Biologie Q4

abiotische factor

invloed uit de levenloze omgeving

accumulatie

ophoping van gifstoffen in een organisme

adaptaties

erfelijke veranderingen in uiterlijke kenmerken of gedrag van een soort

archaea

een van de drie domeinen met eencellige organisme met cirkelvormig DNA los in de cel; bij sommige soorten is het celmembraam enkelvoudig

beperkende factor

de factor die de groei van een populatie het meest beperkt

binominale naamgeving

De wetenschappelijke naam van organisme bestaat uit twee delen: De geslachtsnaam (met hoofdletter) gevolgd door soortaanduiding

biotische factor

invloed van een organisme

commensalisme

(+/-) langdurige relatie waarvan één soort voordeel heeft en de andere geen voor of nadeel

domein

hoogste groep in de moderne taxonomie, elk met een eigen type rRNa: archaea, bacteriën en eukaryoten

draagkracht

de maximale capaciteit van een gebied om voldoende schuil en nestplaatsen te leveren, zodat de grootte van de populatie jarenlang constant blijft

eilandtheorie

beschrijft het verband tussen biodiversiteit en factoren als de grootte van een eiland en de afstand die organisme moeten afleggen om er te komen.

epifytisme

vorm van commensalisme bij planten, waarbij de ene soort op de anderen leeft

fitness

het vermogen om bepaalde allelen door te geven aan de volgende generatie

flessenhalseffect

een verandering in allelfrequenties na een epidemie, brand of andere ramp waarbij het aantal individuen/allelen sterk is afgenomen

founder effect

bij kolonisatie is de allelensamenstelling van de nieuwe populatie minder gevarieerd dan de allelensamenstelling van de oorspronkelijke populatie

genetic drift

het door toeval afnemen of toenemen van de frequentie van een bepaald allel

habitat

leefomgeving van plant en dier, met de specifieke biotische en abiotische eisen van een soort

herintroductie

het opnieuw uitzetten van een dierensoort die is verdwenen uit het habitat

inteelt

de kruising van nauwverwanten dieren, waarbij afwijkingen kunnen ontstaan

mutualisme

langdurige (+/+) relatie waarvan beide soorten voordeel hebben

niche

de omschrijving van hoe een soort de omgeving gebruikt en beïnvloedt

ontsnippering

het met elkaar verbinden van versnipperde gebieden met tunnels en ecoducten

optimumgebied

de waarden van de biotische en abiotische factoren waarbij een organisme het best gedijt

parasitisme

langdurige (+/-) relatie waarvan één soort voordeel heeft en de andere nadeel

persistent

stof die in een voedselketen slechts langzaam afbreekt

populatie

groep organisme van de zelfde soort in een bepaald gebied

predatie

het jagen op prooi

predator-prooirelatie

de relatie tussen prooi en de natuurlijke-vijand

soort

een groep organisme die overeenkomsten in uiterlijke kenmerken vertonen en de mogelijkheid hebben om vruchtbare nakomelingen te krijgen

symbiose

langdurige relatie tussen twee soorten

tolerantiecurve

grafische weergaven van de tolerantiegrenzen en het optimumgebied

versnippering

het opdelen van het leefgebied van een soort in kleine stukken

verstoring

een snelle en blijvende verandering in een ecosysteem

voedselketen

het doorgeven van energierijke voedingstoffen in een ecosysteem van de ene soort naar de anderen; een voedselketen begint bij de producent

voedselrelatie

een soort eet de andere soort

voedselweb

onderling verbonden voedselketen in een ecosysteem

aeroob

in aanwezigheid van O2

ammonificatie

anaeroob procces waarbij uit stikstofhoudende stoffen amoniak (NH3) en ammonium (NH4+) ontstaan

anaeroob

bij afwezigheid van O2

anorganische stof

eenvoudige stof die vrij in de natuur voorkomt zoals water, zuurstof en kalkzout; bevat heen C keten of C-H binding

biomassa

de totale massa aan energierijke stoffen van een groep organismen in een ecosysteem of van een trofisch niveau

bruto primaire product (BPP)

hoeveelheid energie uit zonlicht die producenten vastleggen in hun organische stoffen

chemo-autotroof

organismen die organsische stoffen opbouwen met behulp van energie uit oxidatie van eenvoudige anorganische stoffen

