MATURA HISTORIA

wolna elekcja

wolna elekcja

1697, Jakub Sobieski, August II Mocny, książę Ludwik Conti

koronacja Augusta II Mocnego

1697

pokój w Karłowicach

1699 między Polską a Turcją odzyskanie Podola i Bracławszczyzny przez Polskę oddanie mołdawskich zdobyczy Sobieskiego Turkom

polityka zagraniczna Augusta II

pokój w Karłowicach (1699) polityka ekspansywna, wojna północna (Inflanty)

wielka wojna północna

1700-1709 między Rosją, Danią i Saksonią a Szwecją

wkroczenie Karola XII na Litwę

1701, zażądanie detronizacji Augusta II

bitwa pod Kliszowem

1702, pokonanie wojsk polsko-saskich przez Szwecję

konfederacja szlachecka w Warszawie

1704 ze względu na najazd Szwedów (wojna północna), ogłoszenie Stanisława Leszczyńskiego królem

konfederacja sandomierska

1704, przeciwko konfederacji warszawskiej i stojąca po stronie króla

wojna domowa w Polsce

1704-1706, między konfederacją warszawską a sandomierską, zakończona pokojem w Altranstadt

konfederacja tarnogrodzka

1715, przeciwko stacjonowaniu wojsk saskich w Polsce i Augustowi II

sejm niemy

1717

ograniczenie władzy senatu i uprawnień podatkowych sejmików

zakaz tworzenia konfederacji

ograniczenie swobód dysydentów

opuszczenie ziem RP przez wojska saskie (z wyjątkiem gwardii królewskiej)

wprowadzenie stałych podatków na zawodową armię

traktat Loewendwolda

1732, traktat trzech czarnych orłów pomiędzy Austrią, Rosją, a potem też Prusami dotyczący sukcesji tronu po Auguście II

śmierć Augusta II

1733

wojna o sukcesję polską

1733-1735, między zwolennikami Stanisława Leszczyńskiego (Francja, Hiszpania, Bawaria) a Augusta III (Rosja, Austria, Saksonia)

oblężenie Gdańska

1734

konfederacja dzikowska

1734, popierająca Leszczyńskiego

zakończenie wojny austriacko-francuskiej

1735, warunkiem abdykacja Leszczyńskiego

koronacja Augusta III

1736

Order Orła Białego

najstarsze i najwyższe odznaczenie państwowe RP nadawane za znamienite zasługi cywilne i wojskowe, wprowadzone przez Augusta III

śmierć Augusta III

1763

sejm konwokacyjny przez elekcją Stanisława Augusta Poniatowskiego

1764

wyłączenie liberum veto w sprawach skarbowych

powołanie Komisji Skarbowej i Wojskowej (osobne dla Polski i Litwy), ograniczenie władzy podskarbich i hetmanów

uchwały sejmików podejmowane większością głosów

koronacja Stanisława Augusta Poniatowskiego

1764

reformy Stanisława Augusta Poniatowskiego

ustanowienie cła generalnego

uporządkowanie systemu monetarnego i powołanie do istnienie mennicy królewskiej

wprowadzenie jednolitego systemu miar i wag

zakładanie manufaktur

powołanie czasopisma Monitor

założenie Szkoły Rycerskiej

sejm repninowski (pacyfikacyjny)

1767-1768

nadanie praw dysydentom

prawa kardynalne (wolna elekcja, liberum veto, jedynie sejm decyduje o podatkach, katolicyzm dominującą religią, tolerancja religijna ale zakaz apostazji)

konfederacja barska

1768 (Adam Stanisław Krasiński, Józef Pułaski, Kazimierz Pułaski), wspierana przez Turcję i Francję

I rozbiór Polski

1772

Prusy - Pomorze Gdańskie bez Gdańska

Austria - Galicja ze Lwowem (Wołyń, Podole, południowo-wschodnia Małopolska bez Krakowa)

Rosja - tereny na wschód od Dźwiny i Dniepru

sejm rozbiorowy (I rozbiór)

1773 w Warszawie, marszałkiem Adam Poniński

zgoda na rozbiór

zatwierdzenie praw kardynalnych i kontaktów handlowych z rozbiorcami

powołanie Rady Nieustającej (pierwszy polski rząd)

cło generalne i jednolite podatki

reformy Rady Nieustającej

wzrost liczebności armii stałej do 30 tys.

