begrippen, hoofdstuk 1 wateroverlast, paragraaf 1.1 t/m 1.5, Buitenland 4vwo, editie 4.1

benedenloop

laagste deel van de rivier

binnendijks

het gebied dat door winterdijken wordt beschermd

bovenloop

het begin van de rivier

buitendijks gebied

het gebied binnen de winterdijken waar de rivier stroomt

debiet

de totale hoeveelheid water die door de rivier stroomt op een bepaalde plek per seconde

doodtij

de situatie waarbij het verschil tussen eb en vloed het kleinst is

dwarsprofiel

bestaat uit winterdijken, uiterwaarden en zomerdijken

infiltratie

het wegzakken van water in de bodem

lengteprofiel

de doorsnede van een rivier vanaf de bron tot de monding

middenloop

middelste deel van de rivier

neerslagregiem

de verdeling van de hoeveeldheid regen over een bepaalde periode, bijv. een jaar

piekafvoer

de maximale afvoer tijdens een hoogwaterperiode

regiem

de schommeling in waterafvoer gedurende een jaar

springtij

de situatie waarbij het verschil tussen eb en vloed het grootst is

stroomgebied

gebied waarbij al het smelt- en regenwater via de hoofdrivier de zee in stroomt

stroomstelsel

een rivier met al haar zijrivieren

uiterwaard

gebied tussen rivier en winterdijk dat overstroomt als de rivier buiten het zomerbed treed

verhang

het gemiddelde verval per kilometer (m/km)

verstening

door toegenomen verstedelijking neemt het oppervlakte van straten en wegen toe, waardoor regenwater sneller afspoelt

vertragingstijd

de hoeveelheid tijd die water nodig heeft om na een regenbui in de rivier te komen

verval

het hoogteverschil tussen 2 punten langs een rivier in meter

waterscheiding

de grens tussen 2 stroomgbieden

winterbed

het gebied tussen 2 winterdijken dat bestaat uit een uiterwaard en zomerbed

zomerbed

de bedding waar de rivier in de zomer doorheen stroomt

dijkring

gebied omgeven door waterkeringen zoals dammen, dijken en duinen dat ons beschermt tegen hoog rivier- en zeewater

Hoogwaterbeschermingsprogamma

een samenwerking tussen rijkswaterstaat en 21 waterschappen waarbij alle primaire waterkeringen voor 2050 worden versterkt

integraal waterbeheer

hierbij worden overstromingen, wateroverlast, droogte en waterkwaliteit in samenhang bestudeerd waarbij rekening wordt gehouden met de invloed van klimaatverandering, zeespiegelstijging, bodemdaling en menselijk handelen

Intergovernmental Panel on Clomate Change (IPCC)

een organisate van de Verenigde Naties waarin honderden wetenschappers de risico’s van klimaatverandering evalueren en rapporteren

kanaliseren

het nemen van maatregelen gericht op het reguleren van waterpeil voor de scheepvaart door middel van stuwen, sluizen en het afsnijden van bochten

krib

dam loodrecht op de rivieroever die moet voorkomen dat de oever afkalft en die er ook voor zorgt dat het meeste water in het midden van de rvier blijft

primaire waterkeringen

duin, dijk of hybride keringen die ons land beschermt tegen het buitenwater uit de Noordzee, de Waddenzee, de grote rivieren en het Ijssel- en Makkermeer

retentiebekken

gebied langs de rivier waar het water bij piekafvoer wordt opgeslagen om de rivierwaterstand stroomafwaarts te verlagen

Rijkswaterstaat

het uitvoerende agentschap van de ministerie van Infrastructuur en Mileu dat zorgt voor wegen, vaarwegen en de bescherming tegen overstromingen

Ruinte voor de rivier

programma waarin Rijkswaterstaat samen met waterschappen gemeenten en provincies onze rivieren op ruim dertig plaatsen meer ruimte geeft, bijvoorbeeld door het verleggen van dijken, graven van nevengeulen en verdiepen van uiterwaarden

sparen

het beperken van het verlies van water

spuien

het lozen van water doormiddel van spuisluizen op het buitenwater bij voldoende hoogteverschil

stuw

vaste of regelbare dam in de rivier voor het handhaven van het waterpeil en het regelen van de waterafvoer

verzilting

toename van zoutgehalte in de bodem

waterschap

een overheidsinstantie van de waterhuishouding regelt in een bepaalde gebied; zij zorgt voor veiligheid, voldoende water, schoon water en werkt samen met andere overheden, zoals gemeente, provincie en het rijk

aanvoer

de hoeveelheid water die een gebied binnenstroomt

adaptief deltamanagement

de overheid kijkt ver vooruit zodat zij op tijd betaalbare maatrgelen kan nemen om zo flexibel in te spelen op nieuwe kansen en nieuw inzichten

bergen

het tijdelijk opslaan van water in retentiebekken of gegraven poelen

Deltaprogramma

programma overheden en andere organisaties met aanbelevingen om Nederland te beschermen tegen hoogwater en te zorgen voor voldoende zoetwater

delta

het gebied aan de monding van een rivier waar sediment wordt aangevoerd en afgezet

duin

een heuvel die bestaat uit opgewaaid zand

eb

laagste waterstand in de getijdenschommeling

estuarium

trechtervormige mondeling van een rivier, ontstaan door de getijdenstromingen van eb en vloed

getijdenstroom

stroming die ontstaat als gevolg van de getijden: de richting van de vloedstroom en ebstroom zijn tegenovergesteld aan elkaar

harde kust

kust die in Nederland uit dijken, dammen en waterkeringen bestaat

vloed

hoogste waterstand in de getijdenschommelingen

wad

een zandplaat die droogvalt bij eb en overspoelt bij vloed

zachte kust

kust die opgebouwd is uit zand

zeedijk

dijk die grenst aan zee

absolute zeespiegelstijging

stijging van de hoogte van de zeespiegel

basiskustlijn

de positie van de kustlijn zoals die op 1 januarie 1990 was

bolwerkvorming

bebouwing langs de kust waardoor de zee haar flexibiliteit verliest

dynamisch kustbeheer

het beheer van de kustlijn waarbij de zee en wind ruinte krijgen om sediment en zandsuppleties te verplaatsen

overstromingsrisicobewustzijn

vergoten van het bewustzijn en aandacht voor het beperken van de gevolgen van een overstroming

relative zeespiegelstijging

de combinatie van bodemdaling een zeespiegelstijging

slufter

gebied waar onder invloed van het getij het zeewater door een geul in de duinen het land kan binnenstromen

zandmoter

een door zandsuppletie ontstaan schiereiland in het kader van dynamisch kustbeheer

zandsuppletie

het storten van zand uit de Noordzee voor de kust en op het strand

grondwaterontrekking

het oppompen van grondwater waardoor de grondwaterspiegel daalt

inklinken

het proces van volumemindering van de grond door verdroging of onttrekking van grondwater

klimaatverandering

geleidelijke of abrupte verandering van het klimaat als gevolg van natuurlijke en/of menselijke proccesen

ontwateren

het afvoeren van grondwater door greppels, sloten en buisdrainage

oxideren

een verbinding aangaan met zuurstof; door ontwatering van het veen komt dit in contact met zuurstof waardoor het gaat rotten en het volume afneemt

verdroging

de afname van de hoeveelheid grondwater waardior soortenrijkdom afneemt en/of verzilting optreedt