Week 3: Assmann, Canon and Archive

Wat is Assmanns kernidee over cultureel geheugen?

Cultureel geheugen is selectief: vergeten is de norm, herinneren de uitzondering. Alleen door instituties zoals musea, onderwijs en rituelen blijft een deel van het verleden actief aanwezig.

Welke twee vormen van vergeten onderscheidt Assmann?

1) Actief vergeten — bewuste vernietiging of censuur, vaak politiek gemotiveerd.

2) Passief vergeten — geleidelijk verdwijnen of negeren van materiaal dat niet langer circuleert, maar nog wel bestaat.

Wat zijn de twee vormen van herinneren bij Assmann?

1) Actief geheugen (canon): herhaling en representatie van geselecteerde objecten of rituelen om een gedeeld verleden levend te houden.

2) Passief geheugen (archief): opslag van veel breder materiaal dat niet circuleert, maar bewaard blijft voor mogelijke herinterpretatie.

Wat is de canon volgens Assmann?

Het actieve werkgeheugen van een samenleving, bestaande uit zorgvuldig gekozen culturele elementen (teksten, monumenten, kunst) die herhaald worden in onderwijs en rituelen. De canon bevestigt identiteit en collectieve waarden.

Wat zijn de belangrijkste kenmerken van de canon?

1. Actieve circulatie.

2. Politieke en culturele selectiviteit.

3. Prestige en soms ‘heiligheid’.

4. Identiteitsvorming door rituele herhaling.

Wat is het archief volgens Assmann?

Het passieve geheugen van de samenleving: een opslagplaats van documenten, objecten en sporen die niet in omloop zijn, maar beschikbaar blijven voor onderzoek en nieuwe betekenissen.

Wat zijn de kenmerken van het archief?

1. Passieve bewaring.

2. Verlies van context.

3. Groot, inclusief geheugen van vergeten of gemarginaliseerde stemmen.

4. Bron voor toekomstige herinterpretatie.

5. Functioneel, niet ceremonieel van aard.

Wat is de dynamiek tussen canon en archief?

Ze vullen elkaar aan: de canon bevestigt identiteit door actieve selectie, het archief bewaart wat vergeten is en biedt ruimte voor kritiek, correctie en vernieuwing.

Hoe vernieuwt de canon zich volgens Assmann?

Door terug te grijpen op vergeten elementen uit het archief die later opnieuw betekenis krijgen – zo blijft cultureel geheugen flexibel en veranderlijk.

Wat bedoelt Assmann met "het verleden als heden" en "het verleden als verleden"?

De canon bewaart het verleden als levend en actueel (verleden als heden), terwijl het archief het verleden als potentieel en herinterpreteerbaar behoudt (verleden als verleden).

Wat bedoelt Assmann met “het archief ondermijnt de canon”?

Het archief bevat stemmen en sporen die niet passen in het dominante narratief; door ze te herontdekken kan het canonieke verhaal worden bevraagd of gecorrigeerd.

Wat is de betekenis van Burckhardts onderscheid tussen berichten en sporen?

‘Berichten’ (canon) zijn bewuste constructies door elites om een gewenst geheugenbeeld te creëren, terwijl ‘sporen’ (archief) toevallige resten zijn die alternatieve waarheden kunnen onthullen.

Welke domeinen kent Assmann als canoniek geheugen?

1) Religie – heilige teksten en rituelen.

2) Kunst – seculiere klassiekers en culturele symbolen.

3) Geschiedenis – nationale verhalen, monumenten en herdenkingen.

Hoe verschillen orale culturen, totalitaire staten en moderne democratieën in omgang met geheugen?

Orale culturen leven zonder archief (geheugen via rituelen). Totalitaire staten wissen archieven om macht te controleren. Democratieën koesteren zowel canon als archief, maar met voortdurende spanning ertussen.

Waarom zijn archieven nooit neutraal?

De selectie, classificatie en toegang tot archieven weerspiegelen machtsverhoudingen, en kunnen leiden tot uitsluiting op basis van klasse, ras of gender.

Wat is de politieke implicatie van de canon-archiefdynamiek?

Wie bepaalt wat tot de canon behoort, bepaalt mede de collectieve identiteit. Het openstellen van het archief onderbreekt dit proces en democratiseert toegang tot geschiedenis en betekenis.

Wat is revisionisme in deze context?

Revisionisme betekent hier het kritisch herzien van het idee van een vaste, eendimensionale geschiedenis door te erkennen dat herinneren selectief en politiek is, en dat vergeten een wezenlijk onderdeel is van cultureel geheugen. Het benadrukt dat geheugen een machtsstrijd is over welke verhalen worden verteld, bewaard of juist uitgesloten.

Hoe is deze tekst revisionistisch?

De tekst doorbreekt het beeld van een uniforme, vaste canon door te laten zien dat de canon een geselecteerde verzameling is die macht en exclusie weerspiegelt. Tegelijkertijd benadrukt het archief als een open en uitgebreid geheugen de mogelijkheid tot herinterpretatie en het zichtbaar maken van gemarginaliseerde geschiedenissen. Dit revisionistische kader maakt machtsrelaties in het cultureel geheugen zichtbaar en biedt ruimte voor kritiek, vernieuwing en het herstellen van vergeten verhalen.

Wat betekent het ‘dekoloniseren van archieven’?

Het herstructureren van verzamelingen en catalogi om vergeten, onderdrukte of niet-westerse stemmen zichtbaar te maken en machtsverhoudingen in kennisproductie te bevragen.