maatschappijkunde politiek vmbo KGT leerjaar 4 | Quizlet

politiek

Het maken van keuzes en het nemen van beslissingen over hoe een land, een provincie of een gemeente bestuurd moet worden.

politici

ze vertegenwoordigen de bevolking bij het nemen van politieke besluiten

politieke besluitvorming

de manier waarop politici besluiten nemen

ambtenaren

mensen in dienst van de overheid die veel verstand hebben van kwesties waarover de bestuurders moeten beslissen, zoals onderwijs , verkeer of criminaliteit.

normen

Opvattingen over hoe je je op grond van bepaalde waarden behoort te gedragen.

belangen

Zaken die mensen belangrijk vinden omdat ze er een voordeel bij hebben

belangentegenstelling

het belang van de een bots met het belang van de ander

macht

is het kunnen gebruiken van spullen, mensen of informatie om je doel te bereiken én om anderen te helpen of tegen te houden bij wat zij willen doen

machtsmiddelen

middelen waarmee je het gedrag van anderen kunt beïnvloeden

politieke agenda

de onderwerpen waarover politici voortdurend met elkaar praten.

dilemma

een lastige keuze tussen twee dingen die allebei voordelen of juist nadelen hebben

rechtstaat

staat waarin iedereen zich aan de wet moet houden, ook de overheid zelf en de koning

grondwet

wet waarin staat hoe een land geregeerd wordt en wat de grondrechten van de burgers zijn

grondrechten

belangrijkste rechten van burgers die in de grondwet zijn vastgelegd

artikel 1 van de grondwet

Allen die zich in Nederland bevinden, worden in gelijke gevallen gelijk behandeld.

rechtsbescherming

de grondwet beschermt burgers tegen andere burgers en tegen machtsmisbruik van de overheid

democratie

staatsvorm waarbij de macht bij het volk ligt in Nederland regeren de burgers niet zelf maar kiezen ze vertegenwoordigers die de besluiten nemen

recht

geeft aan wat je mag doen en waar je recht op hebt

plicht

Bepaalt wat je moet doen

parlement

volksvertegenwoordiging

trias politica

Scheiding van de macht in drie delen: wetgevende, uitvoerende en rechterlijke macht

wetgevende macht

stelt wetten vast waaraan burgers en de overheid zich moeten houden

uitvoerende macht

Zorgt ervoor dat eenmaal goedgekeurde wetten worden uitgevoerd

legaliteitsbeginsel

iedere handeling van de overheid moet gebaseerd zijn op een wet.

rechterlijke macht

beoordeelt of wetten goed worden nageleefd en doet uitspraak in conflicten

dictatuur

Bestuur waarin één persoon of een kleine groep mensen de macht heeft.

censuur

controle van overheidswege op media, kunst etc. bijvoorbeeld om critici de mond te snoeren

actief kiesrecht

het recht om te stemmen

passief kiesrecht

het recht om je verkiesbaar te stellen

evenredige vertegenwoordiging

alle uitgebrachte stemmen worden verdeeld over het beschikbare aantal zetels

meerderheidsstelsel

de winnaar in een gebied krijgt alle zetels

politieke partij

organisatie van mensen die zich vanuit bepaalde ideeën bezighouden met het overheidsbestuur

lijsttrekker

de belangrijkste man of vrouw van een politieke partij in verkiezingstijd

peilingen

de voorspellingen van de verkiezingsuitslag op dat moment

zwevende kiezer

kiezers die niet bij elke verkiezing op dezelfde partij stemmen

progressief

vooruitstrevend, de maatschappij willen veranderen

conservatief

behoudend, ouderwets

rechtse partijen

vinden dat mensen veel vrijheid moeten hebben en wil een passieve overheid

linkse partijen

komen op voor kwetsbare mensen en wil een actieve overheid

middenpartijen

partijen die linkse en rechtse standpunten hebben

politieke stroming

Groep mensen met dezelfde waarden en opvattingen over hoe de samenleving eruit moet zien en wat de rol van de overheid daarin is.

liberalisme

1. waarden , ecenomische vrijheid en persoonlijke vrijheid

2. doel , vrijheid voor mensen om te doen en laten wat ze willen en bescherming van deze vrijheid.

3. komt voor elkaar op, werkende burgers en ondernemers en bedrijven

4. rol van de overheid, passief alleen zorgen voor veiligheid

deregulering

regels afschaffen

vrijemarkteconomie

Economisch systeem waarbij de productie in handen is van particuliere ondernemers.

referendum

een stemming waarbij kiezers zich direct uitspreken over een bepaald onderwerp

sociaal-democratie

1. waarden , gelijkwaardigheid, solidariteit

2. doel , eerlijke verdeling van inkomens, bescherming voor kwetsbare mensen

3. komt vooral op voor mensen met weinig geld en mensen met minderen kansen

4. rol van de overheid, actief ongelijkheid tegen gaan

christen-dmocratie

1. waarden , geloof, naastenliefde en samenwerking

2. doel , een samenleving waar mensen goed voor elkaar zorgen en respect voor het wordt van god en de bijbel

verantwoordelijke samenleving

Een samenleving waarin de verantwoordelijkheden in handen van de burgers en hun organisaties liggen

ecologische stroming

Heeft als uitgangspunt dat de natuur en het milieu zo min mogelijk aangetast mag worden door de mens.

