Kafli 3 - Reflexive Behavior and Respondent Conditioning

Styrkur tengingar (associative strength)

Tengslin á milli skilyrts áreitis og óskilyrts áreitis eru mæld með því að skoða hversu sterka skilyrta svörun SÁ kallar fram

Óskilyrt áreiti, ÓÁ

Áreiti sem kveikir á hegðun

Óskilyrt svörun, ÓS

Hegðun sem fylgir óskilyrtu áreiti

Mælingar á hegðun í klassískri skilyrðingu

Biðtími og magn svörunar eftir birtingu áreitis

Afturábak skilyrðing (backwards conditioning)

Óskilyrta áreitið birtist fyrst og hverfur, og síðan birtist skilyrta áreitið. Virkar eiginlega bara þegar notast er við líffræðilega mikilvægt SÁ t.d. í mataróbeit.

Virkaði eftir 1, 5 og 10 sek., en ekki eftir 40 sek.

Stoppun (blocking)

Annað áreitið verður skilyrt áreiti og kemur í veg fyrir að skilyrðing verði gagnvart einhverju öðru áreiti

Change in associative strength

Munurinn á núverandi styrk skilyrts áreitis og hæsta mögulega styrk þess

Compound stimuli

Tvö eða fleiri skilyrt áreiti eru birt á sama tíma og óskilyrt áreiti og vekja eina skilyrta svörun.

Veldur

1. Blocking

2. Skyggingu

Conditioned Place Preferance (CPP)

Það fylgir ákveðnum stað (SÁ) sæt efnalausn (ÓÁ) og í framtíðinni er sá staður valinn framyfir staði sem hafa ekki verið skilyrtir á sama hátt

Skilyrt svörun, SS

Viðbragð við skilyrtu áreiti

Skilyrt áreiti, SÁ (conditioned stimulus, CS)

Áreiti sem er ekki fært um að vekja náttúruleg viðbrögð eitt og sér, en byrjar að vekja það eftir pörun við ÓÁ

Skilyrt svörun, SS

Svörun sem parast við SÁ og er keimlík ÓS en ekki alveg eins. Kallast stundum respondent.

Skilyrt bæling (conditioned suppression)

Skilyrt áreiti parast við óskilyrt fráreiti og verður skilyrt fráreiti (t.d. tónn sem kemur á undan rafstuði)

Óbeitarskilyrðing (conditioned taste aversion, CTA)

Sætri efnalausn (SÁ) er fylgt með lyfi sem veldur veikindum (ÓÁ) og sæta lausnin skilyrðast sem fráreiti.

Sama áreiti getur verið annaðhvort SÁ eða ÓÁ, það fer eftir tengingu þess við önnur áreiti í aðstæðunum.

Skilyrt fráhvarf (conditioned withdrawal)

Skilyrt áreiti kveikir á viðbröðgum sem eru vanalega teksit á við með óskilyrtu áreiti. Hinsvegar, þegar einstaklingurinn fær ekki ÓÁ og SÁ viðbrögð verða, fer einstaklingur í gegnum fráhvörf.

Contextual stimulus

Eitthvað áreiti í aðstæðum sem ekki hefur tekist að slökkva sem vekur skilyrta svörun

Hliðlæg hömlun (latent inhibition, CS-pre-exposure effect)

For-birting skilyrts áreitis veikir eftirfylgjandi skilyrðingu við óskilyrt áreiti.

T.d. þeir sem hafa fundið ákveðið bragð áður eru ólíklegri til að verða fyrir óbeitarskilyrðingu.

Tafarskilyrðing (delayed conditioning)

Skilyrt áreiti er birt og skömmu síðar er óskilyrta áreitið birt.

Talið vera árangursríkasta leiðin til að skilyrða einföld viðbrögð. 5-30 sek. á milli áreita virðast hafa mest áhrif.

Fyrsta stigs skilyrðing (first-order conditioning)

Atburður sem hefur engin áhrif er paraður við ÓÁ og verður að SÁ

Fast hegðunarmynstur (fixed action pattern, FAP)

Tegundabundin hegðun. Hægt er að hafa áhrif á hana þó hún virðist ósveigjanleg.

Hegðunin birtist þegar viðeigandi losandi áreiti (releasing stimuli) birtast.

