H5-Cognitieve Controle en Executieve Functies – Hoofdstuk 5

150 vocabulaireflashcards over hoofdstuk 5 ‘Cognitieve Controle’ – elk kaartje bevat een Nederlandse term en een korte definitie.

Cognitieve controle

Vermogen om gedachten en handelingen te organiseren en bij te sturen in functie van interne doelen.

Executieve functies

Hogere-orde processen zoals inhibitie, taakwisseling en updating die doelgericht gedrag ondersteunen.

Inhibitoire controle

Processen die ongewenste stimuli, gedragingen of gedachten onderdrukken.

Taakwisseling

Het flexibele overschakelen tussen verschillende taaksets of mentale regels.

Dysexecutief syndroom

Cluster van stoornissen in executieve functies na frontale hersenschade.

Taaksetting

Executieve subfunctie gericht op planning en aanleg van stimulus-respons-associaties.

Monitoring

Executieve subfunctie die prestaties bewaakt en bij fouten bijstuurt.

Energisatie

Executieve subfunctie voor het handhaven van alertheid en volgehouden aandacht.

Valuatienetwerk

Frontaal-limbisch hersennetwerk dat beloningswaarde inschat.

Cognitief controlenetwerk

Netwerk rond dorsolaterale prefrontale en anterieure cingulate cortex voor inhibitie en conflictmonitoring.

Iowa Gambling-taak

Beslissingstaak met risicovolle en veilige stapels kaarten om valuatiefuncties te meten.

Inhibitie

Algemene term voor processen die neurale of gedragsmatige activiteit verminderen.

Responsinhibitie

Stoppen van een reeds voorbereide motorische respons.

Stopsignaalparadigma

Taak waarin een go-respons soms moet worden gestopt na een auditief/visueel signaal.

Stopsignaal-reactietijd (SSRT)

Geschatte tijd die nodig is om een voorbereide respons te inhiberen.

Racemodel

Model dat go- en stopprocessen als onafhankelijke racers beschouwt; snelste wint.

Dorsolaterale prefrontale cortex

Voornaamste frontaal gebied voor werkgeheugen en cognitieve controle.

Anterieure cingulate cortex

Mediëert conflictdetectie, foutsignalen en aandachtsaanpassing.

Orbito-frontale cortex

Frontaal gebied betrokken bij emotionele en beloningsgerelateerde evaluaties.

Ventromediale prefrontale cortex

Gebied onderaan frontale kwab voor waarde- en emotiebeslissingen.

Frontopolaire cortex

Meest rostrale prefrontalis; coördineert metacognitie en integratie van subdoelen.

Updating

Proces van verversen van relevante informatie in het werkgeheugen.

Inhibitiefunctie

Component van executieve functies gericht op onderdrukken van automatische reacties.

Taakwisselingsfunctie

Component van executieve functies die schakelt tussen taaksets.

Eenheid/diversiteit-raamwerk

Model waarin executieve functies gemeenschappelijke en unieke delen bevatten.

Confirmatorische factoranalyse

Statistische techniek om latente factoren (bv. inhibitie/updating) te toetsen.

Laterale inhibitie

Onderdrukking van naburige representaties via competitie tussen neuronen.

Postsynaptische inhibitie

Vermindering van postsynaptische excitatie door inhiberende neurotransmitters.

Circuitinhibitie

Verminderde activatie binnen een volledig neuraal circuit.

Reflexinhibitie

Onderdrukking van automatische reflexresponsen.

Gedragsinhibitie

Beheersing van openlijk (overt) gedrag en impulsen.

Cognitieve inhibitie

Onderdrukking van interne representaties of gedachten.

Post-error slowing

Vertraging in reactie op de trial direct na een fout.

Error Related Negativity (ERN)

Negatieve ERP-piek (≈100 ms na respons) bij fouten, gelinkt aan ACC-activiteit.

Conflictmonitoring

Detecteren van simultane activatie van concurrerende responsen.

Eriksen Flanker-taak

Paradigma met centrale stimulus geflankeerd door congruente of incongruente stimuli.

Stroop-effect

Interferentie wanneer woordbetekenis de kleurbenoeming verstoort.

Centrale bottleneck

Hypothese dat beslissingsstadium slechts één proces tegelijk kan uitvoeren.

Psychologische refractaire periode (PRP)

Vertraging van tweede respons wanneer twee stimuli kort na elkaar verschijnen.

Resource-theorie

Opvatting dat aandacht een beperkte mentale hulpbron is.

Meervoudige-hulpbronnenmodel

Wickens’ theorie met aparte hulpbronnen per modaliteit, code, stadium en respons.

Threaded cognition

Model waarin parallelle taakdraden autonoom om gedeelde hulpbronnen concurreren.

Werkgeheugen

Systeem voor actief onderhouden en manipuleren van informatie.

Goal neglect

Niet uitvoeren van bekende taakregels ondanks intact begrip en geheugen.

Lettermonitoringtaak

Test voor goal neglect waarbij letters op juiste schermzijde hardop gelezen moeten worden.

Taakmodel

Interne representatie van regels, doelen en stimuli die gedrag aanstuurt.

Automatische processen

Snel, moeiteloos, weinig aandacht vragend en vaak onbewust uitgevoerd gedrag.

Gecontroleerde processen

Langzamer, bewust en capaciteits-eisend gedrag gestuurd door doelstellingen.

Consistente mapping

Stimulus-respons-koppeling die altijd hetzelfde blijft; bevordert automatisatie.

