken naar de omstandigheden van het geval, zoals of de consument werkelijk gebruik heeft gehad van een dienst, en of terugbetaling nog redelijk is.→ Belangrijke toepassing van redelijkheid bij terugbetalingsverplichtingen in consumentenrelaties.