zakaz kary śmierci za czary

reforma królewszczyzn

stronnictwo hetmańskie

osłabienie króla, konserwatywne, prorosyjskie i proszlacheckie (Ksawery Branicki, Stanisław Szczęsny Potocki, Seweryn Rzewuski)

stronnictwo królewskie

za reformami, prorosyjskie (Stanisław August Poniatowski, Michał Poniatowski, Jacek Małachowski)

stronnictwo patrotyczne

za reformami, propruskie (Hugo Kołłątaj, Ignacy Potocki, Stanisław Małachowski)

reformy sejmu czteroletniego

100 tys. armia poborowa (aukcja wojska) opłacana przez nowe podatki (10% ofiary 10 grosza od szlachty, 20% od majątków ziemskich duchowieństwa)

komisja cywilno-wojskowa niezależna od Rosji

1791 - prawo o miastach królewskich

1791 - ustawa o sejmikach

konstytucja 3 maja

prawo o miastach królewskich

1791, pod wpływem petycji Czarnej Procesji (Jan Dekert) z 1789

nietykalność osobista i majątkowa mieszczan

prawo do posiadania majątków ziemskich

prawo do piastowania urzędów, funkcji oficerskich i wysokich godności kościelnych

ułatwienie nobilitacji

nadanie ograniczonych praw politycznych za pośrednictwem 24 plenipotentów

ustawa o sejmikach

1791, odebranie praw politycznych gołocie ze względu na klientelizm

konstytucja 3 maja

1791 (Stanisław August Poniatowski, Ignacy Potocki, Hugo Kołłątaj)

monarchia konstytucyjna, dziedziczna (po Auguście tron mieli przejąć Wettinowie)

trójpodział władzy (powołanie Straży Praw, polskiego rządu złożonego z 5 ministerstw - edukacji, dyplomacji, wewnętrznego, wojska i skarbu)

opieka prawna chłopów

zniesienie liberum veto

zakaz konfederacji

katolicyzm uprzywilejowaną religią, gwarancja tolerancji religijnej

konfederacja targowiska

1792 (Stanisław Szczęsny Potocki), zawiązana w Petersburgu

wojna o konstytucję

1792-1793, wspierana przez Katarzynę II (60 tys. żołnierzy)

bitwa pod Zieleńcami

VI 1792, wygrana Polaków, dowódcą Józef Poniatowski, ustanowienie Orderu Virtuti Militari

II rozbiór Polski

1793, ambasadorem Jakob Sievers

Rosja - Ukraina, Podole po rzekę Zbrucz, wschodnia część Wołynia, wschodnia Białoruś

Prusy - Wielkopolska i Kujawy, Gdańsk i Toruń

sejm w Grodnie

1793, usunięcie konstytucji 3 maja

insurekcja kościuszkowska

24 III 1794 na rynku w Krakowie

Najwyższa Rada Narodowa

centralna władza cywilna podczas insurekcji kościuszkowskiej

bitwa pod Racławicami

IV 1794, zwycięstwo Polaków

insurekcja warszawska

17/18 IV 1794, przywódcą Jan Kiliński

zajęcie Wilna

23 IV 1794, dowódcą Jakub Jasiński

klub polskich jakobinów

nazwa działaczy Kuźnicy Kołłątajowskiej (reformy społeczne, nakłanianie ludności Warszawy do walki powstańczej, zniesienie w Polsce feudalnych przywilejów, wprowadzenie ustroju republikańskiego)

