nederlands examen december

soorten literaire genres

psychologische roman : gedachten, gevoelens thriller : spannend, actie | sciencefiction : futuristisch, wetenschap | fantasy : magie | historische roman : feiten + soms fictie ( subcategorie : oorlogsroman : oorlog )

personages

protagonist, antagonist, nevenfiguur, figuranten, volle/vlakke karakter

tutorial

prescriptieve tekst, instructies, chronologische volgorde, kort en duidelijk, stappen

• Taalregister:

• formeel/informeel

• taalgebruik:

• Verwijst naar de specifieke vormen van taal die mensen gebruiken, zoals dialect, tussentaal, of standaardtaal. Dit is afhankelijk van je regio of sociale groep.

• Xenofobie:

de angst of haat voor vreemdelingen of mensen uit andere culturen.

• Vooroordelen

• zijn persoonlijke, vaak onterecht negatieve meningen over individuen.

• Stereotypen

• zijn bredere, vereenvoudigde beelden van een groep die vaak niet overeenkomen met de werkelijkheid. bv.: marokanen stelen fietsen

• Taaldiscriminatie:

Mensen kunnen op basis van taalgebruik anders behandeld worden.

• Sociolect:

• Groepstaal (bijv. jongerentaal) of vaktaal (bijv. medische termen) is typisch voor een bepaalde groep of beroep.

In- en uitsluiting:

• Taal kan leiden tot in- of uitsluiting, bijvoorbeeld bij dialectgebruik.

Parodie:

Ook wel persiflage is een spottende nabootsing van iets serieus.

voorbeelden taalvarianten

Dialecten, accenten, jongerentaal, straattaal, vaktaal

voorbeelden taalvariatie

dialect, tussentaal, standaardnederlands

vertelperspectieven

belevende ik-verteller : neemt deel, geen gedacht, t.t | vertellende-ik verteller : gedachten + pers., deelgenomen aan actie, v.t personeel prespectief : gedachten 1p., alsof geen verteller is, niet vooruitlopen auctoriele/alwentend prespectief : weet einde, ged. en gev. + personen, vooruitwijzingen, geeft soms commentaar op gebeurtenissen

soorten tijden

niet chronologisch : flashback/forward chronologisch : vooruit/terugwijzing vertelde tijd : tijd in verhaal verteltijd : tijd nodig om te lezen, verteltemp : relatie vertelde tijd en verteltijd <=> tijdssprongen, retardering, tijddekking

soorten sferen

geograpische, sfeerscheppende, symbolische, sociale

motief

klein maar belangrijk element dat vaak terugkeert in verhaal. versterkt/verandert betekenis van verhaal

thema :

korts mogelijke omschrijving inhoud verhaal.

soorten humor

situatiehumor : toevallig, specifieke situatie taalhumor : algemeen taalgebruik afwijken ironie : sport drijven door bv. sterk overdrijven absurde humor : tegen alle logica in

epigram

kort gedicht verassende twist, grieks voor opschrift

cursiefje

luchtig stukje in krant, cursief gedrukt, persoonlijke beschouwing

hyperbool

stijlfiguur van overdrijving

limerick

rijmversen met grappige in houd ( 5 regels ) laatste regel maakt het meestal duidelijk, verwijst plaats in ierland

opzettelijke fout

bewust gemaakte taalfout

palindroom

als je het woord omdraaid heeft het dezelfde betekenis

understatement

stijlfiguur waarbij je iets zwak uitdrukt voor humorisch effect

woordspalling

woord/uitdrukking met verschillende betekenissen ( bv.: letterlijk/figuurlijk )

soorten sage

verklarende sage : verklaart herkomt namen/fenomenen | heldensage : helden/historicshe figuren uit verleden | sage over magische wezens : mensen schrik aan te jagen bv.: geesten, tovenaars, heksen, spoken

kenmerken sage

historische kern, mondeling overgebracht, bepaaldefuncties, vaak magische/historische hoofdpersonages

indeling van teksten

non-fitie : niet verzonnen bv.: krantenariktel fictie ( fiction ) ; verzonnen teksten

soorten fictie teksten

epiek/proza : verhalende literatuur, doorlopende tekst , epische teksten lyriek/poëzie : teksten waarin gevoel centraal staat, versregels, soms sprongen, lyrische teksten | toneel/dramatiek : tekst bedoeld om te spelen, dialoogvorm, dramatische teksten

soorten niet-literatuur

pulp : fictie maar geen literatuur net zoals lectuur/triviaalliteratuur/stationromans => ericht op massa verkoop, feelgoed, voorspelbaar, naam pulp van minderwaardig papier

tekstsoorten

informatieve, persuasieve, opinierende, prescriptieve, narraieve, argumentatieve