Fast hegðunarmynstur hjá mannfólki

Ekki mikið um það, nema við fæðingu þar sem nýfædd börn eru með meðfædd viðbrögð

Alhæfingarstigull (generalization gradient)

Sú tilhneiging í klassískri skilyrðingu að áreiti með svipaða eiginleika og SÁ veki SS, en svörunin er minni eftir því sem áreitin eru ólíkari

Viðvani (habituation)

Secondary property viðbragðs.

Að venjast tilteknum aðstæðum eða áreitum þannig að þau vekja ekki lengur svörun/athygli.

Verður vegna tegundabundinnar sögu (phylogenetic history).

Það sem almennt einkennir viðvana

1. Viðvani gerist hratt til að byrja með en hægir síðan á sér

2. Ef ÓÁ er tekið burt í einhvern tíma þá jafnar viðvaninn sig (sjálfkvæm endurheimt, þannig viðbragðið sem var búin að venjast á sér stað aftur)

3. Þegar viðvani á sér stað endurtekið framleiðir hver röð af birtingu áreitis sneggri viðvana - þannig viðvani verður hraðar þegar ÓÁ birtist í annað skiptið, og enn hraðari þegar hann birtist í þriðja

Líkamsjafnvægi (homeostasis)

Þar sem líkaminn er í jafnvægi

Law of intensity-magnitude

Sherrington.

Eftir því sem styrkur ÓÁ eykst, því meiri er styrkur ÓS.

Law of latency

Sherrington.

Eftir því sem styrkur óskilyrta áreitisins eykst, því minni töf er á birtingu hegðunar.

Þröskuldslögmálið (law of the threshold)

Sherrington.

Fyrir neðan þröskuldinn kallar áreiti ekki fram neitt viðbragð, fyrir ofan hann kallar áreiti alltaf fram viðbragð.

Hæsti styrkur tengingar (maximum associative strength)

Mesta vald sem SÁ getur haft yfir SS

Model action pattern, MAP

Einstaklingsmunur á tegundabundinni hegðun sem gefur til kynna að hún er að einhverju leyti sveigjanleg t.d. geispi, sýnir sveigjanleika í lengd, tíðni og gerð

Einstaklingsbundin námssaga (ontogenetic)

Einstaklingsbundnar breytingar í hegðun má rekja til atburða í lífi hvers og eins.

Byggir á tegundabundinni námssögu, sem ræður hvenær, hvar og hvers konar hegðun birtist á ákveðnum tímapunkti.

Yfirskygging (overshadowing)

Tvö áreiti eru birt á sama tíma en annað áreitið skyggir á hitt og verður skilyrt áreiti sem stjórnar skilyrtri svörun.

Verður á tvo vegu:

1. Samtíma birting (simultaneous presentation) þar sem bæði áreiti eru birt samtímis

2. Raðbirting (serial presentation) þar sem eitt skilyrt áreiti fylgir öðru

Tegundabundin hegðun (phylogenetic)

Um er að ræða hegðun, sem byggir á erfðaefni lífveru, og eykur líkur á afkomu og fjölgun tegundarinnar.

Gefur til kynna þær breytingar sem hafa orðið á erfðaefni og líffræðilegri gerð tegundar vegna áhrifa þróunar.

Lyfleysuáhrif (placebo effect)

Áhrif sem koma fram við læknisfræðilega meðferð með lyfleysu, þ.e. efni sem ekki hefur tiltekin lyfjaáhrif

Lögmál um meðfædd viðbrögð

Sherrington.

1. Þröskuldslögmálið (Law of the Threshold)

2. Law of intensity-magnitude

3. Law of Latency

Þessi lögmál eiga almennt ekki við um tengingu SÁ-SS (klassíska skilyrðingu).

Viðbragðskeðja (reaction chain)

Röð af dæmigerðri hegðun fyrir ákveðna tegund sem þarfnast sértæks áreitis til að kveikja á hverri svörun keðjunar (dæmi með mökun dýra).

Ef áreiti sem kveikir á miðjunni á keðjunni birtist, þá á hegðun sér stað frá þeim tímapunkti.

Ef mikilvæg áreiti eru tekin í burtu þá stoppar hegðunarkeðjan (ólíkt föstu hegðunarmynstri).

Viðbragð (reflex)

Kemur sjálfkrafa og ósjálfrátt við birtingu óskilyrts áreitis.

Óskilyrt áreiti → óskilyrt svörun

Respondent acquisition

Aukning á skilyrtri svörun við birtingu skilyrts áreitis

Aðgreining (discrimination)

Þegar lífvera hagar sér á ólíkan hátt gagnvart mismunandi áreitum eða atburðum eða gagnvart sömu áreitum og atburðum í ólíku samhengi. Er útkoma greinistyrkingar.

