protezy pooperacyjne

protezy nietypowe

uzupełnienia protetyczne, których wykonanie stwarza dodatkowe trudności oraz wymaga szukania indywidualnych, niekonwencjonalnych rozwiązań, odbiegających często od postępowania rutynowego (z reguły u pacjentów z wrodzonymi lub nabytymi defektami tkanek)

przyczyny leczenia protezami nietypowymi

• rozległe zabiegi chirurgiczne - nowotwory (90% - rak płaskonabłonkowy), szkliwiak, inne

• wrodzone rozszczepy podniebienia

• urazy

truności w rehabilitacji protetycznej u pacjentów po leczeniu nowotworów

• duża utrata tkanek - zanik podłoża → brak oparcia dla protez

• twarde, ściągające blizny i zrosty pozabiegowe,
  zmiany położenia okolicznych tkanek miękkich,
  zaburzona praca mięśni i stawów,
  zmienione relacje międzyszczękowe

  • → trudne warunki dla utrzymania protez

• chemioterapia, radioterapia → utrudnione gojenie, zwiększona wrażliwość tkanek na ucisk, większa podatność na urazy

• kserostomia

• nadżerki, owrzodzenia

• nawracające grzybice i zakażenia bakteriami:

  • Pseudomonas

  • Klebsiella pneumoniae

  • Enterobacter

  • Bacteroides

• postępująca próchnica, utrata zębów

• stany depresyjne

Leczenie protetyczne pacjentów po zabiegach chirurgicznych ma na celu przywrócenie:

czynności żucia, połykania, mowy, wyglądu estetycznego i komfortu psychicznego

Podział chorych po zabiegach chirurgicznych ze względu na odmienność postępowania protetycznego

• I - ubytki w obrębie szczęki

• II - ubytki w obrębie żuchwy

• III - utrata powłok zewnętrznych

podział protez pooperacyjnych

• wewnątrzustne

  • protezy akrylowe częściowe i całkowite z obturatorami

  • protezy szkieletowe z obturatorami

  • płytki utrzymujące (tymczasowe zatykadła)

  • monobloki

• zewnątrzustne

  • epitezy

  • ektoprotezy

ubytek tkanek w obrębie szczęki

• połączenie jamy ustnej z nosową utrudnia mowę i odżywianie

• stosujemy obturatory - zamykają połączenie

  • natychmiastowe = do 8-12tyg po zabiegu, w międzyczasie podścielany miękkim tworzywem

  • wczesne

  • ostateczne (długoczasowe)

proteza - obturator długoczasowy

• z jednolitego materiału (akryl) lub część zatykająca wykonana z miękkiego tworzywa

• część zamykająca (obturacyjna) jest trwale połączona z płytą protezy lub nasadzana na nią (→ obturator składany - magnesy, śruba akrylowa, klej)

• obturator w kształcie:

  • kielicha - otwarty

  • klosza - zamknięty, z reguły pusty w środku

    • lepiej wypełnia jamę pooperacyjną

    • zapewnia dobre podparcie dla powłok twarzy

    • poprawia wygląd estetyczny

• obturatory akrylowe z reguły pokrywane masami elastycznymi (wymiana co 3msc)

tworzywa miękkie do podścieleń obturatorów

1. stosowane do odciążenia obrzeży rany pooperacyjnej

2. zmniejszają traumatyzujące oddziaływanie płyty protezy na podłoże

3. zapewniają lepszy rozkład sił żucia na podłoże

4. poprawiają utrzymanie protez - uszczelnienie, dokładne przylegania

5. skracają i ułatwiają proces adaptacji - lepiej tolerowane

proteza - obturator długoczasowy (postępowanie kliniczne)

• przed wyciskiem masą alginatową - otwór w podniebieniu pokryć wilgotną gazą lub istniejącą jamę wypełnić tamponami (aby masa nie dostała się do jamy nosowej, gardła, krtani)

• braki częściowe - proteza szkieletowa z obturatorem (bardziej rozbudowana metalowa płyta podniebienna zaopatrzona w zaczepy do umocowania zatykadła)

• bezzębie - wycisk czynnościowy na łyżce indywidualnej masy elastyczną

  • najpierw masa o dużej prężności (putty), potem o małej (light body) do czynnościowego ukształtowania wycisku

  • proteza wykonana z wycisku anatomicznego → dostosowanie w jamie ustnej i podścielenia materiałami do biologicznej odnowy tkanek

• częste;

  • korekty - 3x niż w leczeniu rutynowym

  • podścielania - znaczne zmiany na podłożu pooperacyjnym, dolegliwości bólowe

  • wymiana protez

• instruktaż higieny - zabezpieczenie resztkowego uzębienia preparatami fluorkowymi, profilaktyka przeciwgrzybicza

ubytek tkanek w obrębie żuchwy

• problemy z żuciem, mową, połykaniem, utrzymaniem śliny, zmiany w wyglądzie twarzy, oszpecenie