Gevarieerde mapping

Veranderlijke stimulus-respons-koppelingen; blijven gecontroleerd.

Instantietheorie

Logans idee dat automatisatie ontstaat door ophalen van eerdere oplossingen uit geheugen.

Prepared reflex

Automatische respons op een stimulus na voorafgaande vrijwillige voorbereiding.

Lateralized Readiness Potential (LRP)

ERP-verschil signaal dat motorische responsvoorbereiding weerspiegelt.

Dysexecutief syndroom – symptomen

O.a. impulsiviteit, perseveratie, verminderde planning en responsinhibitie.

Frontale lobben

Hersenkwabben essentieel voor planning, beslissing en executieve functies.

Prefrontale cortex

Voorste gedeelte van frontale lobben, kerngebied voor cognitieve controle.

Subthalamische nucleus

Onderdeel van basale ganglia betrokken bij stopprocessen.

Basale ganglia

Subcorticale kernen voor motorcontrole, leerprocessen en automatisatie.

Inferieure frontale cortex

Lateraal frontaal gebied dat actief is bij succesvol stoppen.

Mediale prefrontale cortex

Centraal frontaal gebied voor monitoring van interne toestanden.

N1-component

Vroeg ERP-component (≈100 ms) groter bij aandacht voor auditieve stimulus.

Conflictdetectie

Vaststellen van tegenstrijdige informatie-stromen die om selectie strijden.

Stop Signaal Vertraging (SSD)

Tijd tussen go-stimulus en stopsignaal in stopsignaaltaak.

Stimulus Onset Asynchronie (SOA)

Interval tussen twee stimuli of tussen stimulus en stopsignaal.

Multitasking

Gelijktijdig uitvoeren van twee of meer taken.

Dubbeltaakinterferentie

Prestatie-verlies wanneer twee taken simultaan uitgevoerd worden.

Multitaskingvaardigheid

Individueel verschil in omgaan met gelijktijdige mediabronnen of taken.

Centrale-capaciteit

Totale hoeveelheid mentale brandstof volgens Kahneman die verdeeld wordt.

Hulpbron

Algemene term voor beperkte cognitieve capaciteit of modaliteits-specifiek subsysteem.

Focale visuele verwerking

Bewuste objectherkenning binnen kleine foveale zone.

Ambiante visuele verwerking

Ruimtelijke en bewegingsdetectorische verwerking buiten fovea.

Perceptuele analyse

Eerste stadium van stimulusverwerking; sensorische herkenning.

Responsselectie

Centrale beslissing welke motorische reactie passend is.

Motorrespons

Uitgevoerde lichamelijke handeling na besluitvorming.

Arousal (Kahneman)

Algemene alertheidsgraad die beschikbare mentale capaciteit vergroot.

Stimulus-amplificatie

Versterken van relevante representaties i.p.v. inhibitie van irrelevante.

Post-error attentional capture

Aandacht wordt opgeëist door foutfeedback waardoor volgende reactie vertraagt.

Errornegativity (Falkenstein)

Duitse term voor ERN-component na foute respons.

Updatingcomponent werkgeheugen

Specifiek proces om oudste info te vervangen door nieuwere taakrelevante info.

Dysexecutief syndroom en schrijfvaardigheid

Frontalepatiënten missen discipline en organisatie om coherente teksten te schrijven.

Confabulaties

Onjuiste herinneringen die als waar worden beleefd; symptoom bij frontale schade.

Hypoactiviteit-apathie

Sterk verminderde spontaniteit en initiatief na hersenletsel.

Hyperactiviteit-afleidbaarheid

Overmatige activiteit en snelle afleiding door irrelevante stimuli.

Stereotypieën

Herhaald, zinloos gedragspatroon na frontale beschadiging.

Afhankelijkheid van de omgeving

Gedrag wordt gedomineerd door externe prikkels; weinig eigen sturing.

Initiatie

Starten van doelgericht gedrag; kan verstoord zijn bij frontaalschade.

Planning

Voorsorteren en ordenen van acties om een doel te bereiken.

Deductie

Logisch afleiden van conclusies uit premissen; frontaal afhankelijk.

Coördinatie

Afstemmen van meerdere subtaken of motorische acties.

Productie

Genereren van ideeën, taal of bewegen binnen taakcontext.

Stop-taak en aandacht

Grotere N1 voor stopsignaal voorspelt succesvol stoppen (Bekker et al.).

Failure-to-engage-hypothese

Residuele wisselkosten ontstaan doordat taakset soms niet tijdig geactiveerd wordt.

Residuele wisselkosten

Restant vertraging na taakwissel ondanks lange voorbereidingstijd.

Mixkosten

Prestatieverlies in gemengde blokken vergeleken met enkeltaakblok.

Task-set reconfiguratie

Herinstellen van relevante stimuli, regels en responsen bij taakwissel.

Prepared reflex – voorwaarden

Mapping moet nieuw zijn en meerdere stimulus-responsparen omvatten om automatisme te tonen.

Flankerinterferentie bij niet-relevante stimuli

Effect dat flankers reactie beïnvloeden hoewel er nooit op gereageerd wordt.

Implementatiefase (instructies)

Stap waarin stimulus-responsregels geactiveerd worden voor uitvoering.

Chunking van taakregels

Samenvoegen van complexe instructie-elementen tot hanteerbare eenheden.

Ideomotor theorie

Acties worden opgewekt door sensorische effecten die ermee geassocieerd zijn.