[2] Filipino sa Humanidades, Agham Panlipunan, at Iba Pang Kaugnay na Larangan

multilingguwal

kilala ang Pilipiinas bilang isang ________ na bansa dahil sa napakaraming wikang sinasalita sa iba’t ibang rehiyon

kolonyalisasyon

naranasan natin ang ________ mula sa Europa, Hilagang Amerika, at Asya; dahil dito, malaki ang naging impluwensya sa kabihasnan at kultura at sa wikang ginagamit

Mother Tongue-Based Multilingual Education (MTB-MLE)

sa ilalim ng kasalukuyang sistema ng edukasyon na ito, ginagamit muna ang wika ng komunidad bilang panturo sa mga unang baitang

sekondarya at tersiyarya

unti-unting ipinapasok ang Filipino at Ingles bilang mga wikang panturo sa __________ ____ _______; dahil dito, nagkaroon ng pagkakataopn ang Filipino na higit na magamit bilang wikang panturo sa mas mataas na antas ng edukasyon

Humanidades

higit na nauna ang larangan na ito kaysa Agham Panlipunan

Agham Panlipunan

marami sa mga teoretiko at pilosopikong pundasyon nito ay nagmumula sa humanidades

Register

tiyak na set ng mga terminong ginagamit sa bawat larangan

kung paano maging tao

ang pangunahing layunin ng humanidades ay hindi kung ano ang gagawin ng tao, kundi ______________

Kaisipan, kalagayan, at kultura ng tao

Ito ang pokus ng pag-aaral ng humanidades

Irwin Miller

ayon sa kanya, “Ang layon ng Humanidades ay ang gawin tayong tunay na tao sa pinakamataas na kahulugan nito”

Newton Lee

ayon sa kanya, “Ang edukasyon at Humanidades ay dapat pahalagahan sa pagpapaunlad ng isipan at lipunan, at hindi lamang para magkaroon ng karera sa hinaharap”

Humanidades

umusbong bilang reaksiyon sa iskolastisismo noon panahon ng mga Griyego at Romano

Iskolastisismo

nakatuon sa doktor, abogado, at mga kursong praktikal at siyentipiko

Humanidades

nakatuon sa pag-unlad ng tao bilang tao — sa sining, panitikan, pilosopiya, at kultura

1. Analitikal na Lapit

2. Kritikal na Lapit

3. Ispekulatibong Lapit

Tatlong Uri ng Lapit

Analitikal na Lapit

ginagamit sa pag-oorganisa ng mga impormasyon sa mga kategorya, bahagi, grupo, uri, at mga pag-uugnay-ugnay ng mga ito sa isa’t isa

Kritikal na Lapit

ginagamit kung ginagawan ng interpretasyon, argumento, ebalwasyon, at sa pagbibigay ng sariling opinyon sa ideya

Ispekulatibong Lapit

kadalasang ginagamit sa pagkilala ng mga senaryo, mga estratehiya, o pamamaraan ng pagsusuri, pag-iisip, at pagsulat

1. Impormasyonal

2. Imahinatibo

3. Pangungumbinse

Tatlong Anyo ng Pagsulat sa Larangan ng Humanidade

Impormasyonal

anyo ng pagsulat na nagbibigay ng datos at kaalaman; anyong paktwal, paglalarawan, proseso

Imahinatibo

anyo ng pagsulat na nagbubuo ng malikhaing akda tulad ng piksyon, tula, dula

Pangungumbinse

anyo ng pagsulat na nanghihikayat o nakaaapekto sa paniniwala ng mambabasa; halimbawa nito ay sanaysay at talumpati

Agham Panlipunan

akademikong larangan na nakatuon sa tao, kalikasan, gawain, at pamumuhay nito bilang miyembro ng lipunan

Agham Panlipunan

ang pokus nito ay ang pagsusuri ng implikasyon at bunga ng pagkilos ng tao sa lipunan

Rebolusyong Pranses (1789-1799)

nagbigay-diin sa kalayaan, demokrasya, at karapatan ng tao; pinagmulan/impluwensya ng agham panlipunan

Rebolusyong Industriyal (1760-1840)

nagbunsod ng pagbabago sa ekonomiya, paggawa, at teknolohiya; pinagmulan/impluwensya ng agham panlipunan

• Karl Marx

• Max Weber

• Émile Durkheim

Ama ng Agham Panlipunan

Agham Panlipunan Pilosopo at Siyentipiko

Ang mga sumusunod ay mga kilala personalidad sa anong larangan?