Sąd Najwyższy Kryminalny

najwyższy sąd insurekcji kościuszkowskiej powołany podczas zamieszek zorganizowanych przez polskich jakobinów

uniwersał połaniecki

V 1794, przyznanie chłopów wolności osobistej i gwarancja nieusuwalności z ziemi, obietnica zmniejszenie wymiaru pańszczyzny, a dla chłopów powołanych do wojska całkowite zniesienie

bitwa pod Szczekocinami

VI 1794, wygrana wojsk rosyjskich i pruskich

insurekcja w Wielkopolsce

20 VIII 1794, wycofanie wojsk pruskich spod Warszawy

bitwa pod Maciejowicami

X 1794, zwycięstwo Rosjan i zniewolenie Kościuszki, nowym naczelnikiem Tomasz Wawrzecki

oblężenie Pragi przez Rosjan

XI 1794

III rozbiór Polski

X 1795

Rosja - wszystkie ziemie na wschód od Niemna i Bugu

Prusy - część Mazowsza z Warszawą, Podlasia i Litwy

Austria - Lubelszczyzna, Małopolska z Krakowem, część Podlasia i Mazowsza

abdykacja Stanisława Augusta Poniatowskiego

XI 1795

założenie Szkoły Rycerskiej

1795

Komisja Edukacji Narodowej

1773

Towarzystwo Ksiąg Elementarnych (1775)

2 okręgi szkolne z Akademią Krakowską i Wileńską

nauka w języku polskim, świeccy nauczyciele opłacani przez państwo

zmniejszenie liczby szkół zakonnych

wprowadzenie teorii kopernikańskiej

początek wojny zimowej

30 XI 1939

przyczyny sukcesów Finów w wojnie zimowej

• niedostosowanie Armii Czerwonej do terenu

• rozdrobnienie armii

• braki w dowództwie sowieckim (po procesach moskiewskich)

• niedoinwestowanie Armii Czerwonej (braki w sprzęcie i umundurowaniu)

wykluczenie ZSRR z Ligi Narodów

1940

koniec wojny zimowej

12 III 1940 — pokój, na mocy którego Finlandia utraciła 10% terytorium, ale zachowała niepodległość

traktat o przyjaźni i granicach

28 IX 1939 między ZSRS i III Rzeszą, korygujący ustalenia paktu Ribbentrop-Mołotow i włączający Litwę do sowieckiej strefy wpływów

 atak niemieckich wojsk na Danię i Norwegię

9 IV 1940, w celu:

• przejęcia kontroli nad Cieśninami Duńskimi, łączącymi Morze Bałtyckie i Północne 

• zachowania i usprawnienia ciągłości importu szwedzkiej rudy żelaza do Niemiec, którą sprowadzano za pośrednictwem norweskiego portu w Narwiku

atak na Luksemburg, Belgię i Holandię przez wojska III Rzeszy

10 V 1940 (bitwa o Flandrię)

zajęcie Paryża przez Niemcy

14 VI 1940

zawieszenie broni z III Rzeszą przez nowego premiera Francji

22 VI 1940 (Philippe Pétain) Do wydarzenia doszło w lasku Compiègne 

• po przegranej wojnie Francja utraciła Alzację i Lotaryngię

• północne i zachodnie tereny państwa znalazły się pod okupacją niemiecką

• na południu utworzono kolaboracyjne Państwo Francuskie z siedzibą rządu w Vichy (z marsz. Pétain na czele)

bitwa o Anglię

10 VII-X 1940

przyczyny sukcesu Brytyjczyków w bitwie o Anglię

• determinacja Brytyjczyków

• udoskonalenie obrony przeciwlotniczej (radary)

• znajomość niemieckich planów po złamaniu kodów Enigmy

• zaangażowanie pilotów z państw sojuszniczych (m.in. Polski i Czechosłowacji)

• techniczna wyższość brytyjskich myśliwców (Spitfire’ów)

operacja “Barbarossa”

plan ataku na ZSRR przez III Rzeszę - Niemcy mieli uderzyć w połowie maja 1941 i zastosować taktykę wojny błyskawicznej

początek walk o Moskwę

XI 1941

walki o Stalingrad

23 VIII 1942-2 II 1943

• Niemcom nie udało się zająć miasta, a licząca ponad 200 tys. żołnierzy niemiecka 6 Armia została otoczona i zmuszona do złożenia broni

• Sowieci stracili ok. 1,2 mln żołnierzy, a państwa Osi — 1,5 mln, co pozbawiło je możliwości prowadzenia działań ofensywnych

Przyczyny niepowodzenia ataku państw Osi na ZSRS

• nadmierne rozciągnięcie sił państw Osi

• opóźnienie operacji, co zrodziło problemy z zaopatrzeniem wojsk i brakiem sprzętu do walki zimą

