Eukaryote MO

Protisten

verzamelnaam van alle unicellulaire eukaryoten (eencellig/weinig cellen)

• meestal (sterk) beweeglijk

• fototroof of prototroof

• klein of groot (1-100µm)

• zeer divers van vorm

• te vinden in zeer diverse habitats

• sommigen zijn sterk pathogeen

Euglenozoa

unicellulaire geflagelleerde eukaryoten

Trypanosoma

• veroorzaakt slaapziekte

• leeft in bloed

• overgedragen door bloedzuigende muggen

Euglena

• sterk beweeglijke algen

• waterbewoners

• niet pathogeen

• fototroof of heterotroof (als zijn chloroplasten verliest)

• kan leven van bacteriën via fagocytose

Ciliaten

hebben op 1 stadium van hun levenscyclus cilia

soms pathogeen

best bestudeerd en gekend onder de ciliaten: Paramecium (pantoffeldiertje)

gebruiken cilia om zich te verplaatsen en om voedsel (MO, detritus, …) naar mond te bewegen

Ciliaten: Paramecium

leven hoofdzakelijk van bacteriën die ze via groeve en mond opnemen en verteren via fagocytose

zeer beweeglijk door vele cilia 

ook zeer vervormbaar (plastisch)

2 celkernen: micro- en macronucleus

tijdens conjugatie wisselen Paramecia hun micro-nuclei uit

Dinoflagellaten

diverse zoet- en zoutwater fototrofe protisten met 2 flagellen

soms vrijlevend, soms symbiontisch met koralen

rood getij = dichte suspensies van deze cellen

Pfiesteria piscicida is genus van toxische dinoflagellaten verantwoordelijk voor massale vissterfte

Apicomplexa

obligate parasieten van dieren

veroorzaken ernstige ziektes

• malaria: Plasmodium

• toxoplasmose: Toxoplasma

• coccidiose: Eimeria

soms complexe levenscyclus met dubbele gastheer 

• bv malaria: wisselt af tussen mens en mug

bevatten apicoplasten = gedegenereerde chloroplasten zonder pigmenten, noch fototrofe capaciteit, andere functies gekregen

Oömyceten

ongelukkige naam: zijn geen schimmels

celwand uit cellulose (ipv chitine bij schimmel)

worden “waterschimmels” of “pseudoschimmels” genoemd, want 

• vertonen filamenteuze groei

• bevatten coënocyte hyfen

• maar strikt gezien geen schimmels (ondanks gelijkenissen)

Oömyceten: Phytophthora infestans

• veroorzaakte aardappelziekte

• aardappelen groeiden zeer goed in Ierland

• resulteert in enorme bevolkingsgroei

• Fi ruïneerde alles, oogst mislukte volledig

• hongersnood, opstanden … 

• leidde tot massale emigratie van Ieren naar VS

Diatomeeën

kiezelwieren 

zitten in poreus ‘doosje’ uit silica

komen overal voor: zoet- en zoutwater habitats

vertonen uiteenlopende vormen van symmetrie

al 200 miljoen jaar op aarde

vormen fossiele aardlagen

Foraminaferen

exclusief mariene fototrofe organismen

hebben kalkskelet of schelp

• uit organisch materiaal versterkt met CaCO3

• Ca halen ze massaal uit zee 

• witte krijtrotsen (kliffen) van Dover bestaan (volledig) uit foraminiferen

• MO vormen basis in kalk en cement 

Amoebozoa

sleutelgenera: Amoeba, Entamoeba

gebruiken pseudopodia om te bewegen en voeden

• uitsteeksel, MO wordt groter vooraan

bewegen door amoeboïde beweeglijkheid = cytoplasma stroming

voeden zich door fagocytose van bacteriën/ organisch materiaal

Amoebozoa: Entamoeba histolytica

veroorzaker van amoebale dysenterie (bloederige diarree)

Slijmzwammen

werden vroeger onder schimmels onderverdeeld door hun vrij gelijkaardige levenscyclus

zeer beweeglijk, kunnen snel over oppervlak bewegen

er bestaan 2 groepen slijmzwammen: plasmodiale en cellulaire

Schimmels

chemo-organotroof 

meestal aeroob

meestal saprofytisch, soms parasitair, soms symbiontisch

scheiden allerlei enzymen uit die organisch materiaal afbreken (vnl aan groeiende apex van hyfen)

Ascomyceten

sleutelgenera: Saccharomyces, Candida, Neurospora

zeer diverse groep:

• bakkersgist: Saccharomyces cerevisiae,  eencellig

• broodschimmel: Neurospora crassa, filamenteus

zakjeszwammen: vormen Ascus = seksuele sporen komen voor in zakje

• gevormd uit 2 haploïde cellen versmolten tot 1 diploïde cel

• daarna meiose → 4 tot 8 haploïde ascosporen in zakje

soms komt een ascocarp (= vruchtlichaam) voor

Ascomyceten: Saccharomycetes

eencellig (relatief: vermenigvuldigen dmv knopvorming, budding)

vormen geen ascocarp

cellen zijn sferisch tot ovaal

gedijen goed in suikerrijke habitats

S. cerevisiae (bakkersgist) is modeleukaryoot

bevat 16 chromosomen in haploïde fase

32 in diploïde fase

eerste eukaryoot met volledig gekend genoom

Ascomyceten: Schizosaccharomyces

speciaal geval

niet via knopvorming

gekenmerkt door binaire deling 

TVB: Schizosaccharomyces pombe

• komt voor in dezelfde niches als Sc

• bier, wijn, … 

Basidiomyceten

sleutelgenera: Agaricus, Amanita

> 30.000 soorten

• meeste zijn herkenbaar als paddestoel

• sommige eetbaar

• andere giftig

• sommige pathogeen plant/dier/mens

ondergaan zowel vegetatieve als seksuele reproductie

“steeltjeszwammen”

vormen groot basidium (paddenstoel) met microscopische steeltjes

Unicellulaire groene/rode algen

eukaryotische algen

• groene algen = chorofyten

• rode algen = rhodofyten

eencellig

soms meercellig, maar klein

meestal vrijlevend in aquatisch milieu

soms symbiontisch (kortsmossen)

• endolitisch: op stenen, van gebouwen

• Volvox: kolonievormend