polski barok

Autor i gatunek - “Skąpiec”

Molier - komedia

Autor i gatunek - “Makbet”

William Szekspir - tragedia

Autor i gatunek “Niestatek”

Jan Morsztyn - sonet

Autor i gatunek “Do trupa”

Jan Morsztyn - sonet

Autor i gatunek “Cuda miłośći”

Jan Morsztyn - sonet

Autor i gatunek “Na toż”

Daniel Naborowski - wiersz

Autor i gatunek “Krótkość żywota”

Daniel Naborowski - wiersz

Autor i gatunek “Pamiętniki”

Jan Pasek - pamiętniki

Autor i gatunek “Nierządem Polska stoi”

Jan Potocki - liryka patriotyczna

Problemy ogólne (o czym jest utwór)? Skąpiec

Chorobliwe skąpstwo i chciwość, różnica wartości w życiu

Problemy ogólne (o czym jest utwór)? Makbet

Konsekwencje zbrodni, złych czynów i postępowań

Problemy ogólne (o czym jest utwór)? Niestatek

Zmienność i niestałość ludzkiej natury

Problemy ogólne (o czym jest utwór)? Do trupa

Zestawienie stanu człowieka zakochanego i trupa

Problemy ogólne (o czym jest utwór)? Cuda miłości

Ukazanie metafizycznych cech miłości

Problemy ogólne (o czym jest utwór)? Na toż

Ukazanie konieczności śmierci w życiu każdego człowieka

Problemy ogólne (o czym jest utwór)? Krótkość żywota

Ulotność czasu i ukazanie człowieka jako marności

Problemy ogólne (o czym jest utwór)? Pamiętniki

Przedstawienie sarmackiego życia

Problemy ogólne (o czym jest utwór)? Nierządem Polska stoi

Przedstawienie refleksji dotyczących sprawowania władzy

Komizm

wywoływanie śmiechu poprzez zaskoczenie, absurd, ironię lub kontrast.

Archetypizacja postaci

przedstawienie bohatera jako uniwersalnego wzorca znanego z kultury i mitów.

manipulacja

wpływanie na innych w sposób ukryty, by osiągnąć własny cel.

femme fatale

kobieta uwodzicielska i niebezpieczna, prowadząca mężczyzn do zguby.

psychologizacja postaci

ukazywanie wewnętrznych przeżyć i motywacji bohatera.

Memento mori

przypomnienie o nieuchronności śmierci i kruchości życia.

nurt dworski

styl literacki baroku związany z kulturą dworską: elegancja, brawura, zabawa formą.

libertynizm

swoboda obyczajów i myśli; odrzucanie tradycyjnych norm moralnych i religijnych.

metafizyka

refleksja nad naturą istnienia, duszy, Boga i tym, co niewidzialne.

liryka metafizyczna

poezja badająca sens istnienia, śmierci, duszy, absolutu.

Vanitas

motyw marności świata, przemijania i nietrwałości ludzkich dążeń.

Transcendencja

wykraczanie poza to, co materialne i poznawalne; „przekraczanie świata”.

Sarmata

szlachcic polski postrzegający siebie jako spadkobiercę tradycji rycerskich.

Sarmatyzm

styl życia cechujący się honorem, męstwem, patriotyzmem

konceptyzm

nurt, ktory na celu ma zaskoczenie

antysarmatyzm

postawa 17-wiecznych szlachciców, którzy chcą naśladować sarmatów ale byli ich przeciwieństwem

rubensowskie kształty

idealizowanie brzydoty, brzydota nowym kanonem piękna

barocco

muszla o nieregularnym kształcie - symbol metafizyczności - pytania o sens życia, śmierci, natury człowieka

hiperbola

przesada/ wyolbrzymienie

koncept

zaskakujący pomyśl literacki

paradoks

pozornie sprzeczne twierdzenie

makaronizm

wplatanie słów obcych

metafory

przenośnia zwykle silnie rozbudowana

puenta

podsumowanie

gradacja

stopniowe wzrastanie napięcia

oksymoron

antyteza oparta na paradoksie

(konteksty) motyw marności

vanitas - księga Koheleta Podkreśla kruchość ludzkiego życia, nieuchronność śmierci i ulotność dóbr materialnych, urody, sławy czy władzy.

(konteksty) zakład Pascala

Argument filozoficzny Blaise’a Pascala: lepiej „zaryzykować” wiarę w Boga, bo potencjalny zysk (zbawienie) jest nieskończony, a strata niewielka — typowy przykład myślenia barokowego o niepewności i wieczności.

(konteksty) “Pamiętniki” jako

krytyka i charakterystyka postawy polskich sarmatów

(konteksty) Potop szwedzki

Najazd Szwecji na Rzeczpospolitą w latach 1655–1660; ogromne zniszczenia kraju, upadek gospodarki, spadek ludności; ważny moment przełomu i kryzysu państwa.

(kontekst) Rządy Ludwika XIV

Okres absolutyzmu we Francji (1643–1715); monarchia skoncentrowana w rękach króla-„Słońca”; rozkwit kultury barokowej, dworskości i przepychu, centralizacja państwa, dominacja Wersalu.

(konteksty) Nierządem Polska stoi

Krytyczna opinia o Rzeczypospolitej XVII w.; odnosi się do słabej władzy królewskiej, liberum veto, anarchii szlacheckiej i braku dyscypliny politycznej, które osłabiały państwo.