• niewykorzystanie antysowieckich nastrojów miejscowej ludności (szczególnie w krajach bałtyckich i na Ukrainie)

• wzmocnienie woli walki przeciwnika poprzez stosowanie terroru wobec cywilów

• sprawna ewakuacja przemysłu zbrojeniowego z zachodu na wschód ZSRS

• ogromne wsparcie materialne udzielone Armii Czerwonej przez USA w ramach Lend-Lease Act

wyparcie włoskich wojsk z Etiopii

1941

obrona Tobruku

IV-XI 1941, z udziałem m.in. Samodzielnej Brygady Strzelców Karpackich, Brytyjczykom udało się odeprzeć Niemców

operacja “Torch”

XI 1942, w Afryce Północnej wylądował desant amerykańsko-brytyjski pod wodzą gen. Dwighta Eisenhowera. Siły aliantów zajęły Algierię i Maroko (podległe rządowi w Vichy)

koniec walk w Afryce

13 V 1943

rywalizacja o kontrolę nad Atlantykiem

od 3 IX 1939

• V 1943 — osłabienie się niemieckich ataków, powiązane z udoskonaleniem przez aliantów metod walki z U-Bootami (radary, sonary i bomby głębinowe) oraz znajomością niemieckich rozkazów dzięki złamaniu szyfru Enigmy

opanowanie francuskich Indochin i kontynuacja walk z Chinami przez Japonię

1940-1941

atak Japonii na bazę floty amerykańskiej w Pearl Harbor

7 XII 1941, zniszczenie 21 okrętów i ok. 260 samolotów

wypowiedzenie wojny Japonii przez prezydenta Franklina Roosevelta

8 XII 1941

11 XII 1941 — wypowiedzenie wojny USA przez III Rzeszę i Włochy

bitwa morska pod Midway

4 VI 1942

walki o wyspę Guadalcanal

7 VIII 1942-8 II 1943

bitwa powietrzno-morska na Morzu Filipińskim

VI 1944

zrzuty bomb atomowych na Japonię

• 6 VIII 1945 — Hiroszima

• 9 VIII 1945 — Nagasaki

wkroczenie wojsk sowieckich do Mandżurii

9 VIII 1945

akt kapitulacji Japonii podpisany przez cesarza Hirohito

2 IX 1945

bitwa na Łuku Kurskim

5 VII-23 VIII 1943, dotkliwa porażka Niemców

wkroczenie Armii Czerwonej w granice II RP

I 1944

początek operacji Armii Czerwonej “Bagration”

22 VII 1944, dotarcie do linii Wisły

przekroczenie Wisły i uderzenie na Prusy Wschodnie przez oddziały Armii Czerwonej i Wojska Polskiego

I 1945

II 1945 — dotarcie do linii Odry i przełamanie Wału Pomorskiego (dawnego granicznego umocnienia III Rzeszy)

przekroczenie Odry przez Armię Czerwoną

16 IV 1945

oblężenie Berlina

26 IV-2 V 1945

30 IV 1945 — samobójstwo Hitlera

akt bezwarunkowej kapitulacji niemieckich sił zbrojnych

8 V 1945, podpisany przez Wilhelma Keitela

zajęcie Rzymu przez aliantów

4 VI 1944

schwytanie i rozstrzelanie Mussoliniego

IV 1945

D-Day

6 VI 1944, operacja “Overlord” sił amerykańsko-brytyjsko-kanadyjskich pod wodzą gen. Dwighta Eisenhowera; lądowanie w Normandii

bitwa pod Falaise

VIII 1944, rozbicie sił niemieckich przez aliantów

• 19 VIII 1944 — powstanie w Paryżu, wyzwolenie miasta

nieudana operacja “Market-Garden” aliantów

17 IX 1944, której celem było zdobycie mostów na Renie

wkroczenie do Nadrenii przez aliantów

II 1945

• III 1945 — sforsowanie Renu i zajęcie Zagłębia Ruhry

podpisanie kapitulacji wojsk III Rzeszy

7 V 1945, przez gen. Alfreda Jodla przed Wielką Brytanią i USA

• 8 V 1945 — powtórzenie aktu z udziałem przedstawicieli ZSRS i Francji na żądanie Stalina