chemosynthese

proces waarbij sommige soorten bacteriën, uit anorganische CO2 en H2O (bij bacteriën H2S), het organische energierijke, C6H12O6 (glucose) opbouwen met behulp van energie uit oxidatie van eenvoudige anorganische stoffen

climaxstadium

het laatste ecosysteem in een successiereeks

consument van de derde orde

het derde heterotrofe organisme in een voedselketen (omnivoor of carnivoor)

consument van de tweede orde

het tweede heterotrofe organisme in een voedselketen (omnivoor of carnivoor)

consument van de eerste orde

het eerste heterotrofe organisme in een voedselketen (omnivoor of herbivoor)

consumenten

organismen die hun organische stoffen uit andere organismen halen

denitrificatie

het omzetten van nitraat (NO3) in stikstofgas (N2)

dissimilatie

afbraak van stoffen

ecologische voetafdruk

de hoeveelheid land en water die een mens gebruikt als leefruimte, productieruimte en om zijn afval te laten verwerken

energiestroomschema

stroomschema van de energierijke biomassa op een trofisch niveau in een ecosysteem

eutrofiëring

verrijking van het opervlaktewater met voedingstoffen

exoten

soorten die door mensenlijk handelen afkomstig zijn van een gebied en zich vestigen in een ecosysteem

foto-autotroof

organismen die organische stoffen opbouwen met behulp van energie uit licht

fotochemische stikstoffixatie

chemische reactie tijdens onweer tussen O2 en N2 waarbij NO2 en NO3 ontstaan

fotosynthese

proces waarbij groene planten en sommige soorten bacteriën, uit anorganische CO2 en H2O (bij bacteriën H2S), het organische energierijke C6H12O6 (glucose) opbouwen met behulp van energie uit licht

heterotroof

organismen die organische stoffen gebruiken afkomstig van andere organismen

kringloop

de manier waarop elementen via de voedselketens weer

terug komen tot hun oorspronkelijke vorm

langzame C-kringloop

de koolstof (C) is miljoenen jaren opgeslagen in de bodem, vooral in de vorm van

fossiele brandstoffen en CaCO

netto primaire productie (NPP)

de hoeveelheid gevormde organische stoffen die producenten beschikbaar hebben als bouwstof voor de voortgezette assimilatie (in kJ/m2/

dag of in kJ/m3/dag)

nitrificatie

aeroob proces waarbij nitrietbacteriën ammoniak (NH3) en ammonium (NH4+) omzetten in nitriet (NO2−) en nitraatbacteriën nitriet omzetten in nitraat (NO3−)

organische stof

stof gemaakt door een organisme, bijvoorbeeld glucose of eiwit; bevat een C-keten en C–H-bindingen

pioniersoorten

de eerste producenten aan het begin van een successie in een ecosysteem

piramide van biomassa

geeft aan hoe de biomassa op een bepaald tijdstip is verdeeld over de trofische niveaus

piramide van productiviteit

geeft aan hoe het berekende jaargemiddelde van de biomassa in een ecosysteem verdeeld is over de

trofische niveaus

primaire successie

successie die start op kale grond

producenten

organismen die

organische stoffen opbouwen uit

anorganische stoffen

reducenten

schimmels en bacteriën in een ecosysteem die als laatste schakel van een voedselketen organisch (rest)materiaal afbreken

rotting

anaerobe afbraak van organische stoffen door reducenten

secundaire successie

successie die start na een ernstige verstoring op een al gevormde en al aanwezige humuslaag

sink

een plaats in de koolstofkringloop om koolstof (in de vorm van fossiele brandstof of kalk) op te slaan

snelle koolstofkringloop

de koolstof (C) gaat van producenten naar consumenten en komt via reducenten weer beschikbaar voor de producenten; een deel van de koolstof komt in de voedselketen bij dissimilatie vrij als CO2, duurt maximaal een paar duizend jaar

source

een plaats in de koolstofkringloop waar opgeslagen koolstof vrijkomt

subclimaxstadium

stadium waar de successie blijft steken, (vlak) voor het climaxstadium

trofisch niveau

de plaats van een

organisme in een voedselketen

uitspoeling

het verdwijnen van voedingsstoffen uit het ecosysteem naar het grondwater