Kaarten: TSG 5 - hoofdstuk 6: basisbeginselen van politiek | Quizlet

wat heeft elke land?

elke land heeft een machtsstructuur die bepaalt hoe de macht georganiseerd is

unitaire staat (eenheidsstaat)

• alles wordt centraal geregeld door een centrale overheid & een parlement

• gecentraliseerde eenheidsstaat & gedecentraliseerde eenheidstaat

gecentraliseerde en gedecentraliseerde eenheidsstaat

• gecentraliseerde eenheidsstaat: alle macht ligt bij de centrale overheid, vaak dictatorschappen

• gedecentraliseerde eenheidsstaat: centrale overheid wijzen bepaalde macht toe aan lagere niveaus met strikt toezicht

vb. Nederland

federale staat (bondsstaat)

verdelen van soevereiniteit tussen centraal niveau en deelstaten volgens grondwet

• shared rule: deelstaten nemen deel aan federale besluitvorming

• self rule: deelstaten voeren eigen beleid zonder immenging van federaal niveau

confederatie (statenbond)

• verbond van onafhankelijke staten met behoud van hun soevereiniteit en eigen grondwet

• samenwerking via verdrag, beslissingen enkel bij unanimiteit

• staten kunnen uitstappen uit de confederatie

fifty shades of federalism

verwijst naar de diverse vormen en graden van federalisme in de praktijk

hoe gebeuren hervormingen?

gebeuren vaak na conflicten of oorlogen & vereisen meerderheden, waaronder tweedemeerderheid en bijzondere meerderheden

vooral in meertalig België

de unitaire staat België

• België begon als unitaire staat met één koning & één grondwetgevend parlement

• cultuur en taal waren oorspronkelijk katholiek-franstalig gericht

• na WOII ontstaan spanningen tussen Vlamingen en Walen → staatshervormingen

hoeveel staatshervormingen kent belgie al?

6

benoem de staatshervormingen

1) eerste hervorming 1970: cultuurgemeenschappen (Nederlands, Frans & Duits) voor taal & cultuur

2) tweede hervorming (1980): cultuurgemeenschappen worden gemeenschappen met eigen parlement & regering

Vlaamse en Waalse gewesten met plaatsgebonden bevoegdheden

3) derde hervorming 1988: uitbreiding gemeenschaps- en gewestbevoegdheden, oprichting Brussels hoofdstedelijk gewest; leden deelstaatparlement nog niet rechtstreek verkozen

4) vierde hervorming (1993): België wordt officieel federale staat, Brabant opgesplitst in Vlaams en waals-brabant, deelstatenparlement rechtstreeks verkozen, Vlaamse raad wordt Vlaams parlement

5) vijfde hervorming (2001 = Lambermontakkoorden): overdrachten bevoegdheden landbouw, buitenlandse handel, ontwikkelingssamenwerking aan gewesten

6) zesde hervorming (2011 = vlinderakkoord): grootste bevoegdheidsoverdracht, Vlaamse overheid krijgt grote bevoegdheden o.a. gezinsbeleid, arbeidsmarkt, woonbeleid, handel, sociale economie

huidige structuur

• discussies over een zevende staatshervorming in 2024 zijn gaande

• de N-VA pleit voor confederalisme, waarbij bevoegdheden verder naar de regio's gaan.

• andere partijen willen juist meer herfederaliseren

• de N-VA neemt terughoudendheid in het debat vanwege politieke en sociale uitdagingen.

confederalisme

een samenwerkingsverband tussen verschillende onafhankelijke staten die samen een verbond vormen.

deze staten behouden hun soevereiniteit en beslissen zelf over welke bevoegdheden ze op het niveau van de confederatie willen samenwerken.

(van gedwongen naar vrijwillig, als het nodig is komen ze samen)

breuklijnen

breuklijnen zijn diepliggende maatschappelijke tegensstellingen die politiek conflicten veroorzaken

lipset en rokkan (1960) breuklijnen

1) centrum versus periferie

2) kerk versus staat

3) arbeid versus kapitaal

4) stad versus platteland

centrum versus periferie

conflict tussen centraal gezag en perifere regio's

→ in België Vlaamse vs Franstalige gemeenschappen

kerk versus staat

invloed religie op politiek, o.a. discussies over onderwijs en ethiek

→ in België katholiek vs vrijzinnig

arbeid versus kapitaal

economische tegenstellingen tussen werkers en werkgevers

stad versus platteland

economische en politieke macht van platteland neemt af

→ minder prominent in België

Inglehart (1970) nieuwe breuklijnen

traditionele (materialistische) versus postmoderne (postmateriële) waarden

→ (td) werkgelegenheid & economische groei

→ (pm) jongeren richten zich meer op milieu, zelfontplooiing en gelijke kansen

ideologieën

samenhangende ideeën over de inrichting van de samenleving, ontstaan om maatschappelijke tegenstellingen te verklaren en te ordenen

liberalisme

• kernideeën: individuele vrijheid, rechtvaardigheid, rationaliteit, gelijkheid voor de wet, geloof in maakbaarheid samenleving en vooruitgang

→ politiek liberalisme (locke): overheid beschermt natuurlijke rechten & krijgt macht via toestemming

→ economisch liberalisme (smith): vrije markt, zo min mogelijk overheidsinmenging

socialisme

• kernideeën: economisch gelijkheid, belangen van arbeidsklasse, emancipatie van onderdrukt groepen, gemeenschappelijk bezit (minder sterk tegenwoordig), actieve overheid sociale rechtvaardigheid

conservatisme

• kernideeën: behoud van tradities, maatschappelijke normen, wantrouwen tegen overheid vrijheid & gelijkheid, belang van sociale cohesie en familie, rol van religie in beperking vrijheid

christendemocratie

• kernideeën: christelijke waarde, personalisme (waardigheid mens), belang van natuurlijke gemeenschappen, subsidiariteit (overheid allen ingrijpen bij overschrijding natuurlijke gemeenschappen), pragmatisme in beleid

centraal personalisme

waardigheid v/d mens is het hoogste goed

alleen een persoon heeft vrije wil en waarde

nationalisme

• kernideeën: natie centraal, soevereiniteit voor natie, bouwen nationale identiteit, overstijgen kleinere verschillen, nadruk op nationaal belang

fascisme

• kernideeën: autoritairheids- en hiërarchisch leiderschap, nationalisme, geweldsverheerlijking, racisme, onderdrukking politiek tegenstanders, propaganda

ecologisme

• kernideeën: duurzame ontwikkeling, sociale rechtvaardigheid, democratische deelname, erkenning ecologische rechten en wereldburgerschap, beperking van economische groei en ten gunste van behoud natuurlijke omgeving

linkse en rechtse partijen

politieke partijen positioneren zich op een linker en rechter spectrum gebaseerd op:

1) sociaaleconomische as: links voor sterke staat en herverdeling, rechts voor economische vrijheid

2) sociaal-culturele as: links progressief, open, rechts conservatief, behoudsgezin

freezing hypothesis

veronderstelling dat de historische breuklijnen nog steeds invloed hebben, ook al liggen ze achter ons

huidige structuur