AOP H1 : inleiding en situering

gemaakt op bais van de cursus : arbeids en organisatiepsychologie ; een verkennende inleiding

organisatie

al dan niet geformaliseerde sructuren waarbinnen mensen szich begeven, al of niet bewust doelgericht

psychoanalytische traditie

benadrukt dat onbewuste psychologische conflicten de persoonlijke effectiviteit op het werk kunnen verminderen; probeert te verklaren waarom gedrag op het werk vaak irrationeel en vijandig is of zelfs jey eigen belang verwaarloost

trekbenadering

beklemtoont dat stabiele en meetbare persoonskernmerken tot uiting komen in het gedrag op het werk: is vandaag vooral gebaseerd op vijf fundamentele persoonlijkheidstrekken

fenomenologische traditie

benadrukt sterk de persoonlijke ervaring en het individueel potentieel om verder te ontwikkelen en verantwoord gedrag te vertonen

behavioristische traditie

legt de nadruk op datgene wat mensen doen, en hoe beloningen en straffen gedrag kunnen beïnvloeden; komt voral tot uiting bij pogingen om gedrag te veranderen en bij het leren

sociaal-cognitieve traditie

onderzoekt hoe mensen denken en hoe dit hun gedrag en hun relaties kan helpen reguleren en verklaren

welke zaken hebben een invloed gehad op de aarbeids en organisatiepsychologie ?

dilosofie

natuurwetenschappelijke methode (observatie→ hypothese→ toetsing→ verwerping/ aanvaarding hypothese

maatschappelijke ontwikkeling/ sociale invloeden

humanisme

filosofie : plato

beschrijft ideale staat as plaats waar individuen die taken toegewezen krijgen waarvoor best geschikt

stelt : geen twee personen exact gelijk geboren; mensen verschillen qua natuurlijke begaafdheden

stelt militaire geschiktheidstest op om soldaten van ideale staat te selecteren

filosofie : Juan de Dios Huarte y Navarro

grote individuele verschillen

verschillende beroepen vereisen verschillende vaardigheidspatronen

belang van goede professionele diagnostiek door de staat, zodat men jongeren kan verplichten het kennisdomein te bestuderen waarvoor meest geschikt

• voordeel voor staat

• voordeel voor individu : geen tijd en moeite verspillen

eerste academische ontwikkelingen : 1876 : wilhelm Xundt

experimentele methode : soms probleem want sommige variabelen zijn niet makkelijk te isoleren

introspectie : proefpersonene moeten vertellen wat ze gevoeld, gedacht hebben bij de uitvoering van de proeven

arbeids en organisatiepsychologie

een stroming waarbij men psychologische inzichten en de experientele methode ging toepassen op bedrijfsfenomenen

arbeidspsychologie - consumentenpsychologie : 1901 Walter Dill Scott

toespraak over psychologie en reclame

voor eerst commerciële activiteit linken aan psychologische inzichten

arbeidspsychologie - consumentenpsychologie : 1912 HUgo Münsterberg

psychology and industrial efficiency

toepassen van empirisch - natuurwetenschappelijke methode op selectie

producent

de mens die werkt produceert binnen een organisatie

ergonomie

afstemmen van de arbeidsomstandigheden op de mens

sterktes en de zwaktes van de mens

aanpassen van de arbeidssituatie aan de mens

vb jobdesign

arbeidspsychologie

de aanpassing van de mens aan de arbeidssituatie

vb selectie : zoeken naar een persoon die bij de functie past, opleiding en vormen, prestatie-evalutaie, loopbaanontwikkeling, carrierecounseling

organisatiepsychologie

de studie van het gedrag bij het samenzijn van mensen in een organisatie

vb groepsgedrag, organisatiestructuren, leiderschap

differentiele psychologie

in kaart brengen van verschillen tussen mensen, voor het meten van eigenschappen en hun verschillen (vb intelligentie), voor instrumenten toegepast op de personeelsselectie env

differntiële psychologie : Galton, Pearson

• bepaalde personen zijn beter aangepast aan het leven dan anderen (voornamelijk lichamelijk) -→ sterke intreesst in individuele verschillen

• experimentele methode

• ontwikkelen van statistische technieken (gemiddelde, standaardafwijking, correlatie)

• basis voor selectiepsychologie

differntiële psychologie : McKeen Cattell, Binet & Simon, Terman, Yerkes

individuele verschillen in cogniieve vaardigheden

intelligentietest

differentiële psychologie : Guilford, Cattell

individuele verschillen in persoonlijkheid

Evolutie van maatschappelijke beeld
over de mens in een arbeidssituatie : > 20eeuw

werknemer volgst slaafs instructies en heeft geen eigen mening

De rationeel economische mens

werknemer heeft vooral rationeel- economische motieven

Taylor, scientific management

Gilbreths, time and motion studies

Taylor : scientific management kenmerken

• het benutten van wetenschappelijke methoden om de beste werkwijze te bepalen

• het opsplitsen van taken in kleine onderdelen die kunnen getrained worden → creeren van specialisatie