• Denis Diderot

• Jean-Jacques Rousseau

• Francis Bacon

• René Descartes

• John Locke

• David Hume

• Isaac Newton

• Benjamin Franklin

• Thomas Jefferson

1. Sosyolohiya

2. Sikolohiya

3. Lingguwistika

4. Antropolohiya

5. Kasaysayan

6. Heograpiya

7. Pampolitika

8. Ekonomiks

9. Area Studies

10. Arkeolohiya

11. Relihiyon

Mga Disiplina sa Larangan ng Agham Panlipunan 

Sosyolohiya

pag-aaral ng kilos, pag-iisip, at gawi ng tao sa lipunan

Sikolohiya

pag-aaral ng mga kilos, pag-iisip at gawi ng tao, gumagamit ng empirical na obserbasyon

Lingguwistika

pag-aaral ng wika bilang sistema kaugnay ng kalikasan, anyo, estruktura, at baryasyon nito

Antropolohiya

pag-aaral ng mga tao sa iba’t ibang panahon ng pag-aaral upang maunawaan ang kompleksidad ng mga kultura at gumagamit ng participant-obserbasyon o ekspiryensyal na imeryon sa pananaliksik

Kasaysayan

pag-aaral ng nakaraan o pinagdaanang pag-iral ng mga grupo, komunidad, lipunan, at ng mga pangyayari upang maiugnay ito sa kasalukuyan, ginagamit ang lapit-naratibo upang mailahad ang mga pangyayaring ito

Heograpiya

pag-aaral sa mga lipunang sakop ng mundo upang maunawaan ang masalimuot na mga bagay kaugnay ng katangian, kalikasan, at pagbabago rito kasama na ang epekto nito sa tao; metodong kuwantitatibo at kuwalitatibo ang ginagamit sa mga pananaliksik dito

Pampolitika

pag-aaral sa bansa, gobyerno, politika, at mga patakaran, proseso, at sistema ng mga gobyerno, gayundin ang kilos-politikal ng mga institusyon; gumagamit ito ng analisis at empirikal na pag-aaral

Ekonomiks

pag-aaral sa mga gawaing kaugnay ng mga proseso ng produksyon, distribusyon, at paggamit ng mga serbisyo at produkto sa ekonomiya ng isang bansa. Pinaniniwalaang ang mga kalagayang pang-ekonomiya ng isang bansa ay may epekto sa krimen, edukasyon, pamilya, batas, relihiyon, kaguluhan, at mga institusyong panlipunan; empirikal na imbestigasyon ang lapit sa pag-aaral dito

Area Studies

interdisiplinaryong pag-aaral, kaugnay ng isang bansa, rehiyon, at heyograpikong lugar; kuwalitatibo, at empirikal na obserbasyon at imbestigasyon ang lapit sa pananaliksik dito

Arkeolohiya

pag-aaral ng mga relikya, labi, artifact, at monument kaugnay na nakaraang pamumunay at gawain ng tao

Relihiyon

pag-aaral ng organisadong koleksiyon ng mga paniniwala, sistemang kultural, at mga pananaw sa mundo kaugnay ng sangkatauhan at sangkamunduhan (uniberdo) bilang nilikha ng isang superyor at superhuman na kaayusan

1. Pagtukoy sa genre o anyo ng sulatin

2. Pagtukoy at pagtiyak sa paksa

3. Paglilinaw at pagtiyak sa pagksang pangungusap

4. Pagtiyak sa paraan ng pagkuha ng datos

5. Pagkalap ng datos bilang ebidensya at suporta sa tesis

6. Analisis ng ebidensya gamit ang lapit sa pagsusuring kuwantatibo, kuwalitatibo, argumentatibo, deskriptibo, at etnograpiko

7. Pagsulat ng sulatin gamit ang lohikal, malinaw, organisado (simula, gitna at wakas), angkop, sapat, at wastong paraan ng pagsulat

8. Pagsasaayos ng sanggunian at talababa sa mga ginamit na sulatin ng ibang may-akda

Proseso ng Pagsulat sa Agham Panlipunan

translatio

salitang Latin na pinagmulan ng salitang “translation”

metafora / metaphrasis

salitang Griyego na ang ibig sabihin ay “metaphrase” o salitang-sa-salitang pagsalin

1. Pagsasaling Pampanitikan

2. Pagsasaling Siyentipiko-Teknikal

Uri ng Pagsasalin

Pagsasaling Pampanitikan

nilalayon na makalikha ng obra maestra batay sa orihinal na akdang nakasulat sa ibang wika

Pagsasaling siyentipiko-teknikal

komunikasyon ang pangunahing layon

Tanawan et al. (2207)

ayon sa kanya, malaking tulong ang pagsasalin sa mabilis na paglaganap ng Kristiyanismo at pag-aaral ng gramatika at bokabularyo

Dominican

tawag sa orden ng mga prayle sa Pangasinan at Cagayan

Franciscan

tawag sa orden ng mga prayle sa Camarines

Heswita

tawag sa orden ng mga prayle sa kalahati ng Bisaya

Agustinian

tawag sa orden ng mga prayle sa isa pang kalahati ng Bisaya, Ilocos, at Pampanga

Kasunduan sa Paris (Disyembre 10, 1898)

pagwawakas ng pananakop ng Espanya at simula ng imperyalismong Amerikaso sa Pilipinas

1. Ekspansyong ekonomiko

2. Pagtatayo ng depensang militar at pandagat sa Asya-Pasipiko

3. Pagpapalaganap ng protestantismo

Layunin ng Pananakop ng Estados Unidos (San Juan et al., 2019)

Asyano para sa mga Asyano

slogan ng Greater East Co-Prosperity Sphere

Gintong Panahon ng Panitikan

itinuring ang panahon ng hapon na ________ ______ ______ ______ dahil ginamit ang wikang Tagalog (Filipino ngayon) sa pagsusulat at panitikan

Hapon

pinalaganap ang propaganda laban sa Ingles

Pagpapalawak ng gamit ng Filipino

tumutukoy hindi lamang sa pag-araw-araw na usapan, kundi maging sa intelektuwal na diskurso (Agham, Teknolohiya, Panlipunan, Panitikan, atbp.)

Pagpapayaman ng Korpus ng Filipino

nakakalikha ng katumbas na termino sa Filipino mula sa Ingles o ibang wika at nagpapalawak ng bokabularyo at konsepto

1. Pagpapalawak ng Gamit ng Filipino

2. Pagpapayaman ng Korpus ng Filipino

3. Pag-iimbak ng Kaalaman

4. Pagtutulay sa Akademya

5. Pag-unlad ng Pedagogical Idiom

Mga Tungkulin ng Pagsasalin sa Pagsusulong sa Filipino

Pag-iimbak ng Kaalaman

naiingatan at naitatala sa Filipino ang mahahalagang kaalaman sa iba’t ibang larangan

Pagtutulay sa Akademya

sa pamamagitan ng mga salin, mas nagagamit ang Filipino sa kolehiyo at universidad bilang wika ng pagtuturo

Pag-unlad ng Pedagogical Idiom

nagkakaroon ng mga terminong madaling gamiting ng guro para mas malinaw at episyente ang pagtuturo sa isang guro gamit ang Filipino