College 3 - Materiele cultuur

- 96 dia's aan interessant gepeupel over archeologische resten

Wat is het nut van materiele cultuur?

• indicatie van status

• indicatie van leeftijdsfase

• proxy voor horizontale relaties

• proxy voor verticale relaties

• proxy voor tijd en ruimte

• uiting van regionaliteit en identiteit

hoe geeft materiele cultuur een indicatie van status?

zeldzame of kostbare objecten laten sociale en economische excellentie zien

hoe geeft materiele cultuur een indicatie van leeftijdsfase?

bepaalde objecten zijn passend voor bepaalde leeftijden; denk aan duplo voor je vriendin

hoe is materiele cultuur een proxy voor verticale relaties?

materiele cultuur geeft een indicatie van onderdanig zijn aan iemand; denk aan ringzwaarden die rang aangeven

hoe is materiele cultuur een proxy voor horizontale relaties?

verschillende werktuigen, klederdrachten en sieraden geven verschillende geslachten, specialisaties en leeftijden aan

hoe is materiele cultuur een proxy voor tijd en ruimte?

typochronologieen end tweet

hoe is materiele cultuur een uiting van regionaliteit en identiteit?

via klederdracht en sieraden kan men zijn geboortegebied representeren; denk aan urker vissers met ieder een eigen motief op de trui voor het geval zij overboord sloegen en de oorbellen die gebruikt werden om de uitvaart te kunnen betalen

hoe kan regionaliteit en identiteit in de prehistorie worden geuit?

• huisplattegronden (2- vs 3-schepig)

• aardewerk

welke drie factoren vormen materiele cultuur in zijn geheel?

1. mode (collectief)

2. identiteit (individueel)

3. sociale en technologische veranderingen

welke 5 valkuilen zijn er bij het bestuderen van materiele cultuur?

1. vorm-functie valkuil

2. valkuil van enkel functionaliteit

3. valkuil van technologische superioriteit

4. valkuil van veranderende functie

5. valkuil van het schijnbare afval

wat is de vorm-functie valkuil?

valkuil waarbij men de functie afleidt vanuit de vorm van een object

wat is een voorbeeld van de vorm-functie valkuil?

vuursteen wat lijkt op een sikkel en dus als sikkel benoemd wordt; blijkt een plaggenmes te zijn

wat is de valkuil van enkel functionaliteit?

valkuil waar men er vanuit gaat dat een object gemaakt is met een functie

wat is de valkuil van de technologische suprioriteit?

valkuil waar men een teleologisch perspectief aanneemt en er vanuit gaat dat elk werktuig een technologische verbetering heeft en daarom gelijk wordt overgenomen

wat is de valkuil van de veranderde functie?

valkuil waarin men er vanuit gaat een object met eenzelfde vorm ook eenzelfde functie bevat

wat is de valkuil van het schijnbare afval?

valkuil waarin men ervan uitgaat dat een kapot / gebroken object weggegooid is

hoe is de introductie van brons een goed voorbeeld van de valkuil van superieure technologie?

het duurde erg lang voordat brons daadwerkelijk gebruikt werd; er werden veel fouten gemaakt bij het smeltproces

wat maakte brons aantrekkelijk voor gebruik?

• hoge hardheid

• had een beter smeltpunt

waar vinden we in Nederland de vroegste resten van koper?

in hunebedden, meegegeven als grafgift bij herbezoek in bronstijd

vanaf welke cultuur kennen wij sporen van metaalbewerking in nederland?

de klokbekercultuur

wat zijn de vroegste vormen van “zelfgemaakte” bronzen objecten in nederland?

priemen en dolkjes

hoe werd brons steeds meer verwerkt binnen prehistorische samenlevingen?

• begin: grafgiften en luxe importgoederen

• midden: vroege eigen probeersels en misbaksels; verder ontwikkeld tot werktuigen

• laat: grootschalige incorporatie van bronzen objecten en werktuigen, specialisatie en handel

wat is een casus die toepasselijk is voor de valkuil van superieure technologie?

Papoa Nieuw-Guinea

casus Papoa Nieuw-Guinea kenmerken

• Leahy (AUS) gaat naar de Waghi (groep) om te kijken wat zij wouden ruilen voor goud

• Ijzeren bijlen werden eerst niet geaccepteerd, maar na incorporatie als statusproduct werden ze erg gewild

hoe beelden de Mursi goed de valkuil van superieure technologie uit?

zij gebruikten ons afval als decoratie omdat het leek op hun luxeproducten

welke vormen van linking en referencing worden gebruikt bij het accepteren van nieuwe technologie?

• bewust / skeuomorf: het lijkt op onze technologie

• onbewust / atavisme: restant van oude technologie gebruikt in nieuwe technologie (inheemse dolk met koperen handvat)

• nabootsing: nabootsen nieuwe technologie obv huidige technologie (elektrische auto opladen bij benzinepomp)

Waar denkt Everett Rogers dat incorporatie van een product op is gebaseerd?

• relatief voordeel

• passendheid

• complexiteit

• proefbaarheid

• waarneembaarheid

Hoeveel procent van een groep is volgens Rogers nodig om verandering in de acceptatie van nieuwe technologie te brengen?

iets minder dan de helft van een groep (47,5%)

wat zijn drie voorbeelden van de valkuil van veranderde functie?

1. een kop van een strijdbijl die 2300 jaar later wordt gekerstend

2. een emmer die wordt hergebruikt als crematieurn in de Hallstatt-cultuur

3. terra sigillata wat een luxeproduct wordt en veelvuldig wordt hergebruikt (70-80% hergebruikt)

wat zijn voorbeelden van de valkuil van het vermeende afval?

• kopjes zonder oor of bodem als ritueel object

• opzettelijke fragmentatie aardewerk voor ritueel doeleinde

• familiearchief

wat is een ultiem hedendaags voorbeeld van materiele cultuur?

voetbaltenues van de oranje leeuwinnen

materiele cultuur is een…

…actief element in sociale processen