Vakjargon politiek en recht

Juridisch

Juridisch

Dit heeft te maken met wetten en regels die vertellen wat mag en niet mag in een samenleving. Het zijn de regels die ons vertellen hoe we ons moeten gedragen en wat de consequenties zijn als we die regels overtreden.

politiek

Dit gaat over hoe beslissingen worden genomen en hoe mensen met elkaar omgaan in de maatschappij. Denk aan verkiezingen waar mensen stemmen op de persoon die volgens hen het beste beleid zal voeren. Het gaat over het maken van keuzes die invloed hebben op de hele groep of de samenleving als geheel, net zoals hoe we samen beslissen welke regels er op school moeten zijn.

arrest

Een beslissing van een rechter die vertelt wat er moet gebeuren. Bijvoorbeeld, de rechter gaf het arrest dat de dief naar de gevangenis moet.

bevoegdheidsconflict

Conflict over de vraag wie bevoegd is om een bepaald probleem aan te pakken.

canoniek recht

Regels die worden gebruikt in de kerk. Bijvoorbeeld, het canoniek recht zegt hoe trouwceremonies in de kerk moeten verlopen.

checks- and - balances

Als er regels zijn om te controleren of de regering geen te grote macht krijgt. Bijvoorbeeld, de regering kan geen nieuwe wetten maken zonder goedkeuring van het parlement.

Deliberatieve democratie

Een manier om beslissingen te nemen waarbij mensen met elkaar praten en overleggen en argumenten uitwisselen.

Gerechtelijk arrondissement

Een werkgebied waarin bepaalde rechters werken.

Dit omvat meestal 1 of meerdere gemeentes.

Gerechtelijk kanton

Een kleiner gebied binnen een gerechtelijk arrondissement waar bepaalde rechters werken.

gewoonterecht

Regels die ontstaan door wat mensen al heel lang doen. Bijvoorbeeld, het is een gewoonterecht om elkaar een hand te geven bij een begroeting.

grondrechten

Belangrijke regels die ons vertellen wat we mogen doen en wat niet, zoals vrijheid van meningsuiting.

grondwettelijk hof

Een speciale rechtbank die controleert of nieuwe wetten in overeenstemming zijn met de grondwet. Bijvoorbeeld, het grondwettelijk hof kan zeggen dat een nieuwe wet niet mag worden ingevoerd als die in strijd is met de grondwet.

hof van cassatie

Een speciale rechtbank die controleert of andere rechtbanken de regels goed hebben gevolgd.

hooggerechtshof

De hoogste rechtbank in een land die belangrijke zaken beslist.

kapitalisme

Een systeem waarbij mensen bedrijven kunnen starten en geld kunnen verdienen met hun ideeën en werk. Bijvoorbeeld, in een kapitalistisch land kunnen mensen hun eigen bedrijven openen en winst maken.

kracht van gewijsde

Wanneer een beslissing van een rechter definitief en niet meer kan worden veranderd.

legaliteitsbeginsel

De regel dat iedereen zich aan de wet moet houden.

ministerieel besluit

Besluit van een regeringslid over de uitvoering van een wet. (om specifieke zaken te regelen.)

procesrecht

De regels die bepalen hoe rechtszaken verlopen. Bijvoorbeeld, het procesrecht zegt wie er in de rechtszaal mag praten.

publiek recht

Onderdeel van het recht dat het staagshgzag en de verhouding tussen de burgers en overheid regelt.

raad van state

Een belangrijke juridische instantie die de regering adviseert en beslissingen neemt over geschillen tussen burgers en de overheid.

De burgers kunnen hier in beriep gaan.

rechtsgebied

1/5 gebieden in ons land met elk een arbeidshof en een hof van beroep.

rechtsgelijkheid

Iedereen wordt op dezelfde manier behandeld, De wet geldt voor iedereen op dezelfde manier."

rechtsleer

Het bestuderen en begrijpen van de wet.

rechtspraak

Wanneer rechters beslissen wat er moet gebeuren als er een probleem is.

Rechtsweigering

Als iemand weigert de wet te gehoorzamen. Bijvoorbeeld, als iemand weigert te stoppen bij een rood licht.

Rechtszekerheid

Zorgt ervoor dat de rechtspraak volgens bepaalde objectieve normen verloopt.

Romeins recht

De regels die in het oude Rome werden gebruikt en die de basis vormden voor veel moderne wetten. Bijvoorbeeld, het Romeinse recht had regels over eigendom en contracten.

Soevereiniteit

opperste staatsgezag: Het idee dat een land onafhankelijk is en zijn eigen regels kan maken.