nationalisme

grote liefde voor eigen land, volk en cultuur

extremisme

heeft als doel de samenleving radicaal te veranderen

populisme

Politieke stijl die inspeelt op gevoelens van onvrede bij het volk. Het keert zich sterk tegen de elite.

kabinet

ministers en staatssecretarissen

regering

koning en ministers

kabinetsformatie

Het proces waarbij na de Tweede Kamerverkiezingen een nieuw kabinet wordt gevormd.

coalitie

politieke samenwerking om een regering te vormen

beleid

manier waarop iets wordt geregeld

regeerakkoord

De afspraken tussen de regeringspartijen over wat ze in een regeerperiode willen gaan doen.

minister

iemand die politiek verantwoordelijk is over een bepaald onderwerp

staatssecretaris

een soort onderminister die verantwoordelijk is voor een deel van de taken van een minister

prinsjesdag

Derde dinsdag van september, op die dag wordt de overheidsbegroting gepresenteerd. en de troonrede

troonrede

Toespraak over de regeringsplannen voor het komende jaar. De koning leest de troonrede voor op Prinsjesdag.

miljoenennota

een toelichting op de rijksbegroting waarin de regering uitlegt welke keuzes zij gemaakt heeft

rijksbegroting

Het overzicht van alle te verwachten inkomsten en uitgaven van de rijksoverheid

overheid

alle politici en ambtenaren samen

overheidsbeleid

het geheel van wettelijke regels en afspraken

verzorgingsstaat

land waarvan de overheid zorgt voor goede sociale zekerheid, gezondheidszorg, huisvesting en onderwijs voor iedere burger

algemeen belang

zaken die voor heel veel mensen belangrijk zijn omdat ze er voordeel van hebben of er gebruik van maken

maatschappelijk probleem of vraagstuk

- Gaat altijd om een sociaal probleem

- Er bestaan verschillende meningen over de oorzaken en de mogelijke oplossingen

- Het krijgt veel aandacht in de media

- Kan vaak het beste worden opgelost door de overheid in samenwerking met burgers en organisaties

waarden

principes die mensen belangrijk vinden om na te streven

algemene beschouwingen

debat van de Tweede Kamer over de plannen in de rijksbegroting

constitutionele monarchie

land met een koning of koningin (monarchie), maar waar de regels in een grondwet staan

erfopvolging

De vorst wordt opgevolg door een oudste zoon/dochter

ministeriële verantwoordelijkheid

ministers zijn verantwoordelijk voor alle daden en uitspraken van het staatshoofd de koning

koning onschendbaar

de koning hoeft aan niemand uit te leggen wat of waarom hij iets doet.

tweede kamer

direct gekozen Nederlandse volksvertegenwoordiging

eerste kamer

deel van de Staten-Generaal waarvan de leden door de Provinciale Staten zijn gekozen

fractie

groep vertegenwoordigers van een politieke partij in de Kamer

fractievoorzitter

de leider van een groep Kamerleden van dezelfde partij

coalitiepartijen

partijen die samenwerken in de regering

compromis

oplossing waarbij iedereen een beetje toegeeft

oppositiepartijen

Politieke partijen die niet in de coalitie zitten.

wetgevende taak

het maken van wetsvoorstellen en erover stemmen

stemrecht

Recht om te mogen stemmen. Ook wel kiesrecht

recht van initiatief

De leden van de Tweede Kamer mogen zelf een wetsvoorstel indienen.

recht van amendement

Het recht om wetsvoorstellen te veranderen

vragenrecht

het recht van Tweede Kamerleden om aan ministers en staatssecretarissen mondelinge of schriftelijke vragen te stellen.

recht van interpellatie

Kamerleden mogen een minister ter verantwoording roepen

recht van enquête

Recht van leden van Tweede Kamer om, buiten de regering om, een onderzoek in te stellen waarbij mensen onder ede gehoord kunnen worden.

budgetrecht

het recht van het parlement (zoals de Tweede Kamer) om goedkeuring te geven voor de uitgaven van de regering

recht van motie

het recht van de Eerste en Tweede Kamer om een schriftelijke mening te geven over het beleid van een minister.

Politieke besluitvorming

de manier waarop wetten en regels tot stand komen

publieke opinie

de mening van het grootste deel van de bevolking

Politieke agenda

een lijst van belangrijke onderwerpen waarover de politiek binnenkort gaat praten of beslissen.

prioriteit

wat het belangrijkste is; wat voorrang verdient

beleidsvoorbereiding

Politici en hun ambtenaren bedenken maatregelen om een probleem aan te pakken.

terugkoppeling

verschijnsel dat een proces wordt beïnvloed door zijn eigen resultaat. Als de invloed remmend is spreekt men van negatieve terugkoppeling, als de invloed stimulerend is spreekt men van positieve terugkoppeling.

pressiegroep/belangengroep

groepen die bepaalde belangen nastreven en proberen de politieke besluitvorming te beïnvloeden.

lobbyen

steun vragen voor jouw standpunten aan politieke bestuurders.

adviesorgaan

deskundigen die de regering adviseren over belangrijke zaken en ontwikkelingen.