natuurwetenschappen: T1H2 - factoren die de voorplanting beïnvloeden

vruchtbaarheidsprobleem bij de vrouw

• na een jaar is 15% niet zwanger

• verminderede vruchtbaarheid 

  • 30% bij de vrouw

  • 30% bij de man

  • 30% bij beide

  • 10% onbekend

• onvruchtbaarheid/infertiliteit komt zelden voor

• menopauze

vruchtbaarheid bevorderen

• gezonde levensstijl

• frequentie van seksuele betrekkingen

ongezonde levensstijl kan de vruchtbaarheid negatief beïnvloeden

• roken, te laag of te hoog lichaamsgewicht, te weinig of te extreme lichaamsbeweging, hoog alcohol- of cafeïnegebruik, drugs, stress

• bepaalde geneesmiddelen: anabolica, chemotherapie

vruchtbaarheidsproblemen bij de man

• hoge temperatuur in de teelballen

• zaadkwaliteit

technieken om vruchtbaarheid te bevorderen

• hormoonbehandeling

• kunstmatige inseminatie

• in-vitrofertilisatie (IVF)

• intracytoplasmatische sperma-injectie

1) hormoonbehandeling

• hormonen in de vorm van pilletjes of via injectie

• meerdere follikels rijpen, kans op meerling stijgt

2) kunstmatige inseminatie

• kunstmatige inseminatie (KI): sperma wordt via een buisje ingebracht in de lichaam van de vrouw

• intra-uteriene inseminatie: sperma wordt in de baarmoeder gebracht

• minder hindernissen voor de zaadcellen

• meestal sperma van partner of donor

• (overgebleven) sperma eventueel invriezen

3) in-vitrofertilisatie (IVF)

• follikelstimulatie: de vrouw krijgt hormonen

• eicelpunctie en productie van spermastaal

  • rijpe follikels worden aangeprikt net voor ovulatie

  • beweeglijkste zaadcellen worden geselecteerd

• fertilisatie of bevruchting

  • eicellen en zaadcellen worden samengevoegd in een petrischaal

  • drie tot vier dagen broedstoof

  • bevruchting en eerste celdelingen
    
    

Vruchtbaarheidsbehandeling waarbij de eicel buiten het lichaam wordt bevrucht. Het embryo wordt daarna terug in de baarmoeder geplaatst

3.1) in-vitrofertilisatie (IVF)

• embryotransfer

  • embryo’s worden geselecteerd

  • één of twee embryo’s worden teruggeplaatst

  • rest wordt eventueel ingevroren

• twee weken na de embryotransfer

  • bloedonderzoek bepaalt zwangerschap

  • indien nodig behandeling herhalen of ingevroren embryo’s gebruiken

4) intracytoplasmatische sperma-injectie (ICSI)

• zaadcel wordt in de eicel geïnjecteerd

• zelfde stappen als IVF, behalve de fertilisatie

• voor heel weinig zaadcellen of niet beweeglijke zaadcellen

beïnvloedende factoren tijdens de zwangerschap

• 3% wordt geboren met een min of meer ernstige afwijking

• ingeboren of erfelijke afwijkingen

  • fout in het erfelijk materiaal van de zaadcel of eicel

• teratogeen is een omgevingsfactor die schade toebrengt aan het ongeboren kind

  • chemische stoffen, straling en ziekteverwekkers

  • weefsel dat op dat moment in ontwikkeling is

  •  eerste 8 weken zwangerschap: embryo is heel vatbaar voor teratogenen

  • foetale fase: foetus is minder vatbaar voor teratogenen

beïnvloedende factoren tijdens de zwangerschap

• positief gezondheidsgedrag

• gezonde levenswijze

• foliumzuur extra innemen

  • goede ontwikkeling zenuwstelsel

  • kleinere kans op afwijking van het zenuwstelsel

beïnvloedende factoren tijdens de zwangerschap

• negatief gezondheidsgedrag

• alcoholgebruik

  • foetaal alcoholsyndroom (FAS)

  • kleine hersenen, groeiachterstand, lagere intelligentie en achterstand in de geestelijke ontwikkeling

• drugs

  • miskraam of vroeggeboorte

  • vertraagde ontwikkeling en groeiachterstand

  • baby vertoont na geboorte ontwenningsverschijnselen

• roken (actief & passief)

  • bloedvaten van de placenta vernauwen

  • CO komt vast te zitten op het hemoglobine 

  • lager geboortegewicht, meers kans op luchtweginfecties, astma & ontwikkelingsachterstand

• geneesmiddelen

  • gevolgen zijn onvoldoende gekend

  • jaren ‘50: gebruik van softenon tegen ochtendmisselijk

beïnvloedende factoren tijdens de zwangerschap

• omgevingsfactoren

• röntgenstraling en radioactieve straling kunnen schade toebrengen aan DNA

• milieuverontreiniging door zware metalen, pesticiden en hormoon verstorende stoffen kunnen invloed hebben op het ongeboren kind

beïnvloedende factoren tijdens de zwangerschap

• ziekteverwekkers

• rode hond door rubellavirus

  • meestal milde ziektesymptomen

  • zwangere vrouwen kunnen een miskraam krijgen of ernstige afwijkingen bij het kind

  • meisjes worden voor de puberteit gevaccineerd

• toxoplasmose door eencellige parasiet

  • besmettingen via kat, kattenbak, tuinieren, besmette groenten, water of vlees

  • ongeboren kind: blindheid, een te kleine hoofd of waterhoofd

• cytomegalie door cytomegalovirus

  • besmetting via lichaamsvocht van jonge kinderen, kleuterleidsters en kinderverzorgsters