Staatssecretaris

Een persoon in de regering die helpt met het besturen van het land. ( bv: verantwoordelijk voor gezondheidszorg )

Theocratie

Een land waar religieuze leiders ( god ) de baas zijn en religieuze regels gelden als wet.

Trias politica

scheiding der machten: de wetgevende macht (maakt de regels), de uitvoerende macht (voert de regels uit) en de rechterlijke macht (beslist over geschillen).

Wetsontwerp

Een idee voor een nieuwe wet die nog niet is goedgekeurd.

Wetsvoorstel

Een idee voor een nieuwe wetgeving van een parlementslid. Bijvoorbeeld, het wetsvoorstel om meer geld uit te geven aan iets moet nog worden besproken in het parlement.

absolutisme

Een regeringsvorm waarin een vorst/koning de volledige macht in handen heeft. Eén persoon kan beslissen.

aristocratie

De meeste macht licht hier aan het rijkdom, dus rijke families.

begroting

Een plan voor inkomsten en uitgaven. Bijvoorbeeld, de regering maakt een begroting om ervoor te zorgen dat er genoeg geld is voor scholen en ziekenhuizen.

belangenconflict

conflicten tussen de verschillende entiteiten, waarbij een van de entiteiten vindt dat hun belangen ernstiger zijn.

bicameralisme

Wetgevende macht die uit twee kamers bestaat die samen beslissingen nemen.

bijzondere meerderheid

Als er meer stemmen nodig zijn dan gewoonlijk om een belangrijke beslissing te nemen.

breuklijn

politieke gebeurtenissen die zodanig polariseren dat het zorgt voor een splitsing van de samenleving. Bv: meningsverschillen

coalitie

Wanneer verschillende groepen samenwerken om dingen te beslissen.

College van burgemeester en schepenen

Orgaan van de uitvoerende macht op gemeentelijk niveau

Confederalisme

Regio’s hebben veel autonomie en er zijn weinig federale bevoegdheden.

Confederatie

Een groep van kleine gebieden of landen die samenwerken bij bepaalde zaken, maar hun onafhankelijkheid behouden.

Constitutie

Reeks wetten die vastleggen hoe de macht verdeeld is. Bijvoorbeeld, de grondwet vertelt hoe de regering werkt en welke rechten mensen hebben.

Cordon sanitaire

Wanneer politieke partijen samenwerken om een andere partij te voorkomen deel te nemen aan de regering. ( bv Vlaams Belang)

dictatuur

Wanneer één persoon of een kleine groep mensen de totale controle heeft en iedereen moet doen wat ze zeggen.

Directe democratie

Een systeem waarbij mensen zelf directe invloed hebben over wetten en beslissingen.

Exemplum iustitiae

Een voorbeeld van wat rechtvaardigheid is

federale staat

Een staat met een gemeenschappelijke grondwet maar met verschillende deelstaten die bevoegdheden hebben.

FOD (Federale Overheidsdienst)

Administratieve dienst die het beleid van een minister voorbereid en uitvoert.

formateur

Een persoon die helpt bij het vormen van een nieuwe regering. Deze wordt daarna doorgaans eerste minister.

fractie

Een groep politici in het parlement die bij dezelfde politieke partij horen.

freezing hypothesis

Het idee dat iets niet kan veranderen en altijd hetzelfde blijft. Bv, freezing hypothesis zegt: historische breuklijnen hebben nog steeds invloed.

GAS-boete (Gemeentelijke Administratieve Sanctie)

Een boete die door de gemeente wordt opgelegd voor kleine overtredingen zoals wildplassen of sluikstorten (vanaf 14 jaar).

Gecentraliseerde eenheidsstaat

Een land waar de centrale regering de meeste macht houd, beslissingen neemt en weinig macht aan de deelstaten geeft.

Gedecentraliseerde eenheidsstaat

Een land waarin deelstaten of regio's enige autonomie hebben en hun eigen regels kunnen maken, maar nog steeds deel uitmaken van één land.

Gemeenteraad

Het orgaan van de wetgevende macht op gemeentelijk niveau.

Ze maken beslissingen.

Gouverneur

Een vertegenwoordigers van de federale en regionale overheid in de provincies en helpt bij het uitvoeren van wetten.