• invoeren van regels om de efficientie te beïnvloeden

• mensen moete, samenwerken, communicatie is noodzakelijk

de sociale mens

d

Gilbreths time and motion studies

allerlij activiteiten systematiseren op basis van het chronometreren van elke elementaire beweging, met als doel vermoeidheid te reduceren en productiviteit te verbeteren

de sociale mens

werkenmers hebben ook sociale behoeften

Mayo, Hawhorne effect

Hawthorne effect (Mayo)

de gedrag van mensen kan veranderen indien ze beseffen dat ze bestudeerd of geobserveerd worden of als er aandacht aan hen word besteed

• aandacht voor menselijke relaties kan de werktevredenheid en de productiviteit doen stijgen

Human relation beweging kenmerken

• individu behandelen als een eprsoon en niet als een nummer

• betrokkenheid bij het werk en de werksituatie moet bevorder worden

• stimuleren van werktevredenheid omdat men aanneemt dat dit de interesse in het werk bevordert en de productie doet stijgen

de naar ontplooiiing zoekende mens

werknemers willen ook persoonlijk iets opsteken van het werk, ze willen onwtikkelen en bijleren

hezberg, tweefactorentheorie ; hygiene factors/ dissatisfiers en motivators / satisfiers

Hezberg, tweefactorentheorie

• extrinsiek (hygiene factors, dissatisfiers) is belangrijk, maar daarboven moet ook aandacht besteed worden aan intrinsiek (motivatoren / satisfiers : hebben te maken met inhoud van de job : vb autonomie, creativiteit)

• mensen willen graag interessant werk, verantwoordelijkheden

• mensen zoeken mogelijkheden om meer van zichzelf in het werk te leggen

eerst moeten de dissatisfiers weg zijn om dan voor satisfactie te zorgen

extrisnieke factoren zijn essentieel voor satisfactie, maar niet voldoende

Hezberg, tweefactorentheorie : kritiek

• zeer eenvoudig

• slechte repliceerbaarheid

• weinig ruimte voor individuele verschillen

de naar ontplooiing zoekende mens : job-design school

• organisatie bereikt beste resultaten als werk interesant is

hoe taakpakketten kunnen samengesteld worden dat ze interesant zijn ? (job design school)

job enlargement (taakverruiming) : uitbreiden van een takenpakket met taken van eenzelfde niveau

job enrichment (taakverrijking) : uitbreiding van een takenpakket met taken van een hoger hiërarchisch niveau of grotere complexiteit

de naar ontplooiing zoekende mens : job-design school ; kritische bedenkingen

individuele verscchillen

kunnen alle werknemers de omschakkeling wel aan ?

verwachtingen door job enrichment (meer loon ?)

leidinggevende verliest deel macht

opwaartse verschuiving

de complexe mens : maslow behoeftenpyramide + kritisceh bedenkingen

als aan de vorige behoefte niet voldaan wordt, zal men niet streven naar voldoening van een hogere behoefte

kritiek :

• weini wetenschappelijke ondersteuning : de behoeften worden niet consistent teruggevonden, ranking is niet consistent, stricte hierarchie wordt niet ondersteund

• typisch westers

• individuele verschillen

de complexe mens : McGregor, X & Y theorie

X theorie : werkenmer is lui, apatisch, neemt geen initiatief en wilt niet werken

Y theorie : werken is een natuurlijke actie, wn is onafhankelijk, creatief, neemt initiatief

→ vastegestelde visies op de werknemer, vaak geassocieerd met gedrag van leidinggevende

betekenis van werk vandaag

werk = zingever

• meer dan enkel geld verdienen

• latente functies (= onbedoelde/ onherkende gevolgen)

• individuele verschillen in werkethiek

• → job involvement vs instrumentele arbeidsoriëntatie

• → arbeidsoriëntaties

betekenis van werk voor werklozen

z-economische zekerheid

persoonlijk status

zelfrealisatie en identiteit

sociaal contract

tijdsstructuur

bijdrage tot samenleving

gevolgen ;

• daling psychisch welzijn / levenskwaliteit

• stijgt terug na lange werkloosheid

• vergelijkbaar effect bij jobonzekerheid

werken

= het leveren van een prestatie

gaat over het proces en niet het resultaat

het proces valt onder het controle van de werknemer, het resutaat niet altijd

kan prolematiscg zijn bij prestatiebeoordelingen

taakprestatie

de mate waarin me degelijk en verantwoord de taken uitvoert die formeel tot de functiebeschrijving horen

contextuele prestatie (organisationeel burgerschap)

is meer dan de tchnische invulling van de job, ondersteunt de organisationele, sociale en psychologische omgeving waarin taken worden uitgevoerd

contraproductief gedrag

vrijwillig gedrag dat ingaat tegen de organisatienormen waardoor het welzijn van de organisatie, de werkenmers of beide bedreigt wordt

• tov individuen ; pesten, intimideren

• tov de organisatie : diefstal, sabotage, absenteïsme, lange pauzes nemen

• is gerelateerd aan persoonlijkheid

presenteisme

onvoldoende inspanningen op verschillende manieren

• ondermaatse inzet

• social loafing

• free riding

• job neglect

• tardiness

geschatte kost 6/ 7 keer hoger dan die van absenteisme

relatie met workaholism

organisationeel burgerschap VS contrapdouctief gedrag (WANNEER WAT)

kunnen samen opkomen

intern / extern : ligt de oorzaak van het gedrag binnen of buiten de persoon

controleerbaar / niet : was het gedrag te voorkomen of niet