  • ongeboren kind: doofheid, neurale en mentale problemen

verminderen van vruchtbaarheid

• anticonceptie: het gebruik van technieken om zwangerschap te voorkomen

• soorten anticonceptie

  • hormonale middelen

  • niet-hormonale middelen

hormonale anticoncepties

• anticonceptie pil of combinatiepil

• de vaginale ring

• de anticonceptiepleister

• de minipil

• de prikpil

• het hormonaal implantaat

• de hormoonspiraal

verminderen van vruchtbaarheid (hormonaal)

• hormonale anticonceptie

• beïnvloeden de cyclus

• de anticonceptiepil of combinatiepil

  • bevat oestrogeen en progesteron

• zorgt voor

1. geen eiersprong 

2. slijmvlies wordt minder goed opgebouwd

3. verandering van de samenstelling van de slijmprop

• 21 dagen innemen, maximaal 7 dagen niets innemen

verminderen van vruchtbaarheid (hormonaal)

• de vaginale ring

• de vaginale ring: zelfde werking als de combinatiepil

  • vaginale ring

    • inbrengen gelijk een tampon

    • 3 weken met ring

    • 1 week zonder ring

verminderen van vruchtbaarheid (hormonaal)

• de anticonceptiepleister

• de anticonceptiepleiser

  • 3 pleisters, elke week 1

  • 1 week zonder pleister

verminderen van vruchtbaarheid (hormonaal)

• de minipil

• de minipil

  • enkel progesteron

  • tijdens de borstvoeding bruikbaar

  • minder betrouwbaar

  • minder bijwerkingen

  • de hele tijd doornemen

verminderen van vruchtbaarheid (hormonaal)

• de prikpil

• progesteronachtige stof

• één prik per drie maanden

• heel betrouwbaar

• minder hevige menstruatie

• opstart onregelmatig bloedverlies

• eigen hormonale cyclus komt moeilijker terug op gang

verminderen van vruchtbaarheid (hormonaal)

• het hormonaal implantaat

• enkel progesteron

• plastiek staafje, binnenkant bovenarm

• drie jaar

• heel betrouwbaar

• eigen hormonale cyclus komt gemakkelijker terug op gang

• voelbaar door de huid

• verwijdering kan soms lastig zijn

verminderen van vruchtbaarheid (hormonaal)

• de hormoonspiraal

• T-vormige, flexibel stuk plastiek, in de baarmoeder

• baarmoederslijmvlies gaat in rustfase

• drie jaar

• heel betrouwbaar

• eigen hormonale cyclus komt gemakkelijker terug op gang

• voelbaar door de huid

• verwijdering via de draadjes

niet hormonale anticonceptie

• het condoom

• de koperspiraal

• sterilisatie (man & vrouw)

het condoom

• zowel vrouwencondoom als mannencondoom

• barrière tussen zaadcel en eicel

• goede betrouwbaarheid bij correct gebruik

• bescherming tegen SOA’s

de koperspiraal

• lijkt op hormonaal spiraal, gedeeltelijk omwonden met koperdraad

• koper is giftig voor het embryo

• abnormale opbouw baarmoederslijmvlies

• 5 jaar

• werkt onmiddellijk na plaatsing

• normale cyclus blijft doorgaan

• soms hevigere en pijnlijke menstruatie

sterilisatie (man)

• zaadleiders worden doorgeknipt en afgebonden

• sperma bevat enkel zaadvocht

• hormoonproductie blijft doorgaan

  • zelfde gevoel bij ejaculatie

• zaadcelproductie blijft doorgaan

  • blijven in de bijbal en worden opgeruimd

• niet onmiddellijk steriel; 6 maanden na sterilisatie, controle op zaadcellen in sperma

sterilisatie (vrouw)

• eileiders worden doorgeknipt en afgebonden

• eicel kan niet meer naar baarmoeder

• hormoonproductie blijft doorgaan

• cyclus blijft normaal doorgaan

• onmiddellijk steriel

natuurlijke methoden

• kalendermethode

• temperatuurmethode

• Billings methode

• morning-afterpil of noodpil

• koperspiraal

• abortus

natuurlijke methode

• dag van eisprong achterhalen

• geen ingreep en geen bijwerkingen

• hele lage betrouwbaarheid

• tussen 50 & 230 vrouwen op 1000 worden toch zwanger

  • rond de eisprong hebben vrouwen namelijk meer zin in seks

• eerder nuttig wanneer je wel zwanger wilt worden

kalendermethode

• 6 tot 12 maanden cyclus bijhouden

• vruchtbare periode uitrekenen

  • langste cyclus min 10 dagen

  • kortste cyclus min 20 dagen

• eerdere nuttig wanneer je wel zwanger wilt worden

temperatuurmethode

• elke ochtend voor het opstaan de lichaamstemperatuur meten

• na ovulatie is de lichaamstemperatuur 0,5°C hoger

• fouten zijn gemakkelijk te maken

  • ziekte of stress kunnen de lichaamstemperatuur verhogen

billingsmethode

• opvolging structuur hoeveelheid vaginaal slijm

• rond ovulatie: meer, helder, vloeibaar en rekbaar slijm (zoals eiwit)

• rest cyclus: taai en kleverig slijm

morning-afterpil of noodpil

• binnen de 72 uur

• hoge dosis hormoon

• kan invloed hebben op je gezondheid

• enkel in nood: verkrachting, scheur van het condoom

koperspiraal

• binnen de 5 dagen

• innesteling wordt verhinderd

abortus

• tot 12 weken na de bevruchting of 14 weken zwangerschap

• via abortuspil of curettage

• enkel in gespecialiseerde abortusklinieken, gesprekken met psycholoog en wachttijd