Slokknun (extinction)

Að rjúfa tenginguna á milli SÁ og ÓÁ sem veldur minnkun á SS.

Virkar á tvennan hátt:

1. Aðgerð (procedure): Styrkir fylgir ekki hegðun

2. Ferli: Tíðni hegðunar verður eins og hún var áður en hegðun var styrkt, þ.e. á grunnskeiði

Viðnám við slokknun (resistance to extinction)

Tíminn sem það tekur hegðun að komast á grunnskeiðsstig eftir að slokknun hefst og slokknunartoppar sem verða þar til hegðunin hættir alveg.

Alhæfing (generalization)

Þegar hegðun sem hefur verið styrkt og hefur valist úr á sér stað í nýjum aðstæðum án viðbótarstyrkingar

Respondent level

Grunnskeið

Annars stigs skilyrðing (second order conditioning)

Þegar klassísk skilyrðing hefur farið fram við SÁ getur það áreiti parast áfram við nýtt hlutlaust áreiti, sem verður þá SÁ, sem parast áfram við annað hlutlaust áreiti sem verður SÁ o.s.frv.

Gæti verið það sem veldur phóbíum.

Kynval (sexual selection)

Tryggir að þau gen sem tengjast kynhegðun lífveru og auka líkurnar á velgengni erfist áfram

Samstundis pörun (simultaneous conditioning)

Bæði skilyrt og óskilyrt áreiti birtast á sama tíma.

Framleiðir frekar veikburða skilyrta svörun þar sem að SÁ veitir enga forspá fyrir ÓÁ.

Sjálfkvæm endurheimt (spontaneous recovery)

Skyndileg endurkoma skilyrtrar svörunar nokkru eftir slokknun.

Endurspeglar undirliggjandi lífeðlisfræðilega ferla.

Talið að einhverjir eiginleikar í aðstæðunum og umhverfinu viðhaldi einhverri stjórn yfir SS.

Þolmyndun (tolerance)

Þegar það þarf aukið magn af lyfi til að kalla fram sömu lífeðlislegu viðbrögð

Trace conditioning

Þegar SÁ er birt í stutta stund, fjarlægt og svo eftir pásu er ÓÁ birt. Veltur á því að lífveran muni eftir birtingu SÁ.

Eftir því sem pásan á milli áreitanna lengist, því veikari verður svörunin. Þessi skilyrðing er ekki mjög árangursrík.

US-pre-exposure effect

Því kunnulegra sem óskilyrt áreiti er, því veikari og hægari verður tileinkun skilyrts áreitis

Háttur (contingency)

Sambandið á milli áreita

Aðfella (asymptote)

Með endurteknum birtingum af SÁ og ÓÁ verður magn SS meira. EN þegar SS nær ákveðnum hápunkti bætir birting SÁ og ÓÁ ekki neinu meira við.

Veltur á styrk ÓÁ.

Þetta samband er undir lífeðslifræði lífveru komið.

Rannsókn með heróín og þol

• Ef að einstaklingur tekur sinn venjulega skammt af heróíni í nýjum aðstæðum er líklegt að skammturinn sé of stór, vegna þess að líkaminn getur ekki notað skilyrt áreiti fyrir lífeðlislegan undirbúning.

• Aðeins 32% rotta sem fengu stærri skammt en vanalega í herbergi sem þær voru vanar dóu

• 64% rotta í öðrum hóp sem fengu sama skammt í herbergi sem var þeim ókunnugt dóu

Skilyrt ónæmisbæling (conditioned immunosuppression)

Óskilyrt áreitis-lyf sem er ónæmisbælandi fylgir skilyrtu áreiti. Þannig er hægt að skilyrða ónæmiskerfið til að auka ónæmisviðbrögð.

Rascorla-Wagner líkanið

S-R nálægðarkenning um klassíska skilyrðingu.

Reiðir sig ekki á ályktanir um upplýsingaúrvinnslu eins og styrkingarskilmálar eða fylgni gerir.

Byggir á því að skilyrt áreiti öðlast ákveðinn tengingarstyrk (associative strength). SÁ getur aðeins öðlast ákveðna stjórn yfir SS (maximum associative strength). Kenningin segir því að SÁ getur ekki kveikt á meiri svörun heldur en ÓÁ.

* Change in associative strength: Munurinn á milli núverandi styrks SÁ og mesta mögulega styrks þess