Herfederaliseren

Het proces waarbij bepaalde bevoegdheden van de deelstaten worden teruggegeven aan de centrale regering.

ideologie

De ideeën en overtuigingen die mensen hebben over hoe de wereld zou moeten zijn.

indirecte democratie

Een vorm van democratie waarbij mensen hun leiders kiezen om beslissingen voor hen te nemen.

informateur

Iemand die handelingen aangaat over welke politieke partijen samen een regering kunnen vormen na verkiezingen.

inquisitie

Een historische periode waarin mensen werden vervolgd en gestraft voor hun religieuze overtuigingen.

intercommunale

Een samenwerkingsverband tussen gemeenten om bepaalde taken uit te voeren, zoals afvalverwerking of waterbeheer. ( bv kosten van diensten delen )

interpellatie

Wanneer een lid van het parlement vragen stelt aan de regering over haar beleid of beslissingen.

justitieassistent

Een persoon die mensen helpt bij hun rechtszaak en hen adviseert over hun rechten. bv, iemand bijstaan met rechtszaak

kamercommissie

Een groep volksvertegenwoordigers uit verschillende politieke partijen die voorbereidend wetgevend werk doen.

kernkabinet

Een informale vergadering van de eerste minister en de vise-eerste minister.

koninklijk besluit

Een besluit van een regering over de uitvoering van een wet.

legislatuur

De periode waarin een parlement of regering actief is voordat er nieuwe verkiezingen worden gehouden.

meerderheid

Meer dan de helft van het totaal aantal parlementsleden bepalen het beleid.

mediacratie

Een samenleving waarin de media veel invloed hebben op de beslissingen en de publieke opinie.

ministerraad

Een groep ministers die samen met de premier beslissingen nemen over het regeringsbeleid. ( vergadering van de regering)

monarchie

Een land waar een koning of koningin de baas is.

motie

Een speciaal soort verzoek aan de regering om iets te doen of niet te doen. Dit is ingediend door een parlementslid.

oligarchie

Als een kleine groep mensen de macht heeft en beslissingen neemt voor iedereen. bv, in een oligarchie zijn paar rijke mensen erg machtig en nemen ze belangrijke beslissingen voor het land.

omzendbrief

Een brief of mededeling van de overheid die uitlegt hoe regels moeten worden toegepast.

onafhankelijkheid

Het idee dat een land vrij is en zelf beslissingen kan nemen zonder invloed van andere landen.

onpartijdigheid

Het idee dat mensen en organisaties eerlijk en neutraal moeten zijn zonder een voorkeur voor een bepaalde kant.

oppositie

Partijen in het parlement die niet in de meerderheid zitten. (kunnen kritiek geven op het beleid van de regering.)

Overlegcomité

Een comité dat samenkomt om te praten en samen te werken aan bepaalde kwesties en dat conflicten wil oplossen.

overtreding

Wanneer iemand de wet overtreedt door iets licht strafbaar te doen. Het wordt behandeld op niveau van de politierechtbanken.

parlement

Een groep mensen die wetten maken en beslissingen nemen voor een land. Ze vertegenwoordigen het volk.

Parlementaire onderzoekscommissie

Een groep parlementsleden die samenwerken om problemen of schandalen op te lossen en aanbevelingen te doen.

personalisme

Het idee dat mensen belangrijker zijn dan regels en dat beslissingen moeten worden genomen op basis van individuele behoeften en waarden.

politieke gender gap

Het verschil tussen mannen en vrouwen in de politiek, zoals het aantal vrouwen in politieke functies in vergelijking met mannen. ( ongelijkheid)

premier

Leider van de minister van het land, meestal de persoon met de meeste macht in de regering.

president

Het staatshoofd van een republiek.

pub

Regels die gaan over zaken tussen individuen of bedrijven, zoals contracten en eigendom.

provincieraad

orgaan wetgevende macht op provincial niveau. (zorgen voor provinciale zaken zoals infrastructuur en cultuur.)

raadsheer

Een rechter of adviseur die betrokken is bij het nemen van juridische beslissingen.

regeerakkoord

Een document waarin de regering haar plannen en doelstellingen voor de komende periode uiteenzet. bv, het regeerakkoord beschrijft wat de regering wil bereiken en welke wetten ze wil invoeren.

regering

Een groep mensen die het land leiden en beslissingen nemen over het beleid en de wetten.

shared rule

Dit is wanneer de mensen die de baas zijn over het hele land samenwerken met mensen die de baas zijn over bepaalde delen van het land om regels te maken.

staatshervorming

Wanneer opeenvolgende grondwetswijzigingen de structuur van het land veranderen.

subsidiariteit

Dit is het idee dat beslissingen het beste worden genomen door de mensen die het dichtst bij het probleem staan.

totalitarisme

In een land met totalitarisme, hebben de leiders heel veel controle en mensen mogen niet veel zelf beslissen.