polski romantyzm

cechy bohatera romantycznego

indywidualista, buntownik, samotnik, idealista, kierujący się uczuciem ponad rozumem, często nieszczęśliwie zakochany

rola poety i poezji

Romantyczny poeta to wieszcz i prorok narodu, a poezja jest wyrazem uczuć, narzędziem walki narodowej i sposobem poznania świata pozarozumowego.

Indywidualizm

Jednostka była ważniejsza niż społeczeństwo. Romantyczny bohater to wyjątkowa osobowość, często samotna, zbuntowana i niezrozumiana przez innych.

Mistycyzm i irracjonalizm

Romantycy wierzyli w świat pozazmysłowy: duchy, widma, życie po śmierci, Boga ingerującego w los człowieka. Uważali, że istnieją rzeczy, których nie da się racjonalnie wyjaśnić.

Natura jako żywa istota

Przyroda była traktowana jak organizm obdarzony duszą. Odzwierciedlała emocje człowieka i miała moc kontaktu z absolutem (Bogiem).

Ludowość

Źródłem prawdy była kultura ludu: pieśni, legendy, podania, wierzenia ludowe. Romantycy wierzyli, że prosty lud ma naturalny kontakt z sacrum.

Miłość romantyczna

Miłość była silna, absolutna, często tragiczna. Prowadziła do cierpienia, obłędu lub śmierci, ale była ważniejsza niż szczęście.

Patriotyzm i walka narodowa

Szczególnie w Polsce tematem była niewola narodowa, powstania, cierpienie narodu oraz wiara w odzyskanie niepodległości.

Bunt

Romantyczny bohater buntuje się przeciw:
– społeczeństwu
– normom moralnym
– a czasem nawet Bogu (np. prometeizm)

historyzm

Romantycy chętnie sięgali do średniowiecza, historii narodowej i legend, bo widzieli w nich źródło tożsamości narodowej.

TAJEMNICZOŚĆ

Romantycy wierzyli, że nie wszystko da się poznać rozumem. Świat jest pełen sekretów, znaków i zjawisk nadprzyrodzonych.

MŁODOŚĆ

Młodość to stan ducha, a nie wiek. Symbolizuje:

• energię

• bunt

• wiarę w ideały

• gotowość do poświęceń

METAFIZYKA

Metafizyka to zainteresowanie tym, co jest poza światem materialnym.

📌 Romantyków interesowały:

• Bóg

• dusza

• sens życia

• los człowieka

• życie po śmierci

ORIENTALIZM

Orientalizm to fascynacja Wschodem (np. Bliski Wschód, Azja).

📌 Dlaczego?

• egzotyka

• tajemnicze obyczaje

• inne religie

• niezwykłe krajobrazy

Orient był dla romantyków ucieczką od Europy i jej ograniczeń.

ramy czasowe

Romantyzm to epoka literacka trwająca w Europie od końca XVIII do połowy XIX wieku, a w Polsce od 1822 Adam Mickiewicz, „Ballady i romanse” (początek romantyzmu w Polsce) koniec 1863 – powstanie styczniowe

preromantyzm

Preromantyzm to okres przejściowy między oświeceniem a romantyzmem, charakteryzujący się wzrostem znaczenia uczuć, nastrojowości, natury i zainteresowania tajemnicą.

okres burzy i naporu

Okres burzy i naporu to niemiecki prąd preromantyczny z drugiej połowy XVIII wieku, podkreślający bunt jednostki, kult uczuć i wolność twórczą.

gotycyzm

Gotycyzm to nurt literacki oparty na tajemniczości, grozie i średniowiecznej scenerii, wykorzystujący motywy nadprzyrodzone.

ballada

Ballada łączy elementy epiki, liryki i dramatu oraz ukazuje świat tajemniczy, ludowy i metafizyczny, w którym uczucie jest ważniejsze niż rozum.

improwizacja

swobodna, spontaniczna wypowiedź poetycka, wyrażająca uczucia i myśli „tu i teraz”; przykład: Wielka Improwizacja w „Dziadach cz. III”.

werteryzm

postawa wzorowana na bohaterze „Cierpień młodego Wertera”: skrajna uczuciowość, samotność, nieszczęśliwa miłość, pesymizm, czasem myśli samobójcze.

bohater werteryczny

wrażliwy indywidualista, przeżywający nieszczęśliwą miłość, niezrozumiany przez społeczeństwo, skupiony na własnych emocjach.

Wallenrodyzm

postawa polegająca na poświęceniu własnego szczęścia i moralności w imię dobra ojczyzny; działanie podstępem wobec wroga. Przykład: Konrad Wallenrod.

Kostium historyczny

umieszczenie akcji w dawnych czasach, aby mówić o współczesnych autorowi problemach (np. politycznych), omijając cenzurę.

Bohater dynamiczny

bohater, który zmienia się w trakcie utworu (np. przechodzi przemianę wewnętrzną).

Psychomachia

wewnętrzna walka dobra ze złem w duszy bohatera, konflikt moralny i duchowy.

Mesjanizm

przekonanie, że Polska jest „narodem wybranym”, który przez cierpienie odkupi inne narody; Polska jako „Chrystus narodów”.

Prometeizm

postawa buntu i poświęcenia się dla dobra ludzkości lub narodu, nawet za cenę cierpienia jednostki (np. Konrad z „Dziadów cz. III”).

Profetyzm

motyw proroka-poety, który ma dar przewidywania przyszłości i przemawia w imieniu narodu.

Winkelriedyzm

idea poświęcenia jednego narodu (lub jednostki) dla ratowania innych, na wzór legendarnego Winkelrieda.