• częste przerwanie ciągłości, utrata zębó, kości, TMJ, niewydolność podłoża protetycznego, ograniczenie przestrzeni neutralnej, spłycenie przedsionka, zmniejszona amplituda odwodzenia żuchwy, zwężenie szpary ustnej

• zaburzenia zwarcia i artykulacji, cofnięcie i zbaczanie odłamu w stronę operowaną, ruch rotacyjny do wewnątrz przy odwodzeniu

leczenie implantoprotetyczne w obrębie żuchwy

• metoda z wyboru

• poprawa retencji protez, jakości życia

• zabieg w osłonie antybiotykowej (2tyg przed i po zabiegu) min 1 rok po zakończonej radioteapii

• leczenie trudniejsze, większe ryzyko powikłań niż u pacjentów zdrowych

• protezy OVDs na implantach w zgryzie konstrukcyjnym (belka Doldera, zaczepy kuliste, zaczepy Locator) często poprzedzone mioterapią lub/oraz terapią tlenową HBO

• klasyczne, dwuetapowe postępowanie chirurgiczne

• dłuższa adaptacja do protez

protezy twarzy - epitezy, ektoprotezy

• protetyczna odbudowa części twarzy (oka, nosa, ucha, powłok zewnętrznych)

• kompromis pomiędzy oczekiwaniami pacjenta a możliwościami lekarza

• z materiałów sztywnych (akryl), elastycznych (plastyfikowane tworzywo akrylowe, masy silikonowe) lub mieszanych

  • protezy ucha, warg, policzka - materiały elastyczne

  • protezy oczodołu, nosa, oka - materiały sztywne

• umocowanie:

  • zewnętrzne - okulary, kleje tkankowe

  • wewnętrzne - czopy, uchwyty retencyjne, wszczepy tkankowe

  • mieszane

• wycisk gipsem, masą alginatową lub silikonową

rozszczepy szczęki (wargi górnej, wyrostka zębodołowego, podniebienia)

• najczęstsza wada rozwojowa w obrębie twarzy i jamy ustnej

• brak ciągłości anatomicznej i niedorozwój tkanek

• złożona etiologia, niejednoznacznie wyjaśniona - czynniki endogenne, egzogenne, teratogenne

• zaburzenie penetracji mezodermy do pokrywy ektodermalnej pod wpływem czynników genetycznych i środowiskowych

• rozszczep podniebienia pierwotnego między 4-7tżp, wtórnego między 7-12

• 1:750-1:1000 urodzeń (0,5-1,6% populacji)

  • 2x częściej u mężczyzn

podział anatomiczny wg Bardacha i Perczyńskiej-Partyki

1. rozszczepy wargi

2. rozszczepy wargi i wyrostka zębodołowego

3. rozszczepy podniebienia

4. rozszczepy wargi, wyrostka zębodołowego i podniebienia

5. rozszczepy kombinowane

anomalie zębowe towarzyszące rozszczepom

• brak zawiązków - zwłaszcza siekaczy bocznych górnych

• zęby nadliczbowe i atypowe

• zniekształcone zęby sieczne

• zaburzenia mineralizacji

• hipodoncja - 6x częściej niż u innych ludzi

• wady zgryzu:

  • przodozgryz rzekomy

  • zgryz krzyżowy boczny

  • zgryz otwarty

  • zgryz głęboki

zniekształcenia i ubytki tkanek u pacjentów z rozszczepami

• otwory resztkowe

• ruchoma kość przysieczna

• niski przyczep i skrócenie wargi górnej, zapadnięta okolica podnosowa

• nieprawidłowy przebieg czerwieni wargowej

• blizny pooperacyjne

• wzmożone napięcie mięśnia okrężnego ust

• skrzywienie przegrody i zniekształcenie nosa

etapy zespołowego leczenia dziecka z rozszczepem

1. leczenie pediatryczne i ortodontyczne przedoperacyjne - płytki McNeila lub Perzynowej (obturatory)

2. leczenie chirurgiczne (plastyka wargi) - 6mż

3. leczenie pediatryczne i ortodontyczne - rozmasowanie blizn, górna płyta aktywna (poszerzenie szczęki)

4. leczenie chirurgiczne (plastyka podniebienia) - 18-24mż

5. leczenie foniatryczne, logopedyczne, ortodontyczne, pediatryczne i protetyczne

podział pacjentów z rozszczepami w zależności od stopnia nasilenia zaburzeń US wg Gładkowskiego

• grupa I - uzupełnienia stałe

  • pacjenci z nieprawidłowościami zębowymi

  • prawidłowy zgryz lub niewielka wada

  • braki międzyzębowe do 4 zębów w szczęce

  • brak połączenia jamy ustnej z nosową

• grupa II - uzupełnienia ruchome

  • większa deformacja US

  • bardziej nasilona wada zgryzu

  • większe braki zębowe

  • połączenie jamy ustnej z nosową (czynnościowo ukształtowany obturator)