M3 Definicje

Uwaga wg Jamesa

obejmowanie przez umysł obiektów pojawiających się w strumieniu myśli

- istotą jest skupienie i koncentracja świadomości

- charakter aktywny

Uwaga wg Nęcki

• selekcja inf

• zapobieganie przeładowaniu poznawczemu i jego negatywnym skutkom przez nadmiar danych

Funkcje uwagi

1. selekcja bodźców

2. ukierunkowanie procesów poznawczych

3. określenie wielkości wykorzystywanych zasobów

4. podtrzymywanie zaangażowania

Poziomy selekcji

1. Magazyn pamięci sensorycznej - pierwotna selekcja

2. Pamięć krótkotrwała

3. Pamięć długotrwała

Model selekcji Cowana

• selekcja jako wybieranie potrzebnych inf a nie ich eliminacja

• inf znane = habituacja

Amnezja funkcjonalna

• odroczone przypominanie

• ślady pamięciowe są kodowane niezwykle wolno

• inf pamięciowe stają się dostępne z dużym opóźnieniem

• (u ofiar przemocy)

Pamięć operacyjna

• kieruje bezpośrednim działaniem

• ograniczona pojemność = selekcja

Czynność balistyczna

silnie zautomatyzowana, została zaczęta więc musi zostać skończona ~ Monsell

Podział pola uwagi

1. Centralne - inf wyraziste, szczegółowe

2. Peryferyjne - inf mniej wyraziste, rejestracja występowania, NIE treści

Koncepcja uwagi Kolańczyka

1. intensywna - głębokie przetwarzanie, wąski zakres

2. ekstensywna - szeroki zakres, płytkie przetwarzanie, motywacja parateliczna

Motywacja parateliczna

stymulator/sprzyja twórczości

Regulacja/dyspozycja zasobami poznawczymi

• ile energii psych. zostanie poświęcone na dane zadanie

• zależne od stopnia ważności zadania (konieczna umiejętność oceny)

• ocena napięcia emocjonalnego - wyższe = ważniejsze

• nadmierny lęk = przeniesienie uwagi na emocje; nie zadanie

Czynniki decydujące o zaangażowaniu zasobów

1. wymagania zadania

2. wielkość zasobów poznawczych jednostki

3. stopień przeuczenia zadania

Proste/zautomatyzowane działania = niewielka pula zasobów

Zadania nowe/złożone = znacznie większa pula

Mechanizmy zwiększania puli zasobów

1.Ogniskowanie:

• uwaga ekstensywna -> intensywna

• przetwarzanie mniej ale dokładniej

• ograniczanie danych = ryzyko pominięcia ważnych

2. Bez zmiany puli zasobów:

• lepsze wykorzystanie tego co jest, NIE zwiększanie ilości

Mrugnięcie uwagi

• chwilowy spadek uwagi po wykryciu bodźca

• przez ok. 100-450 ms trudniej zauważyć kolejny bodziec

Ślepota na powtórzenia

trudność w zauważeniu słów/bodźców które pojawiają się ponownie po krótkim odstępie czasu (np. podczas korekty tekstu)

Odruch orientacyjny

• receptory skierowane na źródło stymulacji 

• towarzyszy mu aktywność motoryczna

• zwiększenie wrażliwości na nowe bodźce

• ~ Berlyne

Bodźce sygnałowe

Obejmują: (nznnk)

1. niespodziewaność

2. złożoność

3. niepewność

4. niespójność

5. konflikt

Elementy odruchu orientacyjnego

1. mechanizm modelujący z komparatorem:

• tworzy reprezentację bodźca

• porównanie z istniejącą wiedzą

• wykrycie niezgodności = reakcja orientacyjna

2. mechanizm wzmacniający:

• reakcja orientacyjna = otwarcie poznawcze 

• zwiększa dopływ bodźców i ułatwia ich przetwarzanie

• ~ Sokołow

Przeciwstawne mechanizmy regulacji dopływu informacji:

• Pobieranie informacji:

• zwolnienie akcji serca

• występuje przy zadaniach percepcyjnych

• 2. Odrzucanie stymulacji zewnętrznej:

• przyspieszenie akcji serca

• koncentracja na bodźcach wewnętrznych

• ~ Lacey

Indukcja ujemna

• pobudzenie jednej części k. mózgowej = hamowanie sąsiednich = zogniskowany charakter pobudzenia

• początek tworzenia odruchów warunkowych = pobudzenie rozlane = generalizacja

• po powstaniu odruchów zachodzi indukcja ujemna

• !uruchamia uwagę specyficzną/zogniskowaną

• ~ Pawłow

Dominanta

• pobudzenie w jednym ośrodku koncentruje organizm na jednej reakcji

• hamowanie reakcji alternatywnych

• ~ Uchtomski

Układ siatkowaty

• sieć włókien nerwowych oplatających okolice podkorowe

• włókna pobudzające i hamujące (noradre/choli/dopami/serote-nergiczne)

• do pól asocjacyjnych i sensorycznych

• część wstępująca (wzgórze) = wybiórcze pobudzenie kory = uwrażliwienie na bodźce

Trójkąt aktywności uwagowej

1. Ekspresja:

• spostrzeganie obiektów

• planowanie działania

• przednie + tylne neurony kory

2. Mechanizmy wzmacniania:

• neurony wzgórza = selektywna aktywizacja kory

3. Mechanizm kontroli

• pobudzenie sieci neuronalnych w k. czołowej

Zjawiska w badaniach nad uwagą

1. czujność

2. przeszukiwanie

Czujność

• zdolność/stan wykrywania przez dłuższy czas bodźców specyficznych spośród wielu

• aktywacja organizmu - ale nie gwarantuje skutecznej detekcji

• monotonne bodźce/oczekiwania = obniżenie czujności

Teoria detekcji sygnałów

częstość występowania poprawnych detekcji i fałszywych alarmów

~ Peterson + Birdsall + Foks

Czynniki wpływające na detekcję sygnałów

• Siła sygnału vs. szumu:

- silny sygnał łatwiej odróżnić + przyciąga uwagę

2. Macierz wypłat / konsekwencje motywacyjne:

- ryzyko i znaczenie błędu wpływa na reakcje (diagnoza choroby)

3. Oczekiwania

- wynik przekonań/wcześniejszych doświadczeń

- np. strach przed atakiem zwiększa reakcje operatorów radaru.