Kultura i sztuka Azji Wschodniej – fiszki słownicze

Fiszki obejmują kluczowe terminy z zakresu sztuki, literatury, teatru, muzyki i popkultury Azji Wschodniej omawiane na wykładzie. Pozwalają powtórzyć definicje i lepiej zrozumieć zagadnienia przed egzaminem.

Shānshuǐ huà (山水画)

Chińskie malarstwo pejzażowe („obrazy gór i wód”) będące wyrazem harmonii człowieka z naturą.

Perspektywa wędrowna

Nielinearna kompozycja obrazu umożliwiająca „wędrówkę wzrokiem” po pejzażu.

Pusta przestrzeń (wu)

Celowe „niewypełnienie” w malarstwie azjatyckim symbolizujące pustkę i otwartość taoistyczną.

Shidafu

Warstwa chińskich literatów-urzędników uprawiających malarstwo i kaligrafię jako formę samodoskonalenia.

Qi (氣) w kaligrafii

Energia życiowa ujawniająca się w ruchu pędzla i rytmie kresek.

Shūfǎ / Shodō

Sztuka kaligrafii odpowiednio w Chinach i Japonii, uznawana za najwyższy przejaw kultury pisma.

Fan Kuan

Malarz dynastii Song, autor zwoju „Wędrowiec wśród gór i strumieni” – klasycznego pejzażu monumentalnego.

Guo Xi

Chiński malarz Song, twórca obrazu „Wczesna wiosna” z koncepcją perspektywy wędrownej.

Ma Yuan

Mistrz południowej Szkoły Song, znany ze stylu „jednego rogu” i sugestywnej pustki.

Xia Gui

Współtwórca stylu „jednego rogu”; minimalizm i asymetria pejzażu Song.

Wang Wei (VIII w.)

Poeta-malarz dynastii Tang, łączący pejzaż z poetycką kontemplacją buddyjską.

Ni Zan

Malarz dynastii Yuan, ascetyczne pejzaże jako wyraz samotności i protestu przeciw Mongołom.

Shen Zhou

Mistrz szkoły Wu (dynastia Ming); łączył kaligrafię, poezję i spontaniczny pejzaż.

Teatr Nō

Najstarsza japońska forma sceniczna (XIV w.), rytualna, z maskami i sakralną atmosferą.

Teatr Kyōgen

Komediowy przerywnik w cyklu Nōgaku; satyra codzienności, prostszy język, rzadko maski.

Teatr Kabuki

Barwny, dynamiczny teatr japoński (od XVII w.) z makijażem kumadori, sceną hanamichi i rolami onnagata.

Hanamichi

Podest przechodzący przez widownię w teatrze Kabuki, służący efektownym wejściom aktorów.

Onnagata

Męski aktor specjalizujący się w kobiecych rolach w teatrze Kabuki.

Teatr Bunraku

Japoński teatr lalek, gdzie każdą lalkę animuje trzech lalkarzy, przy akompaniamencie shamisen.

Erhu (二胡)

Chiński dwu-strunowy instrument smyczkowy o melancholijnym brzmieniu, zwany „chińskimi skrzypcami”.

Guqin (古琴)

Siedmiostrunna chińska cytra, instrument konfucjanistów, używany do medytacji i kształcenia moralnego.

Shi (詩)

Klasyczny chiński wiersz regularny, zwłaszcza z epoki Tang.

Ci (詞)

Śpiewana liryka chińska, często o miłości i tęsknocie.

Fu (賦)

Rozbudowany poemat opisowy w literaturze chińskiej.

Tanka

Japoński wiersz 5-7-5-7-7 sylab, dominująca forma waka.

Haiku

Japońska miniatura poetycka 5-7-5 sylab z obowiązkowym motywem sezonowym (kigo).

Renga

Japońska poezja łańcuchowa tworzona wspólnie przez kilku autorów.

Mono no aware

Japońska estetyka „smutku rzeczy przemijających” obecna w literaturze i sztuce.

Hyangga

Starożytna forma poezji koreańskiej z okresu Silli, o tematyce religijno-filozoficznej.

Sijo

Trzyliniowy, zwięzły wiersz koreański wyrażający równowagę i refleksję.

Gasa

Dłuższa narracyjno-liryczna forma poezji koreańskiej.

Sun Wu Kong (Małpi Król)

Bohater „Wędrówki na Zachód”; nieśmiertelna, przemieniająca się małpa symbolizująca niesforny umysł.

Ruyi Jingu Bang

Magiczny, zmienny kostur Sun Wu Konga, symbol jego siły i mocy.

Hallyu (한류)

„Koreańska fala” – globalna popularność kultury Korei Południowej od lat 90.

K-pop

Koreańska muzyka pop będąca główną siłą napędową Hallyu i soft power Korei.

Idol

Wszechstronnie szkolony artysta K-popu, łączący taniec, śpiew i interakcję z fanami.

BTS

Najbardziej rozpoznawalny zespół K-pop, symbol globalnego sukcesu koreańskiej muzyki.

Bong Joon-ho

Koreański reżyser, twórca „Parasite”, łączący satyrę społeczną z konwencją thrillera.

Park Chan-wook

Koreański reżyser „Oldboya” i „The Handmaiden”, znany z brutalnych thrillerów psychologicznych.

Kim Ki-duk

Poetycki, kontrowersyjny reżyser koreański; autor filmu „Wiosna, lato, jesień, zima… i wiosna”.

Lee Chang-dong

Realistyczny reżyser koreański, twórca filmów „Poetry” i „Burning”.

Parasite

Film Bong Joon-ho z 2019 r., pierwszy nieanglojęzyczny laureat Oscara za najlepszy film.

Oldboy

Kultowy thriller zemsty Park Chan-wooka, nagrodzony w Cannes (2003).

Soft power

Zdolność państwa do wpływania na innych poprzez atrakcyjność kulturową i ideologiczną, nie poprzez siłę militarną.

Cool Japan

Strategia rządu japońskiego promująca kulturę pop i tradycję jako narzędzie soft power.

Anime

Japońska animacja, kluczowy eksport kultury popularnej Japonii.

Manga

Japoński komiks będący fundamentem globalnego fandomu popkultury.

Kawaii

Japońska estetyka „słodkości” obecna w modzie, designie i popkulturze.

Washoku

Tradycyjna kuchnia japońska, wpisana na listę UNESCO jako niematerialne dziedzictwo kulturowe.

Harajuku fashion

Eksperymentalny styl uliczny z dzielnicy Harajuku w Tokio, wpływający na modę światową.

Ikebana

Japońska sztuka układania kwiatów promująca harmonię i minimalizm.

Ceremonia herbaciana

Rytualny obrządek przygotowania i picia herbaty matcha, ucieleśniający zen i estetykę wabi-sabi.

Ikonografia Buddyzmu Zen w sztuce

Minimalistyczne przedstawienia natury i pustki odzwierciedlające kontemplację i jedność umysłu.

Hanbok

Tradycyjny strój koreański, symbol kultury i tożsamości narodowej.

Jiutai

Chór sceniczny w teatrze Nō wspierający muzycznie i narracyjnie akcję sztuki.

Kumadori

Ekspresyjny makijaż aktorów Kabuki podkreślający charakter postaci.

Shamisen

Trójszynowy japoński instrument strunowy towarzyszący teatrowi Bunraku i muzyce ludowej.

Kigo

Sezonowe słowo kluczowe obowiązkowe w klasycznym haiku.

Wabi-sabi

Japońska estetyka doceniająca prostotę, niedoskonałość i